Праг ма ти ка лық бейім де лу түр ле рі

24
Үл кен дер ге ар нал ған шы ғар ма ны кіш кен тай ба ла лар ға тү сі-
нік ті етіп ауда ру. 
Тіл дік мə де ниет ті сақ тай оты рып, ауда ру. Яғ ни əр тіл дің өзін-
дік сөй леу мə не рі, өзін дік қа был дауы бо ла ды. Сол мə де ниет ті лік-
ті сақ та ған дұ рыс.
Кей де өте кө не, та ри хи мұ ра лар ауда ры лып жа та ды. Ау дар-
ма шы мұн дай кө не туын ды лар ды ау дар ған да да көп ші лік ке тү-
сі нік ті бо лу ды ой лау қа жет. Сон дық тан да ау дар ма ке зін де тым 
кө не сөз дер ді көп қол дан ға ны дұ рыс емес бол са, екін ші жа ғы нан, 
оның та ри хи ма қа ла еке нін ес ке ре оты рып, аса жа ңар ған сөз дер ді 
де көп қол дан бау ке рек. 
Ау дар ма ке зін де гі мə тін ді қайта өң деу түр ле рі.
Кей де ау дар ма шы ға тек ауда рып қа на қой май, мə тін ді қайта 
өң деу қа жет ті лі гі туын дап жа та ды. За ма науи зерт теу ші лер дің 
ойын ша, мə тін ді ауда ру ке зін де пай да бо ла тын мə се ле нің кө бі сі 
қайта өң деу ке зін де бо лып жа та ды дей ді. Ау дар ма мен бір ге маз-
мұ нын жет кі зу де ген сияқ ты өң деу түр ле рі бар. Ра сын да да бір 
тіл де гі мə тін ді осы лай өң дейт ін бол сақ, ол жа ңа бір мə тін бо лып 
шы ға ке ле ді. Бі рақ өз ге тіл дің бір лік те рі қол да ны л са, өң деуден 
бас қа екі тіл де жет кі зу тү рі бо лып та са на ла ды. Өң деу ке зін-
де мағ лұ мат, жет кі зу қиын ды ғы, мə тін нің сти лі де ген дер үл кен 
рөл ат қа ра ды. Осы лар ға бай ла ныс ты мə тін ді ауда ру ке зін де гі өң-
деудің түр ле рі де көп бо лып ке ле ді. 
Адап та ция де ге ні міз – мə тін нің ком пе те нт тік дең гейге, яғ ни 
оқыр ман өз ге нің кө ме гі не жү гін бей, өзі оқи ала тын мə тін жа сау. Адап-
та ция – мə тін нің ма ғы на сын оңай лан ды ру. Көп жағ дайда ар найы лек-
си ка лар дың (тер мин дер, қиын та қы рып та ғы лек си ка) ор ны на жал пы 
ха лық қа тү сі нік ті тіл ді не ме се ау дар ма шы мə тін нің ішін де тү сі нік те-
ме сін жа зып, ес кер ту де ген дер ді қол да ну ке рек. Қиын син так сис тік 
құ ры лым дар ды қа ра пай ым тіл де жа зу, мə тін нің кө ле мін қыс қар ту. 
Көркем əдебиеттің адаптациясына образдық жүйені қарапайым ету 
де маңызды жəне ол əдеби мəтінді басқаларға жеткізу кезінде жиі 
қолданылады. Өзге мəдениеттің адамдары үшін адаптация жасау 
біршама өзгешелеу болып келеді немесе оны лингвоэтникалық адап-
тация деп те атайды. Шет тіліндегі публицистикалық жəне көркем 
əдебиет мəтіндері түсініктемесіз келіп жатуы мүмкін. Оны аударма 
кезінде аудармашы пікірлермен қамтамасыз етеді. Мұндай кезде 
мəтіннің көлемі ұлғайып, эмоционалдық əсері төмендеуі мүмкін, 
есесіне, оқырманға түсінікті болып келеді. 

25
Стилистикалық өңдеу. Түпнұсқа мəтіні əрқашан мінсіз бола 
бермейді. Тапсырыс берушіге аударманың сапасы көңілінен 
шықпайтын кездерде болады. Ол өзі аударма сапасына баға бере 
алмайды, бірақ өзге бағалаушыларға сеніп жатады. Аудармашыға 
мұндай жағдайда мəтінді сапалы аудару талабы қойылады. Мы-
са лы, ұзақ тық ты тү сі нік сіз дік ті алып тас тау, түп нұс қа мə ті ні нің 
кө ле мі нен гө рі үл кейту, ауызе кі өң дел ген сөз дер ді қол да ну не ме се 
рес ми құ жат тар да түп нұс қа мə ті нін де гі ер кін сөз дер ді алып тас тау. 
Мұн дай өң деу тү рі «Əде би өң деу» деп ата ла ды. Түп нұс қа мə ті ні-
нің ав то ры жет кі зе ал ма ған то лық ойды, ау дар ма шы өң деп, сти лін 
жүйе лен ді ріп, ло ги ка лық маз мұ нын рет тейді. 
Екі адам жа са ған ау дар ма екі ав тор лық аударма болып санала-
ды. Өң деудің бұл тү рі тек қа на көр кем əде биет жə не пуб ли цис ти ка-
лық мə тін дер де қол да ны ла ды. Ауда рыл ған мə тін ге ау дар ма шы ав тор 
бо ла ала ды. 
Ав тор лық тың адап та циядан айыр ма шы лы ғы ау дар ма шы 
түп нұс қа мə ті ні не өзі нің сөз де рін қо са ала ды. Мы са лы, сю же тін, 
кейіп кер лер дің құ ра мын өз гер те ді. 
Екі ав тор лық ау дар ма жиі кез де се бер мейді. Түп нұс қа мə-
тін нің ав то ры ау дар ма шы ның ау дар ма сы на кө ңі лі то лып, ау дар-
ма шы ның ойы мен, ен гіз ген тү зе ту лер мен ке лі сіп жа та тын кез дер 
жиі кез де се бер мейді. Ав тор бұл жағ дайда ау дар ма шы өз үле сін 
қос ты деп есеп тейді. 

жүктеу/скачать 0.9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: