Ш. Т. Сауданбекова аударма теориясы

26
қыс қа маз мұн ды сыз ба жа сап, ал дын да тұр ған мін дет ті ой лап жұ-
мы сын іс тей ді. Прак ти ка ға сүйен сек, 120 бет тен тұ ра тын пьеса-
ның он бет тік ре зю ме сі жа сал ған кез дер де бол ған. 
Ан то ним дік ау дар ма. Түп нұс қа мə ті ні нің жа зыл ған фор ма-
сын өз гер тіп, ау дар ма ті лі не ке рі фор ма да жа зу ар қы лы жү ре тін 
лек си ка-грам ма ти ка лық ау дар ма. Түп нұс қа мə ті нін ау дар ма ті лі-
не ау дар ған да мə тін нің фор ма сы тек қа ра ма-қар сы фор ма ға ға на 
өз ге ріп қой май, қа ра ма-қар сы ойды біл ді ре тін өз ге сөз дер не сөз 
тір кес те рі қол да ны ла ды. 
Қа ғаз дан жа са лы на тын ауыз ша ау дар ма
Қа ғаз да ғы мə тін ді ауыз ша ауда ру көп те ген ау дар ма мек теп те-
рін де үйре ті ле ді. Ал дын ала дай ын даудың бір не ше түр ле рі ұсы ны-
ла ды. Ау дар ма ға үй ден дай ын да лып ке лу, ауди то рияда ал дын ала 
дай ын да луына бір не ше уа қыт бе ру, ал дын ала дай ын дық сыз ауда ру. 
Ауыз ша ау дар ма ның прак ти ка сын да бұл тə сіл дер кез де суі мүм кін. 
Үй ден дай ын да лып ке лу кө бі не се ілес пе лі ау дар ма шы лар да 
жиі кез де се ді. Олар ға ал дын ала баян да ма ның нұс қа сы бе ріп қой ыл-
а ды. Сон дық тан ау дар ма шы ға мə тін ал дын ала үйге бе ріл се, кейін 
ол көп ші лік ке ауыз ша тү рін де жет кі зі ле ді. Ал са бақ уақы тын да бұл 
мə тін ілес пе лі ау дар ма тү рі мен жүр гі зі ле ді. Əдіс те ме лік көз қа рас 
бой ын ша, қа ғаз дан жа са лы на тын ау дар ма ны үйре ну дің ар тық шы-
лы ғы да кем ші лі гі де бар. Ар тық шы лы ғы: ау дар ма шы ауда ру ке-
рек мə тін қа ғаз бе тін де жа зы лып тұ ра тын дық тан, ауда ру ке зін де 
қат ты қи нал майды. Сон дық тан ма ңыз ды деп та бы ла тын та қы ры-
бын ерек ше леп, əде би тіл де жет кі зуі тиіс. Бі рақ мұ ның со ңын да 
кем ші лік те бар. Өйт ке ні прак ти ка жү зін де ау дар ма шы ау дар ма ны 
ауыз ша ауда ра тын дық тан, же ңіл ау дар ма ға үйре ніп ке те ді. Со ны-
мен қа тар ау дар ма шы ны өзі нің сөй ле ген сөз де рін, мə не рін кө рер-
мен қа лай қа был дап жа тыр де ген ой ма за лап отыр ғанда бір тіл ден 
екін ші тіл ге кө шу пси хо ло гия лық түр де қиын. 
Фи ло со фия лық мə тін ді ауда ру
Бұл түр ге қан дай да бір фи ло со фия лық та қы рып қа ар нал-
ған ма қа ла лар, мо ног ра фиялар жа та ды. Дəс түр лі фи ло со фия лық 
мə тін дер аса күр де лі жаз ба ша ау дар ма ның бі рі бо лып са на ла ды. 
Оның қиын ды ғын ау дар ма шы үшін «тас» се кіл ді деп ба ға лай ды. 
Осы «тас ты» ал ға жыл жы тып кө рейік. 
Фи ло со фия лық мə тін ді са рап та ған кез де он да бір жа ғы нан 
ғы лы ми мə тін ге тəн қа сиет ке ие бол са, екін ші жа ғы нан, өнер та ну 
мə ті ні не тəн ерек ше қа сиет ке де ие. Оның бас ты се беп те рі мə тін-

27
де же ке ав тор дың жал пы əлем ту ра лы сөз де рі мен қа тар, объек-
тив ті сөз дер де кез де се ді. Мə тін нің қа рым-қа ты нас тық мін де ті 
– оқыр ман ға ав тор дың əлем ту ра лы су ре ті нің объек ти він ло ги ка-
лық түр де еке нін ғы лы ми бей не леу ар қы лы жет кі зу. 
Фи ло со фия лық мə тін нің бас ты кө зі же ке тұл ға жəне тə жі ри-
бе ада мы бо лып есеп те лі не тін ав тор са на ла ды. 
Мə тін де гі бас ты нəр се – фи ло со фия лық тер мин дер. Олар 
жал пы ғы лы ми лек си ка лар сияқ ты қол да ны ла ды. Фи ло со фия лық 
мə тін ді жет кі зу де ғы лы ми мə тін ге тəн ерек ше лік тер мен əдіс тер-
дің түр ле рі қол да ны ла ды: бас тау ыш ты нөл дік фор ма да қол да ну, 
етіс тік ті нақ осы шақ та қол да ну, пас сив ті құ ры лым, жақ сыз сөй-
лем дер. Мə тін сти лі қа тал бейтарап əде би нор ма сы нан ас пау ке-
рек. Эмо циональ ды ақ па рат ты мүл дем жа зу ға бол майды. Кей бір 
эс те ти ка лық ақ па рат тар бол ма са, жал пы он дай ақ па рат тар ен гі-
зіл мейді. 
Фи ло со фия лық мə тін нің ма ғы на сы жа ғы нан жай ав то ры ға на 
бол май, рес ми лік дə ре же сін де де ав то ры бо ла ды. Ол, бі рін ші ден, 
ав тор лық тер ми на ло гия лық жүйеде көр се ті ле ді. Кез кел ген фи ло-
со фия лық мə тін де сол ав тор ға на қол да на тын тер мин дер бол ды 
жə не көп жағ дайда ол тер мин дер тү сі нік те ме сіз бо лып ке ле ді. Сол 
кез де ау дар ма шы кон текс ке сүйене оты рып, тер мин нің ма ғы на сын 
ашып, тү сі нік те ме бе руі ке рек. Та ғы бір қиын жа ғы ав тор дың жа-
са ған тер мин-неоло ги зм де рі нен бас қа, мə тін де жа ңа фи ло со фия-
лық ой бе ре тін жал пы фи ло со фия лық тер мин дер де кез де суі мүм-
кін. Ав тор дың айт ар ойын мə тін де же тік тү сін ген жағ дайда ға на 
ау дар ма шы жа ңа ойды дұ рыс ауда ра ала ды. Егер ау дар ма шы бар 
ын та сы мен ты рыс па са, он да ой дұ рыс жет кі зіл мей, ау дар ма қа те 
бо ла ды. Со ны мен қа тар ав тор дың син так сис ті қол да ну дə ре же сі де 
ау дар ма шы ға бір ша ма қиын дық тар ту ғы зуы мүм кін. 
Ау дар ма шы үшін қо ры тын ды лар: фи ло со фия лық мə тін ге ғы-
лы ми мə тін ге тəн бар лық қа сиет тер ие; мə тін де гі тер мин дер дің 
ерек ше қа сиеті – олар дың үш қа бат ты лы ғы. 
Жал пы қол да ны ла тын фи ло со фия лық тер мин дер бір ма ғы на-
лы эк ви ва ле нт ті лік пен бе рі ле ді. 
Жал пы ғы лы ми са ла ны си пат тайт ын тер мин дер сəй кес ке ле-
тін тең құ қы лы нұс қа мен ауда ры ла ды.
Ав тор дың өзі жа са ған тер мин дік жүйе сəй кес сөз дер мен не-
ме се неоло ги зм дер ар қы лы ауда ры ла ды. 

28

жүктеу/скачать 0.9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: