Зигат Султанов Йыһат Солтанов сочинения в пятнадцати томах әҪӘРҘӘр ун биш томда том

Ҡыҙҙары бик өлгөр-өлгөр.

Берәү түгел — ун ике,

Бөтәһе лә күҙлекле.

Күҙлектәрен ҡырҙылар.

Күҙлектәрен ҡырҙылар,

Табынға ултырҙылар:

Ҡалаҡ беҙҙең бәләкәй.

Әсәй, әсәй, әсәкәй,

Бутҡа беҙгә кәрәкмәй.

Кәрәкмәй тик ылымыҡ.

Кисә сөнки ылымыҡты

Ашай алмай иланыҡ,

Иланыҡ!

Иланыҡ!
— Мин бит һеҙгә — әсәкәй,

Булмағас һеҙ бәләкәй —

Кәрәк беҙгә эсәкәй,

Эсәкәй!
Ҡыҙҙар, ҡыҙҙар, барығыҙ,

Күҙлектәрҙе ҡырығыҙ.

Бит-ҡулдарҙы йыуығыҙ,

Көбөсәктәр ҡуйығыҙ!
Һауҙым кисә мин бейә,

Бейә менән дәү дөйә.

Шул һөттәрҙе бешәйек,

Ҡымыҙ яһап эсәйек,

Эсәйек!
Эй торҙолар, торҙолар,

Күҙлектәрҙе ҡырҙылар.

Көбөсәктәр алдылар,

Бешә-бешә талдылар.

Илде хайран ҡалдырып.

Тултырылды һабалар,

Тултырылды шешәләр...

Ә урамда, урамда

Этәләр-тәртөшәләр

Әллә ниндәй халыҡтар:

Тәлмәрйендәр, Балыҡтар,

Сүмесбаштар, Ҡушҡарҙар,

Ҡуңғыҙ тигән ҡашҡарҙар...

Ҡымыҙ ҡой, тип, биҙрәгә.

Үреләләр табынға,

Ҡымыҙ эсеп ҡалырға...

Һөйөп, йырлай йырҙарын:

— Һеҙ, һеҙ генә, һеҙ генә,

Һеҙ ун ике ҡыҙ ғына,

Күктәге йондоҙ ғына,

Һыуҙағы ҡондоҙ ғына!

Булһын илгә эшегеҙ!

Алтын ижау алығыҙ,

Һоҫоп-һоҫоп һалығыҙ!

Ауыҙ итһен халыҡтар,

Сабыйҙар ҙа эсһендәр,

Сирләмәйсә үҫһендәр!

Шартлап ишек асыла!

Керә килеп халыҡтар —

Тәлмәрйендәр, Балыҡтар,

Сүмесбаштар, Ҡушҡарҙар,

Ҡуңғыҙ тигән ҡашҡарҙар...

Ҡулдарында күнәктәр:

Көбөсәккә ҡуялар,

Һаумал-ҡымыҙ ҡоялар,

Кинәнешеп эсәләр,

Бейергә лә төшәләр:

Мин — Тәлмәрйен — көр икән.

Ҡымыҙ эсеп, кикереп,

Һикереп-һикереп көн итәм!

Бөтәбеҙ ҙә бер икән.

Ҡымыҙ бешкән, ҡымыҙ бешкән

Ҡыҙҙар бик өлгөр икән!

Ижауҙарын алдылар.

Гөбөргәйел ҡыҙҙары

Өҫтәп торҙо һыйҙарҙы,

Сөнки улар белдекле,

Сөнки улар күҙлекле!

Ултыралар эркелеп

Ҡымыҙ эскән халыҡтар:

Тәлмерйәндәр, Балыҡтар,

Сүмесбаштар, Ҡушҡарҙар,

Ҡуңғыҙ тигән ҡашҡарҙар.

— Их, ҡара,

Эштәр ҡалай шәп бара!

Эсһәк ҡымыҙ гел генә,

Йыҡмаҫ беҙҙе сир генә.

Ауырымабыҙ һис ҡасан,

Арымабыҙ һис ҡасан.

Беҙ ҙә ҡымыҙ бешәйек,

Бергә татыу йәшәйек!
Керешәләр бергәләп,

Көбөләрҙе эргәләп:

Тирләп ҡымыҙ бешәләр,

Йырлап сихәт эсәләр!

Их, ҡымыҙ ҡызлауҙары!

Ҡымыҙ бешеп, ҡымыҙ бешеп

Ҡыҙҙарҙың йырлауҙары!

Ҡалай татыу арабыҙ!

Ҡыҙҙары ла ҡыҙҙары —

Егәрле икән бары!

Себеш йотоп төйөлгән.

Көргөтөргә тамағын,

Ҡарға-ҡарлауға килгән.

Тилергәнһең, ҡарт-ҡарт-ҡарт!

Себеш кенә тигәнең —

Ҡоба һыйыр бит һинең!

Мөгөҙөнән ҡурҡамын!

Теймә минең теңкәгә,

Күрен Сәүкә-йәмкәгә!”

Сәүкә-йәмкәгә килгән.

Сәүкә-йәмкә тамаҡты

Көргөргә, ти, эйелгән.

“Дөйә тибә тамаҡтан!

Юҡ-юҡ, йәмкәм йәмшәйер,

Ике битем салшайыр!

Һайыҫҡанға һөйкәл һин —

Һөймән осо төкәлһен!”

Китеп бара Һайыҫҡан...

Тиле-тиле Төйлөгән

Уға табан кәйелгән.

Һөймән осон һаплаған,

Йылтыр көҙгө тоҫҡаған —

Башын сайҡап уфтаған:

Ҡоба түгел — ултырған:

Тамағыңа Фил торған,

Фил торған шул, Фил торған!..

Алмаҫ минең аппарат —

Кәйел Мәскәйгә ҡарап!

Кәйел Мәскәйгә ҡарап!”

Ҡарурманға кәйелгән.

Ҡара мунса эсенә

Мәскәй әбейгә килгән:

Яҡшы түгел мин үлһәм!

Мин дә һине көргөрмөн,

Төймә йотоп төйөлһәң!

Бер дәү Филде йотҡанмын...

Тамаҡҡа Фил төйөлгән,

Ҡотҡар, уй, уҫал Филдән!

Ҡотҡар, уй, уҫал Филдән!..” --
Илай-илай ялбарған,

“Ашығыс ярҙам” һораған.

Мәскәй әбей, ҡыҙғанып,

Тамағына ҡараған.

Төрткән Мәскәй тамаҡҡа:

“Филем, филем-филешем,

Бына майлы бәлешең!

Майлы бутҡаң табаҡта —

Сыҡ һикереп был яҡҡа!”

Булғаны юҡ бындай хәл!

Мәскәй әйткән таҡмаҡтан

Тауыш килгән тамаҡтан:

“Әлегә мин себешмен,

Әммә тере килешмен!

Филдәй булып үҫермен,

Төйлөгәнде тибермен,

Кәрәгенә бирермен!”
Төйлөгән ҡарҡ-кикергән —

Тышҡа Себеш һикергән!

“Сип-сип, сип-сип!” тигән дә

Әсәһенә йүгергән!

Тип һөрәнләп өлгөргән. —

Ихатама етермен,

Һунарсыға әйтермен:

— Төйлөгәнде атып ал

Мылтыҡ тоҫҡап! — тиермен!”

Ә Төйлөгән — ҡалтырап...

“Һаҡла, Хоҙай, Себештән!” --

Тип теләргә керешкән...

Йөрәккәйе бөрөшкән...
Тиле-тиле Төйлөгән

Күҙ йәшенә төйөлгән.

Ҡыйғыр-ҡыйғыр ҡыйғырлап,

Ҡурҡып күккә сөйөлгән...

Күҙ йәшкәйе түгелгән...
1961.

Ике йондоҙ тоташҡан
Шау-гөр килеп урамда

Йүгерешә малайҙар.

Йүгерешә әсәйҙәр,

Йүгерешә атайҙар.

Хатта етмеш йәшәгән

Инәй һәм олатайҙар...

Шығырлаша ҡапҡалар.

Сыңрай йырлап тәҙрәләр —

“Шыҡ-шыҡ” итеп ҡаҡһалар.

Өйбөрөнсә кешегә

Хәбәр тауы ишелә.
“Лап-лоп” саба бығаса

Атлап ҡына йөрөгән

Йыуанҡорһаҡ кешеләр.
Урам аша, юл аша,

Ҡойма аша, өй аша

Бөтәһе лә осраша,

Бөтәһе лә һораша:

Иҫ китерлек шул ҡәҙәр!

Иҫ китерлек шул ҡәҙәр!”
Ни булған был донъяға,

Ни булған был халыҡҡа?!

Сирханала яҫтыҡтан

Сирлеләр ҙә ҡалыҡҡан.

Арбаһы менән сыҡҡан,

Дөмә- һуҡыр ағайҙы

Улы етәкләп тотҡан.

Барыһы ла һораша

Урам һәм ҡойма аша:
“Ишеттеңме бер хәбәр?

Иҫ китерлек шул ҡәҙәр!

Иҫ китерлек шул ҡәҙәр!”
Иҫ китерлек шул! — Туҡта,

Ни булған был халыҡҡа?

Әллә инде ут сыҡҡан,

Әллә инде тау ҡупҡан?

Әллә, тимен, һыу ташҡан?! —

Улай тиһәң, һәр кемдең

Шатлығы хәттин ашҡан:
Һәр сат һайын, гөрләшеп,

Транзистор йырлатып

Алалар хәбәр ТАСС -тан,

Күңелдәр күлкеп ташҡан!

Ҡабатлана бер һөйләм,

Ҡанатлана ил-ғаләм:
“Тыңлағыҙ! Тыңлағыҙ!

Хәбәр итәбеҙ баштан! —

Күктә ураҡ-сүкешле

Ике йондоҙ тоташҡан!

Йөрөшкәндәр ҡунаҡҡа

Ике карап-юлдаштан!”
Их-их, асманға

Беҙҙекеләр олғашҡан —

Ике йондоҙ тоташҡан!
2.05.1969.

Ҡолонҡай
Ҡолон ҡалған аҙашып

Билән тауҙың артында.

Әсәкәйе янына

Сабып нисек ҡайтырға?

Ишеттертмәй Билән тау.

Сапсый, сапсый, күрәм, тип,

Күрһәттертмәй Билән тау.

Ҡарурманда Бүре бар.

Әсәһенә: “Бүленеп

Ҡалмам!” — тигән һүҙе бар...

Ҡалҡа шәфәҡ монйорап.

Ҡалай итеп ҡайтырға? —

Төн ҡурҡыныс, юл йыраҡ.

Билән тауҙың биленә.

Мең бүреләр ҡыуһа ла,

Ҡайтмай ҡалмаҫ өйөнә!

Елеп-елеп үтәбеҙ.

Бына урман яҡаһы —

Дөнөп инеп китәбеҙ.

Күктә — ҙур Ай киҫәге.

Шырлыҡ йырып сығырға

Ҡолонҡайҙың иҫәбе.

Ҡарамай ул һул яҡҡа.

Әсәһенең кешнәүен

Тыңлап, елә шул яҡҡа.

Ҡолонҡайға юл бирә.

Ҡолай яҙһа һөрлөгөп,

Аҡ ҡайындар ҡул бирә.

Баҫа сығып юлына.

“Иҫән-имен ҡайт елеп!” —

Теләктәре шул ғына.

Алда ҡомһоҙ Бүре бар.

Ҡолонҡайҙы быуырға

Уның уҫал кәре бар.

Ҡуйыша һүҙ, бер булып:

Таң атҡансы тоторға

Ҡолонҡайҙы, һырлығып.

Ырғып үтә Ҡолонҡай.

Сыға Ҡуян юлына —

Сорғоп үтә Ҡолонҡай.

Болан менән дәү Айыу.

Ҡолонҡай тик бынан да

Үтә, йомолоп ҡыйыу.

Барса кейек, ҡошҡайҙар

Ҡолонҡайҙы уратып

Ҡул тотоша башлайҙар.

Таң атҡансы ҡал бында.

Ҡояш сыҡҡас, сығарып

Ҡуясаҡбыҙ юлыңа!”

Биргән һүҙен онотмай,

Ҡыуаҡ аша һикереп

Сығып китә Ҡолонҡай...

Алда Убыр күле бар.

Күл башында Бүренең

Уттай ике күҙе бар.

“Бөтөрәм, — тип, — эштәрен!..”

Ҡолонҡай тик ишетә

Әсәһенең кешнәүен.

Алға оса, уҡ һымаҡ.

Күк Бүренең томшоғон

Тибеп ҡаса, туп һымаҡ.

Китә, тумарлап, кире.

Убыр күле төбөндә

Бөтә уның ғүмере...

Инә, ҡайтып, өйөнә.

“Тора әйткән һүҙендә!” —

Әсәкәйе һөйөнә.

Бигерәк матур Ҡолонҡай.

Күк Бүреләр булһа ла —

Елеп ҡайтыр Ҡолонҡай,

Бигерәк батыр Ҡолонҡай!
2.03.1969.

“Йем-йем” итә йондоҙҙар

Уйнап талғас бер талай,

Әүеҫлек башы аулаҡҡа

Ҡуна килде дүрт малай.

Ишмырҙа исемдәре.

Ғәләү бабай янына

Ятты һалып мендәрҙе.

Әүеҫлеккә шул ваҡыт

Күрше улы Әптелхәй,

Ҡустыһы уның Латип.

Етенсеһе — дәү бабай.

Олатайҙы уратып

Ятыуы ҡыҙыҡ ҡалай!

Ейәндәре һорағас:

“Мейес тулы бәрәмәс,

Уртаһында — бер ҡалас”.

Нимә икән был, тиҙәр.

Бәрәмәсе — беҙ булһаҡ,

Ҡалас — бабай, һин, тиҙәр.

“Белмәнегеҙ, улдарым.

Табышмаҡты тапмаҡҡа —

Күҙ һалығыҙ юғары!”

Юғарыға ҡарайҙар.

Ҡалас-Айҙы уратҡан

Йондоҙҙарҙы барлайҙар.

Башлай һүҙ, күккә ҡарап:

“Ух малайҙар, бер заман

Була яҙҙым мин харап!

Бара инем дөм-төндө,

Бик ҙур саян, үрелеп,

Саға яҙҙы битемде.

Эләктерҙем ҡойроғон.

Болғап-болғап бырғытҡас,

Саян күккә сорғоно!..”

Ысынлап та, саян бар!

“Саян” тигән йондоҙҙар

Шундай сағыу, шаяндар!

Тотоп ҡулына әрем:

“Ошо әрем менән мин

Көтә инем ҡаҙ һәр көн.

Африкаға остолар

Күктә, әнә, эҙҙәре

Ҡалды тороп сып-сыбар...”

Ысын бит, ҡаҙ юлы бар!

“Ҡаҙ Юлы” тип атала

Уҡмашҡан шау-йондоҙҙар!

Ала һүҙ ул да ихлас:

“Мин бер заман ырҙында

Иләй инем ем, ҡорҙаш.

Осто-китте иләгем.

Күктең әнәү төбөндә

Ҡалды иләк, эләгеп...”

Был да ысын, ағайҙар!

“Иләк Йондоҙ” “ем-ем-ем”

“Ем” иләүен ҡарайҙар.

Ҡустыһы уның Латип:

“Беҙ әнә шул иләкте

Төшөрә яҙҙыҡ атып.

Мин дә ете уҡ аттым.

Ниңәлер тик уғыбыҙ

Сәптән ситкәрәк сапты...”

“Уҡ баштарын” һанайҙар.

Күктә ике “Етегән

Йондоҙ” барын аңлайҙар.

Шып-шым ятмыш Ишмырҙа:

“Мин — дәү инем, — ти, — элек,

Буйым ине биш урҙа!

Ерҙең көмбәҙ-күгенә,

Йондоҙҙарҙы еп менән

Ҡуйҙым бәйләп төбөнә.

Тимер ҡаҙыҡ тирәләй

Сөйөрөлтмәктәй өйөрөлә —

Уларҙы еп ебәрмәй!..”

Төпһөҙ күккә ҡарайҙар:

Ысынлап та, йондоҙҙар

“Өйөрөлә” бит, ағайҙар!

Йондоҙ тора “өйөрөлмәй” --

“Тимер Ҡаҙыҡ” йондоҙон

Кем танымай, кем белмәй!

Малайҙарын уята:

“Кисен тағы килегеҙ

Әүеҫлек башы аулаҡҡа.

Һис кем килмәһен яңғыҙ:

Күк көмбәҙен биҙәргә

Алып килһен аҡ йондоҙ!

Әүеҫлек башы аулаҡта...

Йыһандарҙы йондоҙлап

Елерһегеҙ карапта!”

Ишкән ҡалас һалырға.

Осло-осло өс тоҡан

Ҡуйҙы һуҙып ҡамырҙан.

Оҙон-оҙон бау булды.

Аҡ ҡаласты тоҡанлап

Ишеүсеһе табылды —

Бит-ҡул йыуып, тотондоҡ.

“Һә” тигәнсе иштек беҙ —

Ҡалас иттек тоҡанды!

Ҡалас бешеп сыҡҡанын.

Хатта бесәй, мыраулап,

Бейеп йөрөй уҡтанып.

Хуш еҫ бөркөп асылды.

“Туп-туп” итеп икмәктәр

Таҫтамалға теҙелде.

Әсәй табын түшәне.

Бөтәбеҙ ҙә, май яғып,

Ҡайнар ҡалас тешләнек!

Семәрле еҙ самауыр.

Ҡуян ҡаны кеүек сәй

Аҡ сәйгүндән тамалыр...

Майлы ҡалас ашаттың.

Һинең көләс йөҙөңдө

Аҡ ҡаласҡа оҡшаттым.

Оҙон телле малайҙар.

Ҡойонан һыу алып ҡайтмыш

Ҡарт-ҡороно ҡарайҙар.

Етмеш йәшлек бер әбей.

“Биле бөкөрәйгән икән,

Бахыр!..” — тип ҡуйҙы Нәби.

Ниңә һыуға йөрөй ул?!” —

Тип көйөндө, сайҡап башын,

Кәштә иңле Хаматҡул.

Түҙеп булмаҫ! — ти Файыҡ. —

Барып ауыл башлығына,

Тел ярҙамы ҡылайыҡ!”

Ҡулды ҡуйып бөйөргә,

Сыҡты йүгереп ҡапҡанан

Ҡустылары Тимеркәй.

Тейеүен дә көтмәне:

“Рөхсәт ит, инәй!” — тине лә

Көйәнтәһен йөкмәне.

Тыңлағыҙсы, балалар:

Ярҙам итһәң — тел дә бар,

Ләкин аяҡ-ҡул да бар!

Кәртишкәлә — тәртешкә.

Сөнки әсәй һыймаған, —

Һыйған бары тәртешкә...

“Тартма бесәй ҡойроғон!”

Үтәп атай бойороғон,

Йолҡтом бесәй мыйығын.

Ҡурҡытһа ла, юртмайым.

Сөнки, сыҡмай ишектән,

Бармаҡ янап эш итәм.

Ауыр тиеп кем әйткән?! —

Ағай миңә кейҙертә,

Ә мин уға өйрәтәм.

Хәле хәҙер хөрт уның.

Битем уға теймәгәс,

Баҫыр керле тут уны!

Шүткә, — тиҙәр, — дуҫ һиңә”.

Дуҫым булғас, әсәйҙе

Алдай алмай ул ниңә?!

Таңды иртә аттырта.

Ә кис булғас ҡысҡырмай —

Мине иртә ятҡырта...

“Әтәс” Әсәт

Йөҙәтә бик Әсәтте.

Шуның өсөн нисә тапҡыр

Йоҙроғо ут сәсрәтте!

Юҡ-юҡ, әтәс түгел ул!

Башын баҫып, аҫҡа ҡасып,

Тауыҡ була гел, гел ул...

Сыҡһа таҡта янына,

Яуаптарҙы “кикрүкләй”,

Ауыҙын ҡаплап ҡына.

Елкә тырнап ҡашына...

Тәнәфестә Әсәт ҡайҙа?

“Әтәс” ҡойма башында!

Ташлай үрҙән таш табып.

Тәнҡитләһәң, әтәсләнә:

“Ҡытҡылдама һин, тауыҡ!”

Атағандар Әсәтте:

Тәртипкәйе хәтерләтә

Аңһыҙ себеш-хәсрәтте...

Ике бите һипкелле.

Кемдер әйткән: һипкелдәрҙе

Бөтөрөүе икеле.

Күңеле ныҡ кителде.

Шунан һуң, ти, ала ҡыҙый

Дәрестә гел “икеле”...

Тамам һәләк ителде:

Химиянан бирҙе яуап

Икеле лә микеле.

Бөтөрә, тип, һипкелде.

Уфтана янып Кәримә:

“Икеле шул, икеле...”

Ҡанатһыҙ ҡош шикелле.

Ах, алмаһа ярар ине

Физиканан “икеле”!

Ниңә мин, тип, һипкелле?

Көлдө әсәһе: “Һин, ҡыҙым,

Йондоҙло күк шикелле!”

Кем бар һиндәй һөйкөмлө!

Йөҙөңдәге йөҙ һипкелең —

Йөҙ-йөҙ сәскә шикелле!

Шундай матур бит инде.

Йылмайып бер көл инде лә

Алма инде “икеле”!

Көн уҙғарған Ғиззәтте

Күргән берәү үтә көлөп:

“Күҙе тонған күсәтсе!”

Белеп мәлен уйналһа.

Әммә Ғиззәт, һуғып күсәт,

Мәктәпкә һуң йыйнала...

Дәрескә лә һуң ҡала...
Шырауланған аяҡ-ҡулы,

Саңлы булыр өҫ-башы.

Өйгә кереп йыуынырға

Ваҡыты юҡ — эш ҡаты!

Таяҡ болғап йүгерә.

Күрше-күлән тәҙрәләрен

Селпәрәмә килтерә.

Тип таяҡты ғәйепләй.

Шул арала үҙҙәренең

Тәҙрәһен дә ул “ипләй”...

Күсәтенең еленән.

Уҙып барған ала бесәй —

Ҡойроғо ҡырт-өҙөлгән...

Ҡунғас сирғып шул күсәт,

Саҡыртылып директорға,

Һабаҡ алған, ти, Ғиззәт...

Аяҡ аҫты — урамда.

Уҡыуына һуңламаҫҡа

Хатта ыжғыр буранда.

Киткән мәктәпкә Ғиззәт.

Тик... онотоп китаптарын,

Илткән класҡа күсәт...

“Күҙ-ҡолаҡ” Барый

Тәртип, имеш, күҙәтә.

“Ниңә?” — тиһәң, “Кескәйҙәргә

Күҙ-ҡолаҡмын!” — тип әйтә.

Оҙон уның ҡулдары.

Сөнки бит ул кескәйҙәрҙән

Ике башҡа юғары.

Барый ҡаны ҡайнаша:

“Шарҙы тәкә һөҙҙө!” — ти ҙә

Энә төртөп шартлата.

“Тәкә һөҙгән” бахырҙар.

Ашарға ла ҡайтмай Барый:

“Мин — күҙ-ҡолаҡ! Ваҡыт тар!”

Тишеп ҡаса туптарын.

Хатта велосипедтарҙың

Бышылдата тындарын!..

Күҙ-ҡолағын күптереп...

Уның һымаҡ “күҙ-ҡолаҡ”ты

Һөҙһөн үгеҙ үкереп!

Күңел тулы хис ине...

Бармаҡтарын һанайҙар:

— Берәү, икәү, өсәү... ун...

— Ҡыҙыҡ түгел был уйын!

— Нисә төрлө һөнәр бар?

— Шуны, әйҙә, уйлайыҡ,

Йомаҡ итеп ҡояйыҡ!

— Уныбыҙҙан — ун йомаҡ,

Йәнә лә -- һигеҙ уйнаҡ,

Тәмле булыр ул ҡоймаҡ!
Йомаҡ ҡойоу башланды,

Батыр башлап башҡарҙы.

Түп-түңәрәк ал апай арттан бара, —

Бер офоҡтан — бер офоҡҡа юл ала.

Аҡ ағай йыш ураҡтай булып ҡала.

Ал апай гел түңәрәк булып яна.

Улар үрҙә — һыуһыҙ диңгеҙҙә йөҙә.

Бере төндә, бере көндөҙ ил гиҙә.
(Ай, Ҡояш.)
2. Ишем әйтте:
Ҡояштан алда тора,

Дырылдаҡҡа ултыра.

Артында ер тулҡына,

Туҡ башаҡтар ҡалҡына.

Мөңөр төбө — көбөр-көбөр,

Аҡ еләнле еңгәй — өлгөр,

Аҡ йылғаны илгә бөркөр.

Алтынланһа — ҡырҙы ҡыра.

Башында ағай ултыра,

Ҡумтаға алтын тултыра.

Бөртөктәре шаулап төшә,

Табаларҙа тауҙай бешә.

Туҡыласаҡ буҫтауҙарҙы алып йөрөр.

Баҡырыуы далаларҙы ярып йөрөр.

Ағаһының аҡ таяғын танып йөрөр.

Торбалы йортҡа атлай,

Өҫтәлдә тимер юна,

Тимерҙән дөңгөр тыуа,

Дүрт тәгәрләк ҡуҙғала,

Дөбөр-шатор юл ала.

Ағай, йылмайып ҡына,

Яңынан тимер юна...

Урамдар буйлап йөрөй.

Тик юлы түгел тимер,

Халыҡты тейәй тилбер.

Түбәһендә һиртмәһе —

Ут сәсрәтеп китәһе.

Апай бороп ултыра,

Әмер биреп ултыра,

Ишектәрен астырта,

Астырта ла яптырта,

Сыҡһаң, таҫма таптырта,

Таҫмаһыҙҙы ҡаптырта.

Бында ла саж-сож —

Һуған, борос, аштоҙ,

Ашыҡтыра аҡ ҡыҙ.

Табынға татлы ҡуя —

Телеңде йотоп ҡуйма!

Ул аҡ апай кем? Уйла.
(Ашнаҡсы.)

9. Игебай әйтте:
Тау аҫтында талҡан —

Таш араһы тартҡан.

Тоҡҡа тылҡып һалған,

“Туҡ ҡыл!” тиеп ҡалған,

Аҡ һаҡалын һыпырған,

Аҡ талҡаны борҡоған —

Әйтегеҙсе, кем булған?
(Тирмәнсе.)
10. Аҡъюл әйтте:
Иртән аҡ ер аса,

Кис тә аҡ ер аса,

Ҡарабойҙай сәсә,

Илтеп ташҡа баҫа.

Таш баҫҡанды алабыҙ,

Күҙҙе текләп ҡалабыҙ,

Сәскәндәрен йыябыҙ,

“Шәп сәскән!” — тип ҡуябыҙ.

Күсәрҙәге күк йомғаҡ

Күсеп бара, зыр-уйнап.

Көнгә ҡарап бер көлә,

Йөҙөнән нур бөркөлә.

Айға ҡарап йылмая,

Ҡарая ла моңая.
(Ер шары.)

*

Күкрәү-күкрәү күк ҡаҙан,

Төртһәң, төбө юҡ ҡаҙан.

Түңкәрелгән ныҡ ҡаҙан,

Төбө тулы ут ҡаҙан.
(Күк көмбәҙе.)

*

Айран бештем көбөһөҙ,

Майы төштө, күрегеҙ:

Күбек-күбек күбекмай —

Айран өҫтө һөҙлөк май.

Бер йомарлаҡ һары май —

Йөрөп-ята, арымай.

Бер тумалаҡ ап-аҡ май —

Һары майҙан ҡалышмай.
(Күктәге йондоҙҙар, Ҡояш, Ай.)
*

Тейҙе түбәм күксәгә,

Түп-түңәрәк тәңкәгә.

Тәңкә тинләп ҡойолдо,

Ун икегә йыйылды.

Ҡыҫҡарҙы ныҡ күләгәм —

Ун икенән шөрләгән.
(Төш ваҡыты, сәғәт ун ике.)