Зигат Султанов Йыһат Солтанов сочинения в пятнадцати томах әҪӘРҘӘр ун биш томда том

һинең исем билдәләй микән?

Әллә һинең исемең башҡорт

тарихынан билдәләнәме?!.

бер туғандар, бергә тыуғандар —

икеһен тиң тарих иш итеп

нурландырған күп быуаттарға!

төптәрендә уттар ҡайнаған,

был уттарҙан таштар ирегән

лаваланып... Һәм шул ҡыҙыулыҡ

сығыу юлы үҙенә эҙләгән...
Ләкин мәғрур гранит ҡаялар

бирмәгән юл көслө уттарға:

тоташланып таш-көп ҡаплаған

Урал-тауҙың яҫы маңлайын,

эстә янған уттар ҡыҙыуын

һиҙҙертмәйсә улар һаҡлаған.

Йыйырсыҡтар фәҡәт һырланып

биргәндәр төҫ был ҡарт маңлайға...

эстән янып аҡрын сүккән ул.

Ҡасандыр күк иңен айҡатып

болоттарҙы сөйгән түбәләр

онотҡандар маңлайҙарында

таңдар ҡунып, төндәр йоҡлаған,

Ҡояш нурҙарына йылтлаған

күңелле һәм хөр замандарҙы...

хәлһеҙ улар һуҙылып ятҡандар.

Емерелгән сал ҡаяларға

бөркөттәрен оялатҡандар,

имәндәргә ерлек биргәндәр,

мамыҡ мүктәргә күмелгәндәр,

көмөш йырлы саф шишмәләрҙән

йыуҙыртҡандар таш итәктәрен...

әҙәм балаһы үрмәләгән,

суйырҙарҙы тәү ҡат ҡуҙғалтҡан,

уның яланғас үксәләре,

тәү ҡат тапап үткән мүктәрҙе,

ҡыуаҡтарҙы тәү ҡат ҡайшарған...

табанының ҡанын тамыҙып,

ҡырағай ергә тәүге эҙҙәрҙе

үткән һалып әҙәм балаһы...

хужа булып йөрөгән ул бында,

сөнки “ҡайҙан” үҙенең “килгәнен”

белмәгән ул... Уның хәтере

Уралдыҡы менән тиң булған —

белмәгән ул сит яҡ һәм унан

күсеп килеү кеүек тойғоно...
Бындай ғәмәл булған уға ят,

сөнки күҙе тәү ҡат асылып,

таный башлағандан донъяны,

ошо мәғрур бейек тауҙарҙы,

ошо ылыҫлы урмандарҙы,

ошо пак һыулы йылғаларҙы

һәм Күк көмбәҙенең тик ошо

йондоҙҙарын ғына күргән ул,

һәм ирәүән ошо еренең

бер туғаны итеп һиҙгән ул

үҙен... “Урал менән бер сорҙа,

бергә тыуғанмын” тип йөрөгән ул...

һөйөп ҡая ташлы тауҙарын.

Суйыр һуғып, таштың эсенән

ут алған ул ит бешерергә

һәм шул утта ташты иретеп,

баҡырҙан уҡ, балта яһаған,

ул балтаны ышҡып ҡайраған

шул таштарға... Һәм шул таштарҙан

ҡорған йортон... Ошо ташлыҡтар

араһында үҫкән урманда

таба торған булған аҙығын...
Көнө еткән — әҙәм балаһы

олоғайған... Инде донъяның

әүәл танылмаған нурҙарын

таный башлаған ул...

Шүлгәнташ

мәмерйәһен — изге таш йортон, —

мамонт ҡанын ҡыҙыл балсыҡҡа

иҙеп яһалған шалы менән

биҙәп, һүрәтләгән ҡаяға,

сағыулатып, хоҙаййәндәрен...

яңы серҙәр уға асылған,

аҡылы уның һаман нығынған

һәм, бил быуып, ышаныс менән

башлаған ул аҙым тарихҡа...

Киләсәккә, тигән тарафҡа...

ауаздарға... Туған тауының

таштарында ел һыҙғырыуын,

ағастарының шаулашыуын,

ҡамыштарының илашыуын,

ыуҙарының бышылдашыуын,

тулҡындарҙың супылдашыуын —

бөтә, бөтә булған тауышты,

бөтә, бөтә булған һағышты

бөртөкләп һәм тослап йыйнаған

үҙенең салт ҡолаҡтарына...

Мейеһенең улаҡтарына...

ҡайтарырға был ауаздарҙы

уҡмаштырып, көр аһәңләтеп

тыуҙырыусыһына үҙенең...

шыма көпшә Урал буйынан.

Көпшә-көпкә ҡыҫтап тултырған

тауыштарҙың хөр ҡуйыртмағын.

илаһи моң-ауаз ағылған

донъяға шул көпшә эсенән

тылсымлатып урман, ҡырҙарын...

түбән эйгән ғорур, сал башын

әҙәм балаһының ҡаршында...

Ҡурай моңо тыуған тап шунда...

танығандар әҙәм балаһын.

Тарих өйөрмәһе эсенән

быуаттарҙың йырып кәртәһен,

ошо исем менән барырға

тейеш булған әҙәм балаһы

дәүерҙәрҙең алыҫ таңына...

Башҡортлоғон төйөп ҡанына...

тышҡа атмай йомоп ҡалдырған,

таш булғанға күрә есеме...

Тау булғанға күрә исеме...

ҡурай буйлап тышҡа ағылған,

һүнмәгән ут, һаман ҡабынған...
Тормош зары, баҫҡынсылары

үртәп уны һаман торғандар,

уттар йөрәккә йыйылғандар

һәм көрәйткән башҡорт ҡурайын

йөрәк кәре... Ҡылыс, ялтлатып,

күтәргән ул башы өҫтөнә...

Түҙә алыр икән кем генә!..
Елдәр менән ҡуша елеүсе

арғымағын уттай дөндөртөп

сапҡан яуға... Дошмандарының

ҡыйған башын Урал ҡылысы,

ҡанға ҡанған ерҙең һәр осо —

ек ҡанына, башҡорт ҡанына...

Ебәрмәйсә екте янына...
башҡорт ҡаны ләкин күберәк

аҡҡан унда... ҡуҙҙы үҙ ҡаны

менән һүндергәндәр...

Ҡурайҙан

йөрәктәрҙе өтөп ялҡынға,

бығауланған ирек хаҡында,

зар илаған халыҡ хаҡында...

моңһоҙҙарҙың йәнен фашлаған,

башҡорт атҡа йәнә атланған,

алмас ҡылыс йәнә ялтлаған,

янар уттар башҡорт йәненән

күкрәп сығып, яуға саҡырған...

был халыҡтың ҡыйыу йөрәген.

Күп быуаттар буйы тарихты

ут һәм ҡанға мансып дөрләгән

Башҡортостан ере өҫтөндә!

Ҡылыс һурған хатта меҫкендәр!..

киткән биреп уға уттарын,

ҡылыстарын, ярһыу аттарын...
Алмашынған шулай быуындар,

ләкин улар, ҡылып аманат,

ҡалдырмаһалар ҙа яманат,

ысын ирек, байман йәшәйеш

китә алмағандар тапшырып...

Йөрәкте тик һаман яндырып,

тик шул дөрләп торған ут ҡына

мираҫланған Урал халҡына...

һаман, һаман изге көрәшкә!

Башҡорттарҙы бығау ҡыҫымын

өҙөп ташларға гел өндәшкән.

башҡорт эс-бауырын суҡыған...

.....................................................
Сәнкем-Биктимер, 1957.
(Билдәле сәбәптәр арҡаһында яҙылмай өҙөлөп ҡалған).
ТӘНӘЙҘӘРГӘ «МӘМӘЙ»ҘӘР

*****************

Ошо ерҙә йәшәгән
Ғүмер-баҡый башҡорттар

Ошо ерҙә йәшәгән.

Баҫҡын дошман өҫтөндә

Уҡ-ҡылысы йәшнәгән.

(Шаһит быға тау-ҡырҙар)

Илдең ғәййәр улдары –

Салауаттай батырҙар.

Бөгә алмаған башҡортто.

Әммә бик күп дошмандар

Интектергән ил-йортто.

Урыҫ менән дуҫлашҡан.

Башҡортостан -- Әрәсәй

Мәңгелеккә тоташҡан.

Ныҡ тотабыҙ нәҙерҙе:

Әле лә беҙ ғәййәрле,

Аттарыбыҙ эйәрле!

Айырылмаҫ сын дуҫтан.

Урал батыр бабабыҙ

Күкрәп йәшәргә ҡушҡан!

Илемдең ҙур байрамы.

Март айында күңелдә

Һандуғастар һайраны!

Сөнки көтөп был көндө.

Букет тотоп сығырға

Йөрәгебеҙ елкенде.

Эштә саҡта әсәйҙәр.

Һөйөп-һыйпап үҫтерҙек

Матур-матур гөлкәйҙәр.

Тупраҡтарын йомшарттыҡ.

Бесәй гөлдө ауҙарғас,

Тағы беҙгә эш артты.

Ҡабат матур көршәккә.

Шелтәләнек Мыяуҙы,

Яратып бик йөрөһәк тә...

Үҫте беҙҙең гөлбаҡса.

Сөнки уны ҡәҙерләп

Ҡарай белдек һәр саҡта.

Япраҡтарын һананыҡ.

Бүртек-бүртек йәш бөрө

Сығарғанын ҡараныҡ.

Ҡалғанбыҙ ҡыш үткәнен,

Көлөп торған Ҡояшлы

Март айының еткәнен...

Ни күрәбеҙ, туғандар:

Гөлдәребеҙ байрамға

Күкрәп сәскә атҡандар!

Ҡыҙыл, һары, зәңгәр, күк...

Әйтерһегеҙ: бер төндә

Атҡан улар нисек күп?!

Был ҙур мөғжизә серен:

Гөлдәр ҙә бит илемдең

Белгән ҡыуаныс көнөн!

Киттек, йырлап, майҙанға.

Бүләк иттек гөлдәрҙе

Һәр бер апай, ағайға.

Ошо изге ерҙә беҙ.

Яҡшы уҡып, эш эшләп,

Тыуған илде биҙәрбеҙ!

Минең тыуған илемдә.

Һәр береһе һөйләшә

Туған әсә телендә.

Табабыҙ тел үҙ-ара:

“Башҡортостан” тигән һүҙ

Туғанлыҡҡа юл яра.

Әйтә: “икмәк”, “тоҙ”, “көрлөк”.

“Башҡортостан” тигән һүҙ --

Бар телдә лә бер төрлө.

Һалып көйгә, йырлай йыр.

Ләкин бер үк яңғырай

“Башҡортостан -- тыуған ер!”

Үҙ кейемен кейенә.

Төрлө кейем кейһә лә,

Ошо ерҙә һөйөнә.

Тектек кейем байрамға.

Төрлө милләт кейемен

Кейеп сыҡтыҡ майҙанға.

Бөтә майҙан, “гөлт!” итеп.

Башҡортостан-илкәйем --

Гүзәл сәскә букеты!

Гүзәл илдә беҙ.

Флаг тотоп, Май байрамын

Байрам итәбеҙ.

Киң майҙандарҙан.

Тайпылһаҡ, милиционер

Күрһәтә ярҙам.

Һорашып, өйгә.

...Башҡаса үтте был байрам

Башҡа бер илдә.

Илдең исеме.

Хөрмәт итәләр унда тик

Бик бай кешене.

Тотоп туҡмайҙар.

Негр балалары, ҡурҡып,

Өйҙән сыҡмайҙар.

Негр улы Том.

Булғанғамы әллә иртә —

Тыҡрыҡ ине тын.

Майҙанға үтте.

Халыҡ ташҡынына берҙәм

Ылығып китте.

Ҡарай атлайҙар.

“Икмәк! Эш!” — тип талап итә

Эшсе ағайҙар.

Кит!” — тип ҡысҡыра...

Ҙур урамға полисмендар

Арҡыры тора.

Халыҡ ташҡыны.

Йүгерә ҡуша һарайға

Том да, ашҡынып.

Ҡанай тубыҡтар.

Томдың да бит президентҡа

Әйтер һүҙе бар!

Ауҙы, сайҡалып.

Тапай полисмен байраҡты,

Асфальткә һалып.

Йәштәр эркелә.

Полисмендар янына Том

Йүгереп килә.

Сөйә ал яулыҡ!

Президенттың тәҙрәһенә

Һөрәнләй халыҡ:

Ергә — тыныслыҡ!

Вьетнамдағы һалдаттар

Һалһын ҡылысын!”

Ал флаг булып.

Яуһа ла таш, Том флагы

Ҡалмаҫ йығылып!

Шартлап ябыла.

Тотоналар полисмендар

Наган һабына.

Ут оса балҡып.

Йығыла Том, ал флагын

Юғары атып...

Ҡыйыу юл яра.

Томдың флагы иң алда

Елберләп бара!

Көньяҡ Вьетнамда

Йәшәне Ван Линь.

Был шат малайҙы

Күреп беләм мин.
Линдың атаһы —

Заводта эшсе.

Әсәһе — ябай

Трамвай йөрөтөүсе.

Ап-аҡ сәскәләр.

Көн дә һипте һыу,

Һөйөп-хәстәрләп.

Көттө, кис һайын,

Атай-әсәйҙең

Йылы ҡосағын...

Илдә яу ҡупты.

Сәскәләр шиңде,

Халыҡ ут йотто.

Баҫты ҡаланы.

Халыҡ уларҙы

“Янки” атаны.

Килгәндәр улар.

“Вьетнам булһын ҡол!” —

Тигәндәр улар...

Ван Линь илендә.

Ләкин Ван Линдәр

Ҡурҡмай үлемдән!

...Бер көн ҡалала

Ҡупты ҙур һуғыш.

Янки-дошмандар

Булды аймылыш:
Халыҡ ғәскәре

Ҡалаға ингән,

Ҡаты алышып,

Кире сигенгән.

Ул кис ҡайтманы

Ғәзиз әсәһе,

Ғәзиз атаһы:

Ныҡ һуғышҡандар.

Азатлыҡ өсөн

Ҡорбан булғандар...

Тынмай, төн буйы

Гудок олоно.

Өҙгән сәскәләр

Ҡулда һулыны.
“Әсәй!” тип бушҡа

Саҡырҙы Ван Линь.

Таңды күҙ йоммай

Аттырҙы Ван Линь.

Нуры һүрелде...

Йортта полицай,

Янки күренде.

Малайға, шашып:

“Ҡыҙыл партизан!

Тубыҡлан, шаҡшы!

Ҡайҙа динамит?

Атаң йәшенгән

Ергә беҙҙе илт!”

Ван Линь дошманға.

Тубыҡланманы

Улар ҡушҡанда.

Янки ҡоторҙо.

Ергә Ван Линде

Һуғып осорҙо.

Шкаф, кәштәләр...

Буялды ҡанға

Ап-аҡ сәскәләр...

...Дөрләп урамда

Трамвай яна,

Ван Линды янлап

Янкиҙар бара.
Әнә әсәһе

Яндырған трамвай —

Ерҙә янкиҙар

Ята, торалмай.

Шартлатҡан завод —

Шул янкиҙарға

Булған ҙур табут.

Һағында бара —

Ғорур малайҙы

Сүктереп ҡара!

Ҡара зинданға.

Яуға юл табыр

Ван Линь унан да!

Уны хаҡ юлдан.

Вьетнам еңелмәҫ!

Ҡол булмаҫ Вьетнам!

Ил ситендә сик барын;

Дошманды ул тотҡарлай

Һәм үткәрә дуҫтарын.

Дуҫлыҡ асҡан сик аша.

Дуҫлыҡ теләп һуҙған ҡул —

Сик аша ла тоташа.

Ил йөрәген һуйырға,

Беләм, дошман эсендә

Ҡара-мәкер ҡуйыра...

Ил сиктәре ныҡ булған.

Үтә алмай дошмандар,

Ил сигендә юҡ булған.

Сикте атай, ағайҙар.

Үҫеп беҙ ҙә етербеҙ,

Сик һаҡларбыҙ, малайҙар!

Күрер үткер күҙебеҙ.

Илгә яуыз уҙа алмаҫ —

Ил йоҙағы үҙебеҙ!

Африкала ҙур ҡом сүле,

Сүлдә — бархандар.

Ғүмер итә, дөйә көтөп,

Ғәрәп туғандар.
Ҡап-уртаға ярып илде,

Нил һыуы аға.

Нил буйында, дөгө игеп,

Күптәр көн баға.

Һыуһап, дөйәләр.

Малайҙар йәш буталарын

Тотоп һөйәләр.

Сәтләүек ташлай.

Эсә какос һөтөн халыҡ,

Һәм бейей башлай...

Тыныс тора ине шулай

Сүлдә бархандар.

Ут эсендә ҡалды бер көн

Ғәрәп туғандар.
Бомба яуҙы күктән, жыйлап,

Улар өҫтөнә.

Пальма башынан маймылдар

Ҡолап төштөләр.

Дөйә көтөүе.

Сорнап алды шат өйҙәрҙе

Һуғыш төтөнө.

Ауыр туп атып,

Танкылары Израилдың

Үтте тапатып...

Тыныс түгел Ғәрәп иле,

Күсә бархандар.

Бархандарға ышыҡланып

Үтә каруандар.
Яуға сыҡҡан, мылтыҡ алып,

Ғәрәп улдары.

Ҡурсай уларҙы ят күҙҙән

Сүлдең ҡомдары.

Көн дә ут-ҡомда.

Танкылары яна дөрләп

Нәфрәт-ялҡында.

Табыны шартлай.

Ятһа йоҡларға, ҡыл короҡ

Һулышын ҡаплай.

Ҡалҡа партизан.

Миналанып, табанында

Шартлай саң-туҙан!

Күсә бархандар.

Яҡлап илен, сыҡҡан яуға

Ғәрәп туғандар.

Ғәҙеллек еңер.

Баҫҡынсыларҙы баҫасаҡ

Әжәлле эңер!

3.05.1969.

Атагуальпа
Америка ҡитғаһында

Амазонка аръяғында —

Һаҙлыҡ яҡта

Йәшәй ҡамыштай төҙ һынлы,

Ҡыҙыл тәнле индей улы

Атагуальпа.

Беренселә уҡый бары,

Ә ул — таңдан,

Һөңгө һаплап, ҡыйыу атлап,

Ауға китә — малай арттан,

Атай — алдан.

Ҡулы мәргән: ата тапҡыр —

Салт болан да

Күҙ асҡансы йәнен биреп,

Сал ҡаянан ҡубарылып,

Ята янда!

Өҙә... Сумһа, сыҡмай һыуҙан

Аҡ балыҡһыҙ.

Биш туҡталмай, биш йоҡламай

Йөрөү, тиһәң, һис ашамай —

Ул талымһыҙ.

Йырҙарынан бер атама:

Улар элек

Йәшәгәндәр Ҙур Аҡланда —

Амазонка аръяғында —

Уйнап-көлөп.

Ябырылған бүре кеүек —

Океандан.

Бөтә индей ырыуҙарын

Атып-киҫеп һөргән барын

Ҙур Аҡландан.

Ерен яулап, ирек даулап,

Һәр йыл-ара.

Һаман дүрт йөҙ йыл буйына

Алһыу ҡанға ил ҡойона —

Һуғыш бара...

Генә еңеп сығыр, тиҙәр,

Был талашта.

Атагуальпа хәҙерҙән үк

Һөңгө башын, бик йөрәкһеп,

Ослай ташта.

Балҡый Ҡояш иртә менән,

Кис Ай ҡалҡа.

Амазонка аша илен

Күрә ғорур индей улы

Атагуальпа.

Бер нәмәне белмәйем.

“Бәхет ҡалай тыуа?” — тип

Һорайым да һорайым...

Береһе лә әйтмәйҙәр.

“Юҡты ныҡып, ҡолаҡты

Тондорма!” — тип әрләйҙәр...

Октябрҙә ҡунаҡҡа,

“Ҡалай тыуа бәхет?” — тип

Һораным мин унан да.

Әрләмәне бер нисек.

Уйлаңҡырап ултырғас,

Һөйләп бирҙе, сер сисеп:

Бөтәһен тиң белмәйем.

Әммә бәхет тыуғанды

Күрҙем үҙем — һөйләйем!

Ауыр ине замандар.

Өс йәшемдән ҡаҙ көтөп

Көн күрҙем мин, уландар.

Һөрҙөм һабан байҙарға.

Мал-тыуарын ҡараным

Ҡышҡы һалҡын айҙарҙа.

Мин бәләкәс, донъя ҙур —

Ун биш йәштән шахтала

Булып киттем “зимагур”.

Алды батша һалдатҡа.

“Эт” тип кенә этләне

Әфисәрҙәр фронтта.

Ҡырҙы пүлә, миналар.

“Батша өсөн ҡан ҡойоп

Үлеү — бәхет!” — тинеләр...

Көнө-төнө күшектек.

Ысын ирек һүҙҙәрен

Шул ваҡыт беҙ ишеттек:

Улар хеҙмәт кешеһе.

Бөтһөн һуғыш! — Хаҡ оран

Берләштерһен өсөһөн!”

“Күтәргән баш эшселәр”.

Шаңҡытырға баштарын,

Беҙҙе алып киттеләр.

Нәҡ үктәбер — көҙ айы.

Килеп индек ҡалаға...

Эшсән халыҡ, төҙәйеп,

Даулай бәхет, азатлыҡ:

“Түңкәрелһен батшалыҡ!

Бөтһөн аслыҡ, ғазаплыҡ!”

Патрон беҙгә бирҙеләр.

“Ҡыҙғанмағыҙ, атығыҙ —

Дошман улар!” — тинеләр.

Жандармға тоҫҡаным.

Оранланым: “Аҡ батша —

Илдең ҡара дошманы!”

Башҡалар ҙа ҡаҙаны.

Эшселәр һәм һалдаттар

Ҡосаҡлаша башланы!

Ҡосоп мине үптеләр:

“Тыуҙы һинең бәхетең,

Йәшә, һалдат!” — тинеләр.

Тигеҙләнде донъялар.

Бына нисек тыуҙырҙым

Бәхетемде, балалар!

Бөтәһен тиң белмәйем.

Әммә бәхет көрәштә

Тыуалыр, тип шәйләйем”.

Сафтарҙа ныҡ баҫып барырға.

Кәрәкһә, беләбеҙ атырға —

Уйынсыҡ мылтыҡтар яурында!

Еңелмәҫ ҡыҙҙары, улдары.

Тимерҙәй теҙемгә теҙелдек —

Барырбыҙ гел алға, юл ярып!

Ҙурҙарға киләбеҙ алмашҡа.

Булырбыҙ көрәштә баһадир,

Беҙ сөйгән байраҡтар аумаҫтар!

Ғаләмдең йондоҙло ҡырына.

Алҡынып, Ер шары ҡушылыр

Беҙ һуҙған мәңгелек йырына!

Киптерергә кер элгән.

Ептәге аҡ йәймәләр

Тығыҙ елгә кирелгән.

Флаг кеүек елберҙәй,

Косынкаһы һеңлемдең —

Ел күрһәткес флюгерҙай.

Улар карап мачтаһы.

Диңгеҙҙәге тулҡындар —

Күршебеҙҙең баҡсаһы.

Булмай артҡа ҡарап та.

Һеңлем менән барабыҙ

Елкәнле аҡ карапта!

Таҙалыҡты һаҡлайбыҙ.

Аҡ елкәндәр йөҙөнә

Саң борҡотоп сапмайбыҙ.

Елкәндәрҙе ел кирә.

Карап беҙҙең, туҡтамай,

Юл ярып бара бирә!

Әсәйемә әйтербеҙ.

“Елкән”дәрҙе йыйнаулап,

Өйгә инеп китербеҙ.

Оя итеп үҙенә

Таҡта солан аҫтарын,

Тере бүләк килтергән

Минең матур Ҡашҡарым.
Көсөктәре шундай күп,

Бере сыбар, бере күк.

Минең менән ҡыуанып,

Әтәс әйтә: “Кикрикүк!”

Көнө-төнө йоҡлайҙар.

Йомоҡ булғас күҙҙәре,

Ҡараңғынан ҡурҡмайҙар.

Сыҡты ишек алдына.

Көсөктәре йүгереп

Килде уның янына.

Әллә нимә эҙләйҙәр,

Табаға тик ҡойолған

Һөттө генә күрмәйҙәр.

Эсте улар сөскөрөп.

Ҡойроҡтары тырпайҙы,

Кейем элгес сөй кеүек.

Сыҡты тышҡа ағайым,

Сыҡты тышҡа атайым.

Шулар менән бергәләп,

Көсөктәрҙе байҡайым.
Улар инде ҙурайған —

Белә нисек йөрөргә.

Һәр береһе, алмашлап,

Өйрәнәләр өрөргә.

Көсөктәре: “Вау-вау-вау!”

Тик бер генә Аҡтүшем

Тауыш бирә: “Бау-бау-бау!”

Күмәкләп тә өрҙөләр.

Аҡтүш һаман: “Бау-бау-бау!” —

Бына шуны күрҙеләр...

Өйрәтә алмай Ҡашҡарым.

Атай менән ағай ҙа

Сайҡап ҡуйҙы баштарын.

Килеп керҙе бер малай:

“Миңә “Бау-бау!” тигәнен

Баулап бирегеҙ, ағай!”

Муйынына бау-тамға.

Күҙ алдында ҙурайып,

Әйләнде ул Полканға!

Ҡасан “Бау-бау!” тир икән?

Үҙем баулап алырға

Бер ебәк бау йөрөтәм.

Һыңар мөгөҙлө ҡалаҡ!

Сыҡҡан һабан һөрөргә,

Бәрәңге үҫтерергә.

Башы түбән эйелгән, —

Вәт, ниндәй ул эшлекле,

Вәт, ниндәй ул белдекле!

Табандан кәҫ аҡтарта.

Һабан әммә кәҫ ярмай,

Һабан әммә шәп бармай —

Шыбыр-тиргә ныҡ бата,

Бураҙнаға “лып” ята

Ҡуңғыҙ, Ҡуңғыҙ-ҡуңғалаҡ,

Һыңар мөгөҙлө ҡалаҡ!

Етә килеп Селәүсән:

“Сел-сел, был сүл минеке,

Һабан ғына һинеке.

Көрәк менән ер һөрәм,

Бүлбе үҙем үҫтерәм!”

Һыңар мөгөҙлө ҡалаҡ:

“Ҡыҙма, ҡустым, Селәүсән,

Ер ул күп көс теләүсән.

Бергә икәү һөрәйек —

Һабанды көр һөйрәйек.

Тирҙе бергә түгәйек,

Үҫер бүлбе күбәйеп!” —

Булды риза Селәүсән,

Сөнки ул эш теләүсән.

Лыс-һыу булды арҡалар.

— Һабан ниңә шәп бармай?

— Һабан ниңә кәҫ ярмай? —

Бөттө ҡеүәт, тигәндә,

Етте килеп бер бәндә —

Ҡушҡар, Ҡушҡар -- ҡуш мөгөҙ,

Донъяла көслө үгеҙ! –

Мөслө үгеҙ икән дә!
Егелгәс ул һабанға,

Артты көс өс тағанға.

Бураҙналар һуҙылды,

Тиҙҙән тик эш боҙолдо:

Ҡайҙа һабан тотоусы,

“Үгеҙ”ҙәрҙе ҡыуыусы? —

Шып-туҡтаны өс “үгеҙ”:

“Әрәм китә көсөбөҙ!”

Мыйыҡлы бер уҙаман.

Сиң-сиң итеп йырланы,

Төрәндәрҙе сарланы.

Сыбыртҡыһын шартлатты,

“Үгеҙ”ҙәрҙе атлатты, —

Вәт, ниндәй шәп Сиңерткә,

Вәт, ниндәй шәп Сиңерткә!

Һәм бына ни күрҙеләр:

Баш осонда баҙлай ут —

Был бит ҡуңғыҙ Баҙлауыҡ,

Яҡын күреп дуҫтарын,

Яҡҡан фонарь уттарын! —

Вәт, ниндәй дуҫ — Баҙлауыҡ,

Вәт, ниндәй дуҫ — Баҙлауыҡ!

Эшләнеләр туҡтамай.

Бәрәңгене, күнәкләп,

Ултырттылар күмәкләп.

Иртән Ҡуңғыҙ-ҡуңғалаҡ

Әйтте дуҫтарға ҡарап:

— Вәт, үҫәсәк бәрәңге!

— Бергә булайыҡ мәңге!