1. 2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың әдістемелік негіздері

НӨҚ-дың орташа жылдық құндарында өзгерістер болған жоқ. Бірақ өндірілген өнім көлемінің өсуіне байланысты қор қайтарымдылығы көрсеткіші 0,3 теңгеге артып, 3,7 теңгені құрады.

Енгізілген іс-шаралардың нәтижесінде табиғи түрдегі өндірілген өнімнің көлемінің артуы өткізілген өнім көлемін 2630,8 мың теңгеге, өнімнің толық өзіндік құнын 6393,6 мың теңгеге және де жалпы табыстың 1211,6 мың теңгеге өсуіне алып келді. Осы іс-шараларды кәсіпорынға енгізгеннен кейін НӨҚ-лардың интенсивтілігі жоғарылап, кәсіпорын ырғақты жұмыс істей бастаған.

Осыдан барып, кәсіпорын өнімінің рентабельділігі 7,53 %-ға жоғарылап, 18,63 %-ды құраған.

ҚОРЫТЫНДЫ

Әйтсе де, ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде колда бар жетістіктерге канағаттану жеткіліксіз. Тынымсыз ізденіс пен нәтижелі іс-әрекетті арқау еткен әлемдік нарык өндірушілері барынша жаңа нарықтарды игеруге, ондағы тұтынушыларды жаулауға белсене кірісуде. Нарықтың бұл қатал шарты отандық өнім өндірушілердің бәсекелік кауқарын нығайтуды, кәсіпорындардың бәсекелік қыспақтарға төтеп берерлік қабілетін арттыруды, ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысы жоғары өнім өндіруге тиімді әсері бар тетіктерді айқындауды кажет етеді. Бұл жағдай Республика Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай: «Экономика біздің дамуымыздың басты басымдығы, ал экономикалық өсімнің барынша жоғары қарқынына қол жеткізу - негізгі міндетіміз болып қала береді. Нан өндірісі саласы өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру біртұтас механизм ретінде нарықтық сұраныс пен ұсыныстың жалпы жағдайына, қоғамның дамуына, адамзат мәдениеті мен ой-санасына, қауіпсіздік пен эстетика және экология талаптарына, сонымен қатар, кәсіпорынның мүмкіндігіне сай болуы тиіс.

Бәсекеге қабілеттілік арттыру механизмі – кәсіпорынның нәтижелі жетістікке жету жолында атқаратын іс-әрекеттері арқылы сипатталады. Дұрыс таңдап алынған механизм осы кәсіпорынның нарықтық бәсекелестерімен салыстырғанда ұзақ уақытқа ұтымды жағдай жасауына негіз болады.

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру іс-әрекеттерінің жиынтық көрінісі ретінде оларды жүзеге асыратын бірнеше тетіктерге тәуелді. Бұл тетіктер диплом жұмысымда өзіндік сипаттары бойынша төрт топқа бөліп қарастырылады:

бірінші топ - өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кәсіпорынның сапа жүйесін жетілдіру;

екінші топ - өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның баға саясатын реттеу;

үшінші топ - өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кәсіпорынның маркетингтік жүйесін жетілдіру;

төртінші топ - өнімнің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе өндірісті мемлекеттік қолдау.

Әлемдік нарықтың қатаң талаптары мен бәсекелік шарты отандық нан өнімін өндіруші кәсіпорындардың сол талаптар мен шарттарды ұстануын қалайды. Өйтпеген жағдайда әлемдік нарықта осы өнім түрлері бойынша негізгі өндірушілер саналатын АҚШ, Израиль, Голландия, Ресей және Дания сынды мемлекеттер өздерінің бәсекелік ықпалымен еліміздің ішкі нарығын және енуге мүмкін болатын көршілес мемлекеттердің нарықтарын игеріп алуы қиын емес.

Сондықтан да ішкі нарықтағы нан өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігі, ең алдымен, олардың сапасына байланысты.

Қорытындылай келсек, «Мавид» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың келесі жолдарын ұсынғым келіп тұр:

• 
  Дамыған елдер, сонымен қатар Ресейдің тәжірибесіне сүйеніп «Мавид» ЖШС-де өндірісті мамандандыру және концентрация жағдайында нан өндірісі өнеркәсіптерінің интенсификациясын өткізу керек, ол тамақ өндірісінің озық өсу, нан өндірісі процестерінің механизациясы есебінен асуы қажет.
  
• 
  «Мавид» ЖШС-де инновациялық қызметті дамыту өте маңызды болып келеді, ол үшін келесі негізгі мәселелердің шешімін табу керек: ғылыми зерттеу базасының әлсіз деңгейі, меншік қаражаттар жеткіліксіздігі, т.б.
  
• 
  Нан өнімдердің өндіріс процестерін автоматтау, алдыңғы қатарлы технологиялық жабдықтауды орнату;
  
• 
  Өнімнің сақталу мерзімін ұзартатын ораманың жаңа материалдарын қолдану;
  
• 
  Сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және олардың бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыру мақсатында мемлекеттік сапа жүйесін жетілдіру. Бұл жағдайда, Жапония және Еуропа мемлекеттерінің осы салаға қатысты тәжірибелерін негізге алу;
  

• 
  Өнімді дайындау мен өңдеуде отандық және шетелдік жаңа, озат техника мен технологияларды пайдалану;
  
• 
  Тұтынушылардың әртүрлі деңгейлеріне сай өнімнің жаңа түрлерін шығару арқылы ассортиментті кеңейту;
  

• 
  Сатылатын тауарлардың сервистік қызмет жүйесі және жалпы өткізуді ынталандыру жүйесін жетілдіріп дамыту; т.б.
  

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. 
   Қазақстан Респу6ликасының еңбек туралы заңы. Алматы «Іргетас»,2000 ж.
   
2. 
   Н.Ә. Назар6аев «Қазақстанның егемендi мемелекет ретінде қалыптасуы жане дамуының стратегиясы». Алматы. Дауір 1992Ж.
   
3. 
   Н.Ә. Назарбаев «Казахстан-2030» Елбасының Қазақстан халқына Жолдауы. 1 казан 1997 ж.
   
4. 
   Акбердин Р. З., Стерлигова А.Н., Федотова М.А. Экокомика организации: учебное пособие. Часть 1. М:ГУУ 2001 г
   
5. 
   Безруких П.С., Кашаев А.Н. Учет затрат и калькулирование в промышленности (вопросы теории, методологии и организа­ции). - М: Финансы и статистика. 1989 г
   
6. 
   Богатин Ю.В., Швандар В.А. Оценка эффективности бизне­са и инвестиции. - М: Финансы, 1997 г
   
7. 
   Бусигин А.В. Предпринимательство. Учебник для вузов. - М: Дело, 2000 г
   
8. 
   Виноградов Е. Экономика в задачах. М.: Начало-пресс, 1995 т:
   
9. 
   Гончарук В.А. Развитие предприятия. М.: Дело, 2000 г
   
10. 
    Грузинов В.П. и др. Экономика в задачах. М.: Банки и 6ир­жи, ЮНИТИ, 1998 г
    
11. 
    Дауренбекова А Н. Қазақстан өнеркәсібінің индустриялық деңгейін көтерудiң экономикалық механизмі: монография. Алматы: Экономика, 2005 ж.
    
12. 
    Долан Э.Дж., Кэмпбелл, Брю Стенли Л. Экономикс: При­нципы, проблемы и политика. В 2т / пер. с англ. - М: Республика, 1994 г,
    
13. 
    Зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия: Учебник - 3-е изд., перераб. и доп., - М: ИНФРА, 2000 г
    
14. 
    Ералы А.Қ., Кабылбеков М.Г. Кәсіпорын экономикасы, КазҰТУ, 2004 ж.
    
15. 
    Есайдар У.С. Анализ деятельности хозяйствующих субъек­тов: Учебное пособие - Алматы: Дәуір, 2001 г.
    
16. 
    Инновационная экономика. 2 изд. Исправленное и допол­ненное - М: Наука, 2004 т,
    
17. 
    Казанцев А.К., Подлесных В.Н., Серова Л.С. Практичес­кий менеджмент. - М: ИНФРА, 2000 г
    
18. 
    Курс предпринимательства: Учет/ под. ред. В.Я. Горфинке­ля, В.А. Шавандра - М.: ЮНИТИ, 1997 г
    
19. 
    Коволев В.В., Волкова О.М. Анализ хозяйственной де­ятельности предприятия. - М: «Проспект», 2000 г
    
20. 
    Любушкин Н.П. Анализ финансово-экономической де­ятельности предприятия. Учебное пособие для вузов. - М: ЮНИ­ТИ, 2000 г
    
21. 
    Мамыров Н.К. Менеджмент и рынок: Казахстанская мо­дель. Алматы: Қазақ экнциклопедиясы, 1998.
    
22. 
    Мамыров Н.К. Тілеужанова М.А. Микроэкономика: Оқулық - Алматы: «Экономика» , 2003.
    
23. 
    Мацкевич А. Экономика в задачах и тестах - М: Вита-пресс, 1995.
    
24. 
    Мейірбеков А.К., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы - Алматы: Экономика, 2003.
    
25. 
    Муравьева Т.В. и др. Экономика и фирмы: уч. пособие /под ред. Т.В.Муравьевой - М: Мастерство, 2002.
    
26. 
    Ниязбеков Р.Қ., Рахметов Б.А., Байнеева П.Т. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы /Алматы: Экономика, 2008.
    
27. 
    Сейтказиева А.М. и др. Инновационная деятельность пред­приятия. - Алматы: Экономика, 1998.
    
28. 
    Слепнева Т.А. и др. Цены и ценообразования. Уч. пособие: М: ИНФРА - М, 2001.
    
29. 
    Оразалин К.Ж., Жантасов М.М. Русско-казахский толко­вый словарь по современной экономике (2100 популярных слов) - Алматы: «LЕМ» , 2001.
    
30. 
    Оразалин КЖ., Есайдар УС., Төлегенов Б.Т. Кәсіпорын экономикасы (теория, тест сұрақтары, есептер). Оқу құралы : Алматы: АТУ баспасы, 2008.
    
31. 
    Организация и планирование и управление предприятием машиностроения. И.М. Разумов, Л.А. глаголева, М.И. Ипатов. - М: Машиностроения, 1992.
    
32. 
    Организация и планирование на предприятиях машино­строения (под ред. М.И. Ипатова) - М: Машиностроения, 1992.
    
33. 
    Пелих А.С. Бизнес-план или как организовать свой бизнес. Анализ, методика, практикум - М: Ось - 1989, 1996.
    
34. 
    Прикладная экономика: Сб. задании /перевод с англ. -М: Просвещение, 1993.
    
35. 
    Рефераты на казахском www.temakosan.net www.refik.ucoz.kz
    
36. 
    Сергеев И.В. Экономика предприятия: уч. пособие. 2-е изд перераб. и доп. М. Финансы и статистика, 2002.
    
37. 
    Төлегенов Б.Т., Карбетова З.Р., Адильханова С.А. Особенности разработки внутрифирменного планирования на предприятиях легкой и пищевой промышленности. -Алматы: АТУ баспасы, 2003.
    
38. 
    Төлегенов Б.Т. Ішкі фирмалык жоспарлау: АТУ баспасы 2003.
    
39. 
    Экономика предприятия: Учебник для вузов (под ред. проф В.Я. Горфинкеля, В.А.Шавандра - 3-е изд. перераб. и доп.) – М: ЮНИТИ, 2002.
    
40. 
    Экономика предприятия: Учебник (под ред. О.И. Волкова 2-е изд. перераб. и доп.) - М:,ИНФРА-М, 2001.
    
41. 
    Экономика предприятия (фирма). Учебник (под ред. О.И Волкова. О.В. Девяткина 3-е изд. перераб. и: доп.) - М: ИНФРА. М, 2003.
    
42. 
    Экономика предприятия (фирма). Учебник (под. ред. О.И Волкова, В.Я. Поздняковой) - М: ИНФРА-М, 2003.