1 нче сыйныф. Әзерлек чоры
Калын әйтелешле сүзләрне сайлап язарга
жүктеу/скачать 1.53 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Контроль күчереп язу.
2. Калын әйтелешле сүзләрне сайлап язарга.Җылы көннәр үтә. Көз җитә. Яфраклар коела. Үләннәр саргая. Кояш әзрәк җылыта. Көннәр салкыная. (14 сүз.) Сүзләрне иҗеккә бүлү һәм юлдан-юлга күчерү. Сайланма һәм күрмә диктант. 1. Ике иҗекле сүзләрне сайлап яз. Безнең тавык бар. Ул чебиләр чыгара. Чебиләр бик матур. Алар сары төстә. Мин чебиләргә яшел чирәм ашатам. (17 сүз) 2. Башта бер, аннан ике, өч иҗекле сүзләрне сайлап яз. Күл буе бик матур. Күлдә үрдәкләр йөзә. Күлдә балык күп. Малайлар күлгә балык тотарга йөриләр. (15 сүз.) 3. Сүзләрне иҗекләргә бүлеп яз. Арыш, әрем, урак, өмә, үлән, ызан, эре, ишәк. (8 сүз.) Контроль күчереп язу.1. Беренче җөмләдәге сүзләрне, юлдан-юлга күчерү өчен иҗеләргә бүлеп яз. Язгы сулар. Матур яз җитте. Көннәр озайды. Төннәр кыскарды. Әнә язгы урман. Карлар эри. Гөрләвекләр ага. Елга сулары ташый. (17 сүз.) 2. Юлдан-юлга күчерү өчен, сүзне ничә мәртәбә ике кисәккә бүлеп булса, шулкадәр кисәккә бүлеп яз. Пәрәмәч, кабартма, күбәләк, карлыган, сарымсак, төклетура, түземсезлек. (7 сүз.) Үрнәк: пә-рә-мәч, пәрә-мәч 3. Сүзләрне юлдан-юлга күчерү урыннарыннан бүлеп яз. Сузык авазга беткән иҗекләр асатына сыз. Суган, кәбестә, чикләвек, редиска, балтырган, бәрәңге. (6 сүз.) Үрнәк: чо-кыр Искәртмәле диктант. Юлдан-юлга күчерелми торган сүзләрне сайлап язарга. 1. Апрель җитте. Көннәр озайды. Кояш алтын нурларын сибә. Кар эри. Урамда гөрләвекләр ага. Елгада зур боз кисәкләре йөзә. Язгы ташу башлана. Болыннарны су баса. (24 сүз.) 2. Башы -тарак, Койрыгы-урак, Кычкыртып быргысын, Уята барысын. (8 сүз). Сүзлек диктант. Тавышсыз хәрефләр ъ.ь булган сүзләрне юлдан-юлга күчерү өчен бүлеп язарга. Яшь, дөнья, Мәрьям, ямьле, Ильяс, Сәъгди, алъяпкыч, ятьмә, кулъяулык, ашъяулык, кулъюгыч. (11 сүз.) Искәртмәле диктант. Ау-әү, ай-әй тезмәләре булган сүзләрне юлдан-юлга күчерү өчен иҗекләргә бүлеп язарга. Кыш килде. Төн буе өре кар яуды. Шәүкәт абый ауга китте. Айрат белән Җәүдәт тауга килделәр. Алар тауда чана шудылар. Яңа яуган кар йомшак. (24сүз.) Яңгырау һәм саңгырау тартыклар. Аңлатмалы диктант. Яңгырау тартыклар астына-бер, саңгырау тартыклар астына ике сызык сызарга. 1. Без урманга барабыз. Җәй көне урманда рәхәт. Анда җиләк, гөмбә үсә. Без җиләк җыябыз. Быел урманда җиләк күп. Мин җиләк яратам. (24 сүз.) 2. Хәзер җәй. Җәй көне каникуллар була. Без рәхәтләнеп ял итәбез. Мин елгада су коенам, кояшта кызынам. Әти белән без күлдә балык тотабыз, урманда гөмбә җыябыз. Җәй көне бик рәхәт. Мин җәйне яратам. (32 сүз.) Күрмә диктант. Парлы яңгырау һәм саңгырау тартык аваз хәрефләренең астына сызарга. зал-сал җәл-шәл зирәк-сирәк дары-тары дөя-төя бәке-пәке гөл-көл җиләк-чиләк Гасыйм-Касыйм
Күрмә диктант. Карга. Берзаман карга бик сусады. Ул бер чүлмәк янына килде. Су чүлмәк төбендә генә иде. Карганың борыны суга җитмәде. Менә карга чүлмәккә вак таш сала башлады. Чүлмәктәге су өскә күтәрелде. Карга чүлмәктән су эчте. (32 сүз.) Сайланма диктант. Кеше исемнәрен сайлап язырга. Бүген Фәрит бишле алды. Ул шигырьне оста сөйләде. Мансур рәсемне бик матур ясады. Дания апа аңа бишле куйды. Айрат үзенең апасы Илсөяр белән бакчага чыкты. Бакчага Равил да чыккан иде. (29 сүз.) Уку елының беренче яртысына контроль диктант текстлары. Тиен. Тиен урманда яши. Ул чикләвек ярата. Җәен кышка азык әзерли. Күп итеп чикләвек җыя. Гөмбә киптерә. Кыш көне тиен агач куышында яши. (22 сүз.) Искәрмә. Чикләвек сүзенең язылышын искәртелә Биремнәр: Беренче җөмләдәге сузык аваз хәрефләренең астына сызарга. Чикләвек сүзен иҗекләргә бүлеп язарга. Кышкы көн. Салкын кыш килде. Бөтен җирне ак кар каплады. Балалар урамга чыкты. Кулларында көрәк, чиләк. Алар кар тавы ясадылар. Аңа су сиптеләр. Икенче көнне таудан чана шудылар. (26 сүз.) Биремнәр. Соңгы җөмләдәге тартык аваз хәрефләренең астына ике сызык сызарга. Кулларында сүзен иҗекләргә бүлеп язарга. Сузык аваз хәрефләре. Э, е хәрефләре. Сүзлек диктанты. Эшче, элмәк, элгеч, эш, элек, бер, тез, эссе, элемтә, эремчек, энем, эскерт, энҗе, этаж, эретү, эчлек, эрбет, эл, элә, эз, эре, эри, энә. Аңлатмалы диктант. 1) Әни кер элә. 2) Керпе урманда яши . 3) Мансур абый-эшче. 4) Әти элеваторда эшли. 5) Минем әнием элемтә бүлегендә эшли. 6) Апам эремчек ярата. 7) Бүген көн эссе. Ө-е хәрефләре. 1.Сүзлек диктанты. Бөҗәк, көзән, рөхсәт, бөркү, һөнәр, мөһим, көмеш, өлеш, өзек, бөре, сөлге, сөт, төлке, өрәңге, гөл, бөтен, өтерге, көрәк, төтен, өрек. Гөлсем, Айгөл, Зөһрә, Рөстәм. 2. Нокталар урынына тиешле хәрефләрне куеп, сүзләрне күчереп яз. .1) С…зг…ч, с…р…мл…, ч…г…нд…р, к…нд…зг…, к…ртл…к. 2) Һ…нәр б…лмәс к…н күрмәс. Һ…нәр кирәк һәрк…гә. Һ…нәрл… ачтан үлмәс. Х…рмәт күр…р һәр җирдә. (Гамил Афзал.) 3.Өрәңге. К…зг… җилләр …ргәндә, Яфракларны …згәндә, Яшеллегем оча дип, …згәләнмә, …рәңг…, Яфракларның т…р…нгән. К…з яменә т…р…нгән. Күр үзеңне, …рәңг…, Син кызыллы к..рәнл… . (Роза Хәлиуллина.) О-ы хәрефләре. Сүзлек диктанты. 1. Борчак, корал, томау, почмак, тояк, җомга, солы, орлык, тормыш, помидор, чыршы, кош, кыш,очучы, бодай, йорт, азык, болын, болыт, корт, кояш, борын, борындык, орчык, олы, ком, торма, торна. 2. Нокталар урынына тиешле хәрефләрне куеп күчереп яз. Б…җ…р, т…рм…ш, б..зг…ч, ш…м…рт, б…р…нд…к, б…л…нл…к. Контроль диктант. Яз килә. Менә яз да килеп җитте. Кояш көлә. Кошлар килә башлады. Минем абыем кош оясы ясады. Без ояны агач башына куйдык. Кошлар шатланыр. (22 сүз.) Я, Ю, Е хәрефләре. 1. Сүзлек диктанты. Маяк, тояк, әкият, ярдәм, оя, октябрь, куян, яфрак, кыяк, яшь. чынаяк, ярдәм, көянтә, яхшы, кыя, яулык, җәя, ямьле, чия, яшел, өя, Галлия, ябалак ,кояш, Нурия. Юл, юмарт, юа, каюта, аю, көю, юкә, сөю, юлдаш, җыючы, юрган, кию, юаш, июль, Каюм, юри, Әюп, июнь, баю, бию, баян, юан, ютәл. 2. Аңлатмалы диктант. Аю. Каюм белән Әюп урманга барды. Малайлар җиләк җыя башлады. Еракта алар аю күрделәр. Балалар юкә агачы артында качып тордылар. Аю урман эченә кереп югалды. (25 сүз.) 3. Искәртмәле диктант. Яңгыр. Кичке якта каяндыр соры болытлар чыкты. Өре яңгыр тамчылары төшә башлады. Болытларны орып яшен яшьнәде. Башта эре тамчылар төште. Аннары яңгыр чиләкләп коярга тотынды. (24 сүз.) Тартык аваз хәрефләре. Й хәрефе. 1. Сүзлек диктанты. Йон, йөзә, йомран, йөри, йорт, йөрәк, йокы, йолдыз, йөзем, көймә, йөк, төймә, йөгерә, укый, йөз, сөйли, бәйрәм, коймак, уйный. байрак. 2. Искәртмәле диктант. 1) Тугайлыкны каплаган әрәмәлектә төрле кошлар сайрый. 2) Марат белән Самат кошларга җимлек куйдылар. 3) Фәйзи бабай умарталыкта умарта кортлары карый. 4) Гәрәй бишенче сыйныфта укый. 5) Мин бакчага йөрим. (25 сүз.) Йомран. Йомран-кызык җәнлек. Җәй һәм көз буе ул кимерә, май җыя. Кыш җитә башласа, күзләрен йокы баса. Ул оясына тыйтаклый. Кышын йоклап үткәрә. Өнен каплый. Йокыга тала. (27 сүз.) В хәрефе 1. Сүзлек диктанты. Ватан, Вәли, вакыт, авыз, аваз, тавыш, авыл, чикләвек, вәгъдә, завод, врач, һава, диван, вагон, савыт, квас, давыл, Кави, Сәвия, ватык, дава, валчык, гөрләвек. (23 сүз.) 2. Сайланма диктант. Балалар. Равил, Вилдан, Сәвия мәктәптә укыйлар. Вәсимә балалар бакчасына йөри. Вәсимә дә тиздән мәктәпкә барыр. Равил, Вилдан, Сәвия мәктәптә яхшы укыйлар. Алар бик тырыш балалар. (24 сүз.) Г хәрефе Сүзлек диктанты.. Дага, зәңгәр, карлыган, чөгендер, түгәрәк, яңгыр, гөл, суган, туган, Гата, елга, иген, гДага, зәңгәр, карлыган, чөгендер, түгәрәк, яңгыр, гөл, суган, туган, Гата, елга, иген, гөмбә. Сайланма диктант. К, г хәрефләре кергән сүзләрне сайлап язарга. Гали белән Гүзәл ял көне кунака бардылар. Гөлсем аларны шатланып каршы алды. Алар бергә бакчада уйнадылар, таган атындылар. Кич җиткәч өйләренә кайталар. (22 сүз.) М, н, ң хәрефләре Сүзлек диктанты. Яңа , сеңлем, яна, уңыш, мең, сиңа, энем, туп, аң, ун. Сайланма диктант. Борын аваз хәрефләренең асларына сыз. Яңа китап, яхшы көн, минем сеңлем, озын чаңгы, җиңү көне. җылы тун, туган авыл. 1) Яңа кием кидем. 2) Учак яхшы яна. 3) Минем кечкенә энем бар.4) Чаңгы сынды. Контроль диктант. Дуслар. Наилә, Җәмилә һәм Энҗе дус кызлар. Җәй көне алар бакчада эшлиләр. Наилә су ташый. Җәмилә түтәлләргә су сибә. Энҗе җиләкләр җыя. Эш беткәч, алар бергә ял итәләр. (27 сүз.) Паркта. Туган ягыбызга кыш килде. Балалар парка килделәр. Җиргә ак кар ява. Марат чана шуа. Гүзәл чаңгы алды. Алар шуарга өйрәнә. Балаларга бик күңелле. (23 сүз) Янәшә килгән бер үк тартыкларны дөрес язу Сүзлек диктанты. Пассажирлар, Чаллы, класс, аккош, эссе, касса. группа, ванна, Саттар, Эмма. Аңлатмалы диктант. Бөртөрле ике тартык янәшә килгән сүзләр астына сызарга. Көз көне. Җәй узып китте. Яңгырлы көз җитте.Үләннәр саргайды, яфраклар коела. Күчмә кошлар җылы якларга очып киттеләр. Төссез һәм соры көннәр башланды. (21 сүз.) Контроль диктант. Кышкы көн. Көзге көннәр үтте. Кыш башланды. Кошларның күбесе җылы якка китте. Кайберләре бездә кышлый. Әнә безнең урманнар. Анда кошлар яши. Балалар кошларга җимлекләр ясый. Яз җиткәч кошлар безне җырлар белән шатландырыр. (30 сүз.) Кем? Нәрсә? Сорауларына җавап булып килгән сүзләр. Аңлатмалы диктант Энҗе мәктәптә укый. Марат та мәктәптә укый. Балалар тырышып укыйлар. Мәктәп бакчасында чәчәкләр үсә. Укучылар бакчада ял итәләр, уйныйлар. Искәртмәле диктант. Җәй. Ямьле җәй җитте. Җир өстен яшел үлән каплады. Әнә урман. Балалар урманга бара. Анда каен, нарат, имән агачлары үсә. Аланда чәчәкләр үсә. Чәчәкләргә күбәләкләр кунып уйный. Матур итеп кошлар сайрый. Нинди? Нишләде? соравына җавап булып килгән сүзләр Сайланма диктант. Нишли? Нишләде? соравына җавап булган сүзләрне сайлап язарга. Акбай коткарды. Җәй көне иде. Айрат күлгә балыка китте. Аңа Акбай да иярде. Айрат балык тота башлады. Менә бер зур балык эләкте. Аны алганда Айрат суга егылды. Йөзә белми иде ул. Бата башлады. Ул кычкырды. Акбай аны ярга алып чыкты. (36 сүз.) Чыпчык. Көн бик салкын. Марат урамга чыкты. Аның күзе өй янындагы агачка төште. Агач төбендә бер чыпчык ята иде. Чыпчык ачлыктан хәлсезләнгән, туңган. Марат чыпчыкны кулына алды, өйгә алып керде. Чыпчык кышын өйдә яшәде. Яз көне Марат кошны иреккә җибәрде. (39 сүз.) («Салават күпере» журналыннан) Иҗади диктант. Төлке. Кыш, төлке, күрде, куян, яшеренде, чыршы астында, эзләр. Тиен. Тиен, чикләвек ярата, азык, әзерли,җыя, киптерә, гөмбә, агач куышында. Контроль дитант. Җәй. Матур җәй җитте. Җир өстен яшел үлән каплады. Әнә яшел урман. Тар сукмактан балалар урманга бара. Анда каен, нарат, имән агачлары үсә. Аланда ал, кызыл, сары чәчәкләр үсә. Чәчәкләргә чуар күбәләкләр кунып уйныйлар. Матур итеп кошлар сайрый. (37 сүз.) Искәрмә. Өтерләр искәртелә. Нинди? Кайсы? сорауларына җавап булып килгән сүзләр. Сайланма диктант. Нинди? соравына җавап булып килгән сүзләрне сайлап язарга. Тере табигать почмагында. Урамда салкын кыш. Ап-ак кар бөртекләре оча. Мәктәпнең тере табигать почмагында җылы. Матур попугайлар бер-бересе белән сөйләшәләр. Зур аквариумда балыклар йөзә. Ак күгәрченнәр дә бар. Зәңгәр , сары, кызыл чәчәкле гөлләр үсә. Яшь табигать сөючеләр кошларны һәм хайваннарны яратып тәрбиялиләр. (39 сүз.) («Салават күпере» журналыннан) Иҗади диктант. Сораулар урынына тиешле сүзләрне сайлап яз. (Нинди?) кыш килде. (Нинди?)кар яуды. Елгаларны (нинди?) боз каплады. Балалар (нинди?) шугалак ясадылар. Шугалакта шау-шу. Тимераяклар чыңлый. Безнең ишек алдында кар бабай утыра. (Кемнәр?) аның янында кардан ныгытма төзеделәр. Көн саен алар (нинди?) уеннар уйныйлар. (35 сүз.) Сүзлек: шугалак-каток (русча) Контроль диктант. Чебиләр. Безнең сары тавык бар. Ул чебиләр чыгарды. Чебиләр бик матур. Алар да сары төстә. Мин чебиләргә яшел чирәм ашатам. Әни ярма сибә. Чебиләр тиз үсә. (25 сүз.) Җөмлә. Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре. Иҗади биремле диктант. Сораулар урынына тиешле сүзләрне куеп язарга. Балалар лагерьда ял (нишлиләр?). Алар су (нишлиләр?). Безнең өй янында чишмә (нишли?). Марат китап б(нишли?). Без туган илебезне (нишлибез?). (19 сүз.) 2.Җөмлә чикләрен билгеләргә, баш кисәкләрен табып асларына сызарга. Без эш яратабыз мин савытлар юам абыем аяк киемнәрен чистарта Сания апа идән юа Гөлфия урынын үзе җыя ул гөлләргә су сибә. (21 сүз.) 3.Җөмләләр төзеп язарга. 1) яратабыз, без, гөлләр. 2) карлы, үтте, ак, кыш. 3) яз, кояшлы, җитте, ямьле. 4) ташулар, акты, шаулап. 5) укыйбыз, тырышып,без. (17 сүз.)
озын-(кыска) биек-(тәбәнәк) көн-(төн) ак-(кара) каты-(йомшак) тиз-(акрын) 2. Җәяләр эчендә бирелгән сораулар урынына җавап язарга. Өстәл биек, ә урындык (нинди?) Елга сай, ә диңгез (нинди?) Кар ак, ә күмер (нинди?) Шикәр татлы, ә лимон (нинди?) Мамык йомшак, ә тимер (нинди?) Куян кечкенә, ә фил (нинди?) Җөмлә кисәкләре. Сайланма диктант. Җөмләнең баш кисәкләрен сайлап, парлап язарга. Укучылар. Бүген Мәхмүт бишле билгесе алды. Ул шигырьне оста сөйләде. Ләйсән рәсемне бик матур ясады. Сания апа аңа да бишле билгесе куйды. (21 сүз.) Җәй. Ямьле җәй җитте. Кояш кыздыра. Агачлар яшел төскә керде. Хәтфә чирәм күтәрелде. Урманнарда кошлар сайрый. Анда ал, сары, зәңгәр, кызыл чәчәкләр үсә. Балалар урманга килделәр Кызлар чәчәк бәйләмнәре җыя. Малайлар туп уйныйлар.(32 сүз) Үткәннәрне кабатлау өчен контроль диктантлар. Урман. Менә урман. Урман зур. Анда каен, имән, чыршы үсә. Урманда бүре, төлке, куян һәм аю яши. (16 сүз.) Биремнәр.
Май. Ямьле җәй җитте. Җир өстен яшел үлән каплады.Агачлар яфрак ярды. Кошлар кайта башлады. Урманда җиләкләр пешә. Малайлар күлдә балык тоталар. (21 сүз) Биремнәр. 1. Икенче җөмләдә тартык аваз хәрефләрнең астына ике сызык сызарга. 2. Җиләкләр сүзен иҗекләргә бүлеп язарга. Күл. Менә болын. Болында күл бар. Күл буе матур. Анда камышлар үсә. Күлдә үрдәкләр йөзә. Балык күп була. Күл буена малайлар балык тотарга йөриләр. (24 сүз.) Биремнәр. Тексттагы ике иҗекле сүзләрне табып астына сызарга. Сүз уртасында һәм ахырында төшеп калган билгене өстәп язарга: сәгат…, пал…то, кәгаз…, ал…бом, шигыр…, ят…мә. Күңелле яз. Карлар эреде. Агачлар яфрак яра. Кошлар җылы яктан кайта. Болыннар яшәрде. Шомырт чәчәккә күмелде. Күптән көткән яз җитте. Беренче сыйныфта үткәннәрне кабатлау һәм ныгыту өчен күнегүләр. 1. Сүзләрне укыгыз. Ике иҗекле сүзләрне - бер баганага, өч иҗекле сүзләрне – икенче баганага, дүрт иҗекле сүзләрне өченче баганага сайлап языгыз. Ипподром, арба, күлмәк, абага, көтүлек, ата, баганалар,җылы, гариза, бала, умарта, өянке, савыт, авыл, ишек, кеше, балыкчы, эшче, кабартма, китапханә, күбәләкләр, маэмай, йолдызкай, күгелҗем. 2. Сүзләрне укыгыз һәм сорауларга җавап бирегез. Беренче баганадагы сүзләр ничек укыла? Икенче баганадагы сүзләр ничек укыла? как күк каз көз
кыр кер какы килә кача китә кара көлә куша көри
менә бүген уйныйлар җитте йомшак урамда салкын ява шат Өченче җөмләдәге сүзләрдә тартыклар астына сызыгыз. 4. Укыгыз. Кайсы сүзләр һәм ни өчен баш хәреф белән язылган? Шул сүзләрне сайлап языгыз. 1) Петербург шәһәре бик зур. Ул Нева елгасы буена урнашкан. 2) Казанда Габдулла Тукай урамы бар. 3) Битаман авылы бик матур. 4) Минем әбием Әтнә авылында яши. Мин җәйге ялымны шунда үткәрәм. Ашыт елгасында су коенам. 5. Нокталар урынына ь, ъ билгеләренең кирәклесен куеп, сүзләрне күчереп языгыз. Ил…яс төн…як мәс..әлә нәк… вәг..дә пал…то Ак…яр ал…япкыч Ях..я аш…яулык Мәр…ям көн…як 6. Шигырьне матур итеп укыгыз. Нечкә сузыклар кергән сүзләрне табыгыз һәм күчереп языгыз. Гөлләрем. Бакчабызда бар Минем түтәлем. Түтәлдә үсә Исле гөлләрем. Чын күңел белән Аларны сөәм, Шуңар һәр көнне Чыгып су сибәм. Гөлләрем күкрәп Чәчәк аталар. Бик матур була Шул чакта алар. Котлыйдыр кебек Мине һәрбер гөл. Күргән вакытта Сөенә күңел. (Әнәс Кари.) 7. Җөмләләрне укыгыз. Күчереп языгыз. Калын хәрефләр белән бирелгән сүзләрнең авазларын әйтегез. Гөлфия зур кыз. Ул беренче сыйныфта укый. Кыз бала һәр көнне урынын үзе җыя. Гөлфия әнисенә булыша. Ул көн саен идән себерә, гөлләргә су сибә. 8. Хәтер диктанты. Бер киңәш. Кимсетмә һичбер эшне дә Кечкенә диеп, Зур булыр үтәсәң аны Күңелдән сөеп. (11 сүз.) (Әнәс Кари.) Һәр сүздә ничә хәреф бар? Санагыз һәм язып куегыз. 2 нче сыйныф. Беренче сыйныфта үткәннәрне кабатлау. Калын һәм нечкә сузыклар. Искәртмәле диктант. Бакчада. Безнең бакчабыз бар. Ул Казансу егласы янында урнашкан. Анда алмагач, карлыган, чия агачлары үсә. Мин бакчада чәчәкләр үстерәм. (18 сүз.) Аңлатмалы диктант. Болыт. Кечкенә ак болыт зур бер болытка әйләнде. Ул үзенең бер канаты белән кояшны каплады. Идел болытны үзенә таба тартты. Кайдандыр тонык тавыш белән күк күкрәде. Тагын кабатланды. Яшен ялтырады. Бик көчле яңгыр булачак. (33 сүз.) (Д. Аппакова буенча.) Сайланма диктант. Калын сузыклар кергән сүзләрне бер баганага, нечкә сузыклар кергән сүзләрне икенче баганага сайлап язарга. 1) Безнең өй яныннан чишмә ага. 2) Без чишмәдән су алабыз. 3) Балалар су коеналар. 4) Чишмә суы тәмле. 5) Без туган илебезне яратабыз. 6) Тиен чикләвек ашый. Яңгырау һәм саңгырау тартыклар. Аңлатмалы диктант. Чыпчыклар, купшы чыпчыклар, карабүрекләр төрле орлыкны теләп ашыйлар. Карабүрекләр һәм сызгырак чыпчыклар миләш, аю баланы, мүк җиләге җимешләрен яраталар. Чукыр кыш буена ылыслы агач орлыклары белән туклана. Сүзлек: чукыр – кәкре томшыклы урман кошы, русчасы: клёст. («Салават күпере» журналыннын) Грамматик биремле диктант. Туган ягым кышы. Декабрь ае кышны башлап җибәрә. Җиргә ап-ак җәймә җәя. Ул агачларны ак шәлгә төрә. Елгаларны көмеш боз белән каплый. Кыш бабай тәрәзәләрне дә матур бизәкләр белән бизи. Биек кар таулары өя. Шома шугалаклар ясый. Кар ява, уңыш ява. Кар күбрәк яуган саен, икмәк тә мулрак була. (48 сүз.)
Бүген көн салкын. Күктә соры болытлар йөзә. Җиргә ап-ак кар ява. Урамнарны, агачларны ак шәл каплый. Елгаларны көмеш боз каплаган. Ап-ак кардан тирә-юньгә яктылык, матурлык тарала. Без кыш килүгә шатланабыз. Биек кар таулары ясарбыз, чана, чаңгы шуарбыз.(47 сүз.)
2) Тамыр һәм ясагыч кушымчадан торган сүзләр: эл-геч, … 3) Тамыр һәм төрләндергеч кушымчадан торган сүзләр: эл-де, … 4) Тамыр, ясагыч һәм төрләндергеч кушымчалы сүзләр: эл-геч-тә, … 3. Түбәндәге төркемнәргә бишәр мисал өстәп языгыз. 1) Бер иҗекле тамыр сүзләр: сак, … 2) Ике иҗекле тамыр сүзләр: а-гач, … 3) Өч иҗекле тамыр сүзләр: у-мар-та, … Сузык аваз хәрефләре. Э, е хәрефләре. Сүзлек диктанты. Сүз башында э хәрефенең астына сызарга. Энҗе, энем, экскурсия, элемтә, теш, бер, эссе, эт, эз, эш.(10 сүз.) Күрмә диктант. Урамнар бүген сөенгән, Ап-ак карга киенгән; Ләйлә, чанасын өстерәп, Чыгып ките өеннән. (Һади Такташтан.) Е хәрефләренең астына сызарга. Искәртмәле диктант. Кыш көне иде. Көннәр үтә салкынаеп китте. Суык бабай стеналарга китереп суга, шарт-шорт итә. Тышка чыксаң, борынны чеметә. Кошларның хәле бик нык авырайды. Аларга ашарга табу кыенлашты. (27 сүз.) (Г. Лотфидан.) Э-е хәрефләре кергән сүзләрне сайлап язарга. Әнисе тапшырган эшләрне Галим тырышып эшли иде. Галимнең күзләре буш чиләккә төште. Ул көянтәгә ике бәләкәй чиләк элде дә чишмәгә китте. Су ташып бетергәч, ашка бәрәңге әрчеп куйды. Кич белән эштән кайткач әнисе Галимне бу эшләре өчен мактап бетерә алмады. (40 сүз.) («Салават күпере» журналыннан) жүктеу/скачать 1.53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|