Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
Заттың қимылдық процесін, жай-күйін білдіріп, болымды, болымсыз
жүктеу/скачать 3.22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 109-жаттығу .
| Заттың қимылдық процесін, жай-күйін білдіріп, болымды, болымсыз
түрде жаққа, шаққа, райға тұлғалық өзгерістерге енетін сөз табын е т і с т і к дейді. Етістіктер не істейді? не істеді? не істемек? не қылды? не қылады? не қылмақ? деген сұрақтарға жауап береді. Мысалы: Бала ойнады (не істеді?). Жастар форумы сағат екіде басталады. (не істейді?). Олар ертең Есік көліне жорыққа аттанбақ. (не қылмақ?). Етістік сөздері, негізінде, адамның, заттың ісін, амалын, қимылын біл- діреді. Мысалы: Оқушы жазды, машина жүрді, бала жүгірді, ат шапты. Етістіктің лексикалық мағынасы үнемі қимыл, қозғалыс бола бермейді, кейде етістік белгілі бір қимылдың қалпын да білдіреді.Мысалы: Ол төргі бөлмеде жатыр. Бала ерте ұйықтады. Омар күлді. Бұл сөйлемдердегі жатыр, ұйықтады, күлді деген етістіктер ешқандай қимыл, қозғалысты білдіріп тұрған жоқ, үшінші жақтағы адамдардың өткен уақытта қандай қимылдық қалыпта болғандағын білдіріп тұр. 189 108-жаттығу . Мәтінді оқып шығып, етістіктерді тауып, олардың қандай сұраққа жауап беріп тұрғанын және мағыналарын айтыңдар. Ол жазғы таңғы ұйқыдан әрі тез, әрі сергек оянды.Тасегеннің терістігінен шығысына қарай жиектеген қан қызыл шұғыла Қалқан тауының арғы бетінен иегін артып, көкжиекті тегіс қармай, әлемге шырайын шашап келеді.Өлке беті тып-тынық.Ауа мұнартпай, ап-айқын ғана мөлдірейді.Айнала жиегін қызыл торғынмен көмкерген биязы көк шатыр түні бойы маужырап тұрып, енді үлпілдей бастады.Шатырдың шығыс жақ табалдырығына нұрлы сұлу ажарын айқындап, төңіректей жүріп келе жатты. 109-жаттығу . Етістіктерді тауып, мағыналарына түсінік беріңіз, морфологиялық белгісін көрсетіңіз. 1.Әсем ақ көк атты жайдақ мініп, екі торыны жетекке алып, бұл да өзенге қарай кетіп барады ( Ғ. Мүсір. ) 2. Толып жатқан жағалы киіммен жарғақ терідей құрысқан арық мойны тасбақаның мойнындай қылқиып, жылтыр табан мәсісімен Қожекең төрге әрең жетті ( М. Ә. ). 3. «Нартас-Шұғыла» жолаушылар автобусынан орта жолда бала көтерген жас әйел түсіп қалды ( Ш. М. ). 4. Әне, үйден ақ ала көйлек, жеңсіз камзол киген, басында үкілі тақиясы бар қыз шықты ( М. Сүнд. ). Үш жыл өтіп, төртінші жылға айналғанда, қыс түсіп, күн суыта Жаяу да оралды Ақшоқыға ( З. Ақ. ). жүктеу/скачать 3.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|