Мүгедек балалардың білім және білікті медициналық

Құқық бұзушылықтарды, соның ішінде сыбайлас жемқорлықты болдырмау мақсатында еңбек және халықты әлеуметтік қорғау және денсаулық сақтау министрліктеріне МӘС комиссияларына мүгедектік тобын тағайындау туралы щещімдерді қабылдауда айқындылықты қамтамасыз ету, сондай-ақ олардың жұмысына көрсетілген проблемалар бойынша маманданып жатқан ғылыми қызметкерлерді тарту ұсынылды.

Мүгедек адамдардан олардың еңбек құқықтарының бұзылуы туралы өтініштердің келуі жалғасуда.

Уәкілдің 2007 жылғы есебіндегі ұсынымдарында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігіне мүгедектердің ақпарат алу құқығын қамтамасыз ету шараларын қабылдау ұсынылды.

Осы жауалға жауапта 2008 жылдың қазанында министрліктің Ақпарат және мұрағат комитеті мынадай қабылданған шаралар туралы Уәкілге хабарлады:

1. 
   «Қазақстан» телеарнасында күніне 2 рет шығатын жаңалық бағдарламалары жүгіртпе жолмен және сурдоаудармамен қайталанады.
   
2. 
   «Хабар» телеарнасында қазақ және орыс тілдерінде шығатын 7 ақпараттық бағдарлама күніне 2-ден 9 ретке дейін жүгіртпе жолмен, ал «Жаңалықтар» - «Новости» бағдарламасы – сурдоаудармамен көрсетіледі.
   

Есептік жылы осындай шағымдардың көбейгендігі байқалды.

Алайда, аталған Кодекстерге санамаланған түзетулер қабылданған жоқ, ал басқа заңнамалық актілерде ҚАБШ мәселесі реттелмеген. Министрлік жыл басынан бері осы аурухана пациенттерінің заңды кепілдендірілген әлеуметтік төлемдерді алуға мүмкіндіктері жоқтығын мойындады.

Осындай ахуал 2008 жылы барлық мамандандырылған медициналық мекемелерде орын алды және осыған байланысты сыбайлас жемқорлық көріністеріне жол берілген.

Уәкілдің ұсынысы бойынша Қаржы министрлігі Үкіметке жаңа Бюджет кодексі қабылданғанға және күшіне енгенге дейін ҚАБШ-ты қолдану мерзімін ұзарту туралы қолдаухат енгізді. Омбудсменге ҚР Премьер-Министрі Орынбасарының Қаржымині мен Денсаулықтауминіне жоғарыда аталған клиникалар үшін 2008 жылғы 1 шілдеден бастап ҚАБШ ашуды тапсырғандығын хабарлады.

2008 жылы Уәкіл мекемесі Қапшағай қарттар мен мүгедектерге арналған интернат үйінде, сондай-ақ Шығыс Қазақстан облысы психоневрологиялық диспансерінде мүгедектер мен психикасы ауытқыған адамдардың құқықтарын сақтауға мониторинг жүргізді.

Мысалы, Қапшағай интернат үйінде қамқорлыққа алынғандарда жеке бөлмелерде тұруға мүмкіндіктері жоқ. Бұл қарттардың әлеуметтік мекемелерде тұрудың жалпы қабылданған әлемдік нормаларына сәйкес келмейді. Сонымен бірге мүмкіндігі шектеулі адамдарды қарттармен, бірақ дені сау адамдармен бірге тұруына жол берілген. Халықаралық стандарттаға сәйкес бұған жол беруге болмайды.

Екінші диспансерді аралау нәтижесі бойынша оны қалдық қағидаты бойынша қаржыландырылуына, ғимаратқа күрделі жөндеу жүргізу және құрал-жабдықтарды ауыстыру қажеттігіне назар аударылды. Осы клиникада бір дәрігердің жүктемесі мен нормативтері сәйкес келмейді. Мысалы, бір әйелдер бөлімшесінде 75 адамнан небәрі 2 дәрігер жұмыс істейді. Республикалық норматив бойынша бір дәрігердің жүктемесі 30 науқастан аспауға тиіс.

12. 
    Балалардың құқықтары
    

1994 жылы Қазақстан Бала құқықтары туралы БҰҰ Конвенциясын ратификациялады. Қазіргі күнге дейін осы құжаттың шеңберінде қабылданған міндеттемелердің орындалуы туралы 3 мерзімді баяндаманы БҰҰ Бала құқықтары жөніндегі комитетке беріп отырды.

Білім және ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің (бұдан әрі – Балалардың құқықтарын қорғау комитеті) ақпаратына сәйкес 2007 жылы мамырда тыңдалған жиынтық екінші және үшінші баяндамалардың нәтижесі бойынша БҰҰ Комитеті балалардың құқықтарын қамтамасыз ету саласында республиканың қабылдаған шараларына жоғары баға берді, атап айтқанда ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды баламалы күтіп-бағу саласындағы тәжірибесі атап көрсетілді, отбасында тәрбиелеудің жаңа нысандарын дамыту бастамасын қолдады. Конвенциядан туындайтын міндететемелерді орындау үшін қабылданған мемлекеттің заңнамалық, институционалдық, қаржылық және өзге де шаралар кешені оң деп танылды.

Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы қақтығыстарыға қатысуына қатысты Факультативтік хаттаманың нормаларын бала құқықтары туралы ұлттық заңға имплементациялануы да атап өтілді.

Қазіргі кезде Қазақстанда балалардың құқықтарын реттеу мен қорғаудың нормативтік-құқықтық базасын мынадай арнайы заңнамалық актілер: «Қазақстан Республикасында бала құқықтары туралы», «Отбасы үлгiсiндегi балалар ауылы және жасөспiрiмдер үйлерi туралы», «Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы», «Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы» заңдар және одан туындайтын басқа да заңға тәуелді нормативтік актілер құрайды.

Балалармен құқық қатынастары саласында мемлекеттің міндеттемелерін, сондай-ақ балалардың құқықтарын реттейтін нормалар Еңбек кодексінде, «Білім туралы», «Неке және отбасы туралы», «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» заңдарда және басқаларында қамтылған.

Конвенциялық міндеттемелерді қамтамасыз ету мақсатында Үкімет ең осал санаттағы балаларды қорғауға ерекше көңіл бөлінген 2007-2011 жылдарға арналған «Қазақстан балалары» бағдарламасын бекітті.

Республикада есептік жылы БҰҰ комитетінің соңғы ұсынымдарын орындау үшін Қазақстан Республикасында ювенальды әділет жүйесін дамытудың 2009 - 2011 жылдарға арналған тұжырымдамасы қабылданды. Қорғаныс министрлігі әскери оқу орындарының оқу бағдарламаларына балалардың құқықтары саласындағы халықаралық стандарттарды оқып үйрену енгізілді.

Отандық техникалық және кәсіптік білім беружүйесінің құрылымы Халықаралық білім берудің стандарттық классификациясына сәйкес келтірілді.

Халықаралық тәжірибе ескеріліп, елде кәсіби даярлығы мен біліктілік беру сапасын тәуелсіз бағалау жүйесі енгізілуде.

«Білім туралы» заңға сәйкес Үкімет жыл сайын жоғары оқу орындарына түсу кезінде осы санаттағы балалар үшін мүгедектерге, ауыл балалары мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға жыл сайын квота белгілейді.

Үкімет былтырғы жылы ЮНИСЕФ-пен жасалған 2005-2009 жылдарға арналған негізгі келісімді іске асыру шеңберінде отбасы мен қоғамның әлеуетін нығайту және әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру бойынша белгілі бір шаралар қабылдады.

Бас прокуратура Халықаралық еңбек ұйымымен, Жұмыс берушілер конфедерациясымен және Кәсіподақтар федерациясымен бірлесіп, Балалар еңбегінің ең жаман түрлерін жою жөніндегі жоспарға қол қойып, іске асырды.

2008 жылы елде 125 мыңға жуық балаларға әлеуметтік көмек көрсетілді.

2006 жылдан бастап диспансерлік есепте тұрған балалар дәрі-дәрмектермен тегін қамтамасыз етілуде.

2008-2009 оқу жылының басындағы жай-күй бойынша республикада 2515563 оқушы оқыған 7620 жалпы білім беретін мектеп бар.

Қазақстанда отбасы мен балаларды әлеуметтік және құқықтық қорғау жүйесінің жай-күйін және проблемаларын егжей-тегжейлі талдау БҰҰ Балалар қорының (ЮНИСЕФ) қолдауымен Республика Үкіметі жүргізген Балалардың құқықтарын қорға жөніндегі бірінші форумның Есебінде көрсетілді.

Дегенмен, мемлекеттің елдегі балалардың құқықтарын қорғау және қолдау үшін жағдайлармен қамтамасыз ету бойынша елеулі шаралар қабылдағанына қарамастан, балалардың өздері қоғамның басқа мүшелерінің құқықтарын және қоғамдық тәртіпті бұзушыларға айналған үрейлі беталыс байқалады.

Бұл туралы Ішкі істер министрлігінің келесі статистикасы айғақтайды.

Мәселен, 2008 жылдың 9 айында жасөспірімдердің қылмысы 29,2 % құрайжы. Осы кезеңде кәмелетке толмағандар 1334 ауыр қылмыс түрін жасаған, 6125 бала қылмыстық жауапкершілікке тартылған. Ішкі істер органдарына әкімшілік құқық бұзушылықтар жасағаны үшін 55231 бала жеткізілді, КТУООБ-қа 7193 кәмелетке толмағандар орналастырылды.

Балалардың қадағалаусыз қалуы, сондай-ақ балаларға арналған көптеген ойын-сауық орындарының аздығы мен қымбат болуына байланысты олардың демалысын ұйымдастыру проблемалары өзекті болып отыр.

Осыған байланысты, сондай-ақ балалардың заңды өкілдері мен кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар немесе қоғамға қарсы әрекеттер жасауға итермелеген адамдардың жауапкершілігін күшейту мақсатында 2008 жылы кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтардың алдын алу және болдырмау мәселелері бойынша заңнама түзетілді.

Мәселен, «Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы» заңда кәмелетке толмағандар үшін (он бірден он сегіз жасқа дейін), әкімшілік ықпал ету шараларына әкеп соқтыратын жиі құқық бұзатын, бастауыш және орта білім алудан қасақана жалтаратын, отбасынан және балалардың оқу-тәрбие ұйымдарынан өз бетімен жиі кететін, өзге де қоғамға қарсы әрекеттер жасайтын кәмелетке толмағандар үшін арнайы білім беру ұйымдарын құру көзделеді.

Жоғарыда аталған заңға сәйкес осы мекемелерге балаларды жіберу кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның, не жергілікті ішкі істер органының ұсынысы бойынша сот шешімінің негізінде ғана жүзеге асырылады. Осы білім беру ұйымдарының жұмыс тәртібі мен шарттары Білім және ғылым министрі міндетін атқарушының 27.01.2005 жылғы № 42 бұйрығымен бекітілген Арнайы білім беру ұйымдары туралы ережемен реттеледі.

Алдыңғы жылдары арнайы мекемеге орналастырылатын балалар контингентіндегі құқық проблемалары Уәкілдің назарынан тыс қалғандығы ескеріліп, «Қазақстан балалары» бағдарламасының 19-тармағын орындау үшін есептік жылы Уәкіл мекемесінің өкілдері мынадай арнайы білім беру ұйымдарын мониторингілік аралауды ұйымдастырды:

Қарағанды және Шығыс Қазақстан облыстарында, Павлодар қаласында девианттық мінез-құлықты жас балаларға арналған арнайы кәсіби мектептер, сондай-ақ Шығыс қазақстан облысы Белоусовка кентіндегі қылмыстық жазаланатын әрекет жасаған кәмелетке толмағандарға (қылмыстық жауапкершілік белгіленетін жасқа толғанға дейін) арналған облыстық мектеп-интернаттың ерекше ұстау режиміндегі білім беру ұйымдары.

Бұдан басқа, Уәкіл балаларды тәрбиелеу колониясын (Алматы қаласы мен Алматы облысы бойынша Әділетмині ҚАЖКБ ЛА-155/8 мекемесі) және Астана қаласы психоневрологиялық медициналық-әлеуметтік балалар мекемесін аралады.

Осы мекемелерге орналасқан балалардың құқықтарын сақтаудың жай-күйін, сондай-ақ оларды ұтсау жағдайларының қолданыстағы заңнама мен талаптарға сәйкестігін зерделеу нәтижесінде мыналар анықталды:

1. 
   Арнайы білім беру ұйымдары туралы ереженің 47-тармағына сәйкес кәсіби оқыту процесінде осы мекемелердің тәрбиеленушілері оларға ақы төленетін оқу бағдарламаларының талаптарына жауап беретін өндірістік тапсырыстарды орындай алады.
   

2. 
   Үкіметтің 17.05.2000 жылғы № 738 қаулысымен бекітілген Мұқтаж азаматтарға олардың білім алу кезеңінде берілетін әлеуметтік көмектің мөлшерлері мен көздері туралы нұсқаулықтың 5-тармағына сәйкес арнайы мекеме тәрбиеленушілері үшін олардың киім-кешекпен, аяқ-киіммен және жұмсақ заттармен қамтамасыз ету нормалары белгіленеді.
   

3. 
   Көрсетілген арнайы мекемелердің түлектерін тезіреу бейімдеуді қамтамасыз ететін кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның, қорғаншылық пен қамқоршылық, ішкі істер органдарының Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің аумақтық бөлімшелерінің жұмысы барыншы жеткіліксіз болып отыр.
   

Колонияда арнайы білімі бар психолог жұмыс істейтін психологиялық релаксацияға арналған үй-жай бар. Оның пікірінше, тәрбиеленушілер үшін негізгі проблема колониялардағы жағдайға беймідеу және өзара қарым-қатынас проблемалары болып табылады.

Колонияларды аралау кезінде медициналық қызмет көрсету талаптары зерттелді. Медициналық қызметкерлердің контингенті тұрақты. Науқастарды қабылдауға арналған бөлме жабдықталған. Негізгі қажетті дәрі-дәрмектердің саны жеткілікті қамтамасыз етілгендігі байқалады. Колонияда стоматология және флюорография кабинеттері жұмыс істейді. Мекемеде жеке ғимаратта орналасқан монша-жуу кешені бар.

Тамақтану рационы Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің 25.02.2008 жылғы № 76 бұйрығымен бекітілген. Науқас тәрбиеленушілер күшейтілген тағаммен қамтамасыз етіледі.

Колонияның барлық тәрбиеленушілері мекеме аумағындағы кешкі орта мектепте оқиды. Мектепте белгіленген талаптарға сәйкес жабдықталған 13 кабинет бар. Жаңа ұрпақтың 10 компьютерімен жинақталған компьютер сыныбы бар. Осы колонияда ұзақ уақыттан бері жұмыс істейтін директормен бірге 18 адаммнан тұратын педагогтар штаты жұмыс істейді. Сабақ күн сайын 5 сабақтан екі ауысымда қазақ және орыс тілдерінде өтеді.

Колонияда тағы № 2 кәсіби мектеп 1973 жылдан бері жұмыс істейді және тәрбиешілерді өзекті мамандықтарға үйретеді (ЭЕМ операторы, механика жинақтау жұмыстарының слесарі, ағаш шебері). Оқу мерзімі – 10 ай.

Колонияларда спортпен айналысу үшін және мәдени-көпшілік іс-шаралар өткізу үшін қанағаттанарлық жағдай жасалған, кітапхана жұмыс істейді.

Балалар тәрбиелеу колониясын аралау нәтижесі бойынша Әділетмині ҚАЖК басшылығының назары колониядағы штат қызметкерлерінің саны (157 адам, нақтығында 141 адам жұмыс істейді) колониядағы тәрбиеленушілердің санынан екі есеге жуық асатындығына аударылды.

Сонымен бірге колония қызметкерлерін пенитенциарлық мекемелерде жазасын өтеп жатқан кәмелетке толмағандармен қарым-қатынас жасау жүйесіндегі халықаралық стандарттар негізіне оқытатын семинарлар өткізу ұсынылды.

Арнайы білім беру мекемелеріне мониторингілік тексерулер нәтижесі бойынша Уәкіл:

1. 
   Білім және ғылым министрлігіне:
   

• 
  Мектептің атауынан Қазақстанның үшіші ұлттық баяндамасына БҰҰ Бала құқықтары комитетінің ұсынымдарында айтылған «девианттық мінез-құлықтағы балаларға арналған» деген анықтаманы алып тастаудың мақсатқа сәйкестігін қарауды;
  
• 
  Мұқтаж азаматтарға олардың білім алу кезеңінде берілетін әлеуметтік көмектің мөлшерлері мен көздері туралы нұсқаулықтың 5-тармағын өзгерту туралы Үкіметке ұсыныс енгізудің мақсатқа сәйкестігін қарауды;
  
• 
  Нәрестелер үйінде 3-тен 4 жасқа дейінгі балаларды ұстау мерзімдерін ұзартуға бағытталған «ҚР бала құқықтары туралы» заңға толықтыру енгізудің мақсатқа сәйкестігін қарауды;
  

2. 
   
   жүктеу/скачать 0.91 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: