VII Бӛлім
Жаңа дәуір философиясы
7.1. Таным әдісін іздеу: эмпиризм және рационализм, материализм
және идеализм
Жаңа уақыт (XVI-XVIII ғғ.) – бұл кезең капиталистік ӛндіріс әдісінің
қалыптасуының, сауданың, ғылыми уақыт және буржуазялық революцияның
дамуы. Саяси алаңда озық
қалыптасқан буржуазия класы, ғылыми қисында
ойластыру және ӛзінің мүддесінің құқықтықтың қамсыздандыру, ылғи
жалдама жұмысшылардың мүддесімен түйіспеген.
Жаңа уақытта ғылымның рӛлі қоғамдық ӛмірде артады: экономиканың
қарқынды дамуы және ӛндірістік қатынастар
ғылыми зерттеулерді
ынталандырды, ал ғылымның ӛзі ӛндірістік күшке айналады және ӛз
кезеңінде ӛңдеулермен, әдіснама танымына мұқтаж болады.
Жаңа уақыттың философиясы ғылыммен тығыз байланыста болды.
Оның басты міндеті актуализация танымының тәжірбиесі, ортақ әдіснама
танымының және әлемнің ғылыми сипатының қисыны болып табылады.
Табиғи
ғылымдағы жетістіктері, танымға бағдарлауы, практикалық
тәжірбиеге сүйенетін және ақылдың тәжірбиесіне – бұның бәрі механикалық
әлем сипатының және метафизикалық таным әдісіне байланысты болады.
Философияда басты принцип «субъект-объект»
қатынас болып табылады,
зерттеу объектісі (әлем) ғана емес сонымен қатар (адам) субъектісі
қарастырылады.
Жаңа заман философиясында тұтас қағидалы пішінде мүддені және жас
буржузия кӛзқарасын ӛзінің пайда болуы туралы тарихи алаңда «еркіндік,
абатшылық,бірлік», ұранымен білдірген. Іргелі философиялық мәселемен
осы кезде субстанция-мәселесі
нағыз нақтылық болады, онтологиялық
мәртебесі Құдай, адам және табиғат болды. Ӛзге сӛзбен философия дінмен
жаңа қатынастарға кіреді және ғылыммен, ӛзінің тәуелсіздігін бекіту арқылы
ерекшеленді.
Бірақ
бұл
ретте
негізгі
философиялық
жӛн-
жоралғылар,антикалық жаңа дамуы үзілмейді.
Жаңа заманда негізгі акцент философиялық
зерттеулерде онтологияға
(ілім туралы болмыста) емес, гнесиология (ілім туралы танымда) және
зерттеме жаттығуларға бӛлінді. Гносеология шегінде, бастама қалпында,
тиянақты білімнің ізденіс кезінде екі жолды қолдануға болатын еді:
Достарыңызбен бөлісу: