Дипломдық жоба бастауыш сынып оқушыларының ұжымын қалыптастыруда мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі
Сыныптан тыс жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұжымын қалыптастыру әдістемесіне байланысты жүргізілген тәжірибелік жұмыстар нәтижесі
жүктеу/скачать 148.13 Kb.
|
| 2.3 Сыныптан тыс жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұжымын қалыптастыру әдістемесіне байланысты жүргізілген тәжірибелік жұмыстар нәтижесі
Тәжірибе алаңы ретінде қаладағы Қ.Қаракөзов атындағы №235 орта мектебі алынды. Бұл оқу орны жеке тұлғаның, қоғамның, мемлекеттің мүддесі үшін оқыту мен тәрбиелеуді қамтамасыз етеді, тұлғаның өзін-өзі анықтауын қамтамасыз етеді, оның өзін-өзі жүзеге асыруына жағдай жасайды, денсаулығын сақтауды қамтамасыз етеді және жеке тұлғаның жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасайды, оның ішінде оқушының өз бетінше білім алу және қосымша білім алу қажеттілігін қанағаттандыру мүмкіндігі . Қ.Қаракөзов атындағы №235 орта мектебі қызметінің негізгі мақсаты: бастауыш жалпы, негізгі жалпы және орта жалпы білім берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын жүзеге асыру болып табылады. Білім беру мекемесі жаратылыстану, техникалық, әлеуметтік-педагогикалық, туристік және өлкетану, дене шынықтыру, спорт және өнер бағыттары бойынша балаларға қосымша білім берудің жалпы білім беретін бағдарламаларын іске асырады. Сыныптан тыс жұмыстар оқу-тәрбие процесінің құрамдас бөлігі және оқушылардың бос уақытын ұйымдастыру формаларының бірі болып табылады. Қ.Қаракөзов атындағы №235 мектебінде сыныптан тыс жұмыстардың барлық бағыттары жүзеге асырылады: - спорт және демалыс; - рухани-адамгершілік; - әлеуметтік; - жалпы интеллектуалды; - жалпы мәдени. Білім беру ұйымы қызметінің маңызды аспектілерінің бірі ұжымды қалыптастыру болып табылады, бұл әсіресе бастауыш жалпы білім беру сатысында маңызды, өйткені жеке тұлғаның дамуы, балалардың жеке даралығын дамыту ұжымсыз мүмкін емес. Мұндай мүмкіндік ұжымның формальды құрылымында бастауыш сынып мұғалімі ұжым мүшелерінің өзін-өзі анықтауы мен өзін-өзі жетілдіруіне жағдай жасайтын осындай қарым-қатынастар жүйесін құрған кезде туындайды. Соңғы уақытта көптеген мұғалімдер, сондай-ақ кіші жастағы оқушылардың ата-аналары ұжымшылдық, өзара көмек, өзара көмек және т. Бұл құбылыстың себептерінің бірін оқыту мен тәрбиелеуде ұжымдық мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге зиян келтіретін әрбір баланың жеке басының мүдделері мен қажеттіліктеріне басты тәуелділік болуы деп атауға болады. Ұжымды қалыптастыру кезінде коммуникативті саланың тұлғалық қасиеттерін дамыту, сонымен қатар өзін-өзі бағалауды арттыру, кіші оқушының ішкі әлемін үйлестіру, қарым-қатынас кедергісін жою және құрдастарымен қарым-қатынас тәжірибесін дамыту маңызды рөл атқарады. Біз зерттеу жұмысымыздың тәжірибе бөлімін сыныптан тыс іс-шаралар негізінде бастауыш сынып оқушыларының ұжымын қалыптастырудың бағдарламасын ұсынып отырмыз. Бағдарламаның өзектілігі бастауыш мектеп жасының тұлғаны қалыптастырудағы маңызды кезең болуымен түсіндіріледі. Балалар ұжымында өзінің көп қырлы қарым-қатынастары, жалпы іс-әрекеттің арқасында жеке тұлғаның жан-жақты дамуы қамтамасыз етіледі, балаларды қоғамдық өмірге белсенді қатысуға дайындау үшін қолайлы жағдайлар жасалады. Бастауыш сынып мұғалімі отбасымен бірлесе отырып, мақсатты педагогикалық әсер ету процесінде баланың мінез-құлқының дағдылары мен әдеттерін, баланың басқа адамдармен қарым-қатынасының сипатын анықтайтын тұлғалық қасиеттердің бастауларын қалыптастырады, сол арқылы баланың басқа адамдармен қарым-қатынасының алғышарттарын жасайды. Білім беру ұйымындағы кіші оқушылар ұжымын қалыптастыру жұмысы, ең алдымен, қарым-қатынас дағдыларын дамытуға, ынтымақтастыққа, басқаның пікірін тыңдауға бағытталуы керек. Бұл балалармен жұмыста олардың мінез-құлқын, сезімін, тұлғалық қасиеттерін талдау қабілетін дамыту, сонымен қатар ұжымшылдық сезімін қалыптастыру маңызды. Бұл әрекетке мұғалімдер мен ата-аналардың қатысуы міндетті. Сынып жетекшісі жүргізетін жұмыстың сәттілігі мен нәтижелілігі ата-ана мен мұғалімнің өзін-өзі ұстау стиліне, олардың балалармен қарым-қатынас ерекшеліктеріне байланысты. Бағдарлама 2 жылға есептелген (аптасына 1 сабақ), бірнеше кезеңдерді қамтиды: диагностикалық, ақпараттық-білім беру, дамытушы және аналитикалық. Бағдарламаның мақсаты: бастауыш сынып оқушыларының ұжымын қалыптастыру. Бағдарламаның мақсаттары: 1. Әлеуметтік маңызды мақсатты анықтау қабілетін қалыптастыру. 2. Топ құрудың дамуына үлес қосу. 3. Бірлескен іс-әрекет нәтижесіне қол жеткізу қабілетін қалыптастыру. Бағдарлама келесі нәтижелерге қол жеткізуді болжайды: 1. Кіші жастағы оқушылардың коммуникативті қатынасының тұлғалық қасиеттерін дамыту. 2. Оқушылардың өзін-өзі бағалауын арттыру. 3. Қарым-қатынас кедергісін жою және ұжымда қарым-қатынас тәжірибесін дамыту. 4. Кіші сынып оқушыларына сыныптастарының қолайлы бағасы. 5. Кіші жастағы оқушылардың ұжымға тартылу деңгейін арттыру. Бағдарлама кезең-кезеңімен жүзеге асырылады. Бірінші, диагностикалық кезеңде сынып жетекшісі педагог-психологпен бірлесе отырып, коммуникативті салада әртүрлі қиындықтары бар, дамыту жұмыстарын қажет ететін ерекше балаларды анықтайды. Бақылау әдісі мінез-құлқы немесе дамуындағы жеке ерекшеліктері балалардың көпшілігінен ерекшеленетін балаларды, атап айтқанда коммуникативті салада қиындықтары бар, агрессивтілік деңгейі жоғары балаларды анықтауға мүмкіндік береді. Тағы бір, кем емес ақпараттық әдіс – бақылау процесінде балалардың коммуникативті дағдыларының деңгейін анықтауға мүмкіндік беретін сараптамалық бағалау әдісі. Сарапшылар – баламен жұмыс істейтін, немесе онымен тығыз қарым-қатынаста болып, оның әртүрлі жағдайда мінез-құлқын көруге мүмкіндігі бар адамдар. Мұндай адамдар сынып жетекші, пән мұғалімдері, үйірме жетекшісі, ата-аналар, т.б. Баланың эмоционалды-еріктік сферасының ерекшеліктерін зерттеуде сұрақ қою әдісінің көмегі зор. Екінші ақпараттық-білім беру кезеңінде сынып жетекшісі келесі міндеттерді шешуі керек: ата-аналарды зерттеу нәтижелерімен таныстыру; балалармен өзара әрекеттесу бойынша ұсыныстар беру; дамытушылық жұмыс процесінде ата-аналар мен балаларды тығыз ынтымақтастыққа ынталандыру. Бұл кезең кіші жастағы оқушылар командасын құру бойынша іс-шаралардың бөлігі ретінде басқа әрекеттермен қатар жүзеге асырылуы мүмкін. Ата-аналардың балаларын дамыту сабақтарына қатысуға мотивациясының бір бөлігі ретінде берілген жаста балалар ұжымын құрудың қажеттілігі неде және баланың одан әрі коммуникативті дамуында қандай қиындықтар болуы мүмкін екенін түсіндіру қажет. Сонымен, сынып жетекшісі ата-аналарға оқушылар ұжымының мақсаты- белгілі бір білім, білік, дағдыларды меңгеру, сонымен қатар жеке тұлғаның қабілеттері мен қоғамдық пайдалы қасиеттерін қалыптастыру болып табылатынын хабарлайды. Ұжымда әртүрлі туындайтын мәселелерді шығармашылық және өз бетінше шешуге қабілетті тұлға қалыптасады; зиялыларды, жасампаздарды, ұйымдастырушыларды, іскер адамдарды, басқаларға жетекшілік ете алатын көшбасшыларды тәрбиелеу бар. Балалардың өздері ұжымға сүйенбесе, бұл қасиеттерді тәрбиелеу тиімсіз, өйткені қоғамдық пікірге, сондай-ақ осы ортада қабылданған мінез-құлық нормалары мен құндылық бағдарларына сүйенбестен, қоғамдық және жеке көзқарастар арасында сәйкессіздік пайда болады. Тұлғаның мұндай қасиеттері ұжымда және ұжым арқылы ғана қалыптасады. Сондай-ақ, кіші жастағы оқушылардың ата-аналарына мектеп ұжымындағы қолайлы психологиялық климат балалар арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға, сондай-ақ олардың тұлғалық тұрғыдан жан-жақты дамуына ықпал ететінін түсіндіру қажет. Басқаша айтқанда, кіші жастағы оқушылардың сабағында қолайлы психологиялық климат құру сынып ұжымын қалыптастырудың ерекше маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Салауатты емес психологиялық климат пен қолайсыз атмосфера көп жағдайда жалпы балалар ұжымының ғана емес, ондағы тұлғаның дамуына да кедергі болатынын атап өткен жөн, өйткені олар басым жағымсыз эмоциялармен байланысты. Кіші жастағы оқушылардың ата-аналарына кез келген ұжым белгілі бір қоғамдық пайдалы мақсаттардың, бірлескен іс-әрекеттердің, жеке және топтық мүдделердің болуымен, олардың өмірін саналы және тұрақты ұйымдастыруымен ерекшеленетін белгілі бір адамдар қауымдастығы екенін жеткізу маңызды. Психологиялық климат ұжым мүшелерінің өзара әрекеттесу сипатын көрсетеді. Психологиялық ахуалды қалыптастыру әдістері, сондай-ақ ұжымды басқару туралы білім бұл кезеңде балалар арасында беделі жоғары, ал балалар өз кезегінде сыртқы әсерлерге сезімтал бастауыш сынып мұғаліміне де, психологқа да қажет. Үшінші, даму кезеңінде бұл бағдарлама оқыту элементтерін қамтитын топтық сабақтар арқылы жүзеге асырылады. Дамытушылық бағдарлама сыныптарының құрылымы: - қызықтыру (қатысушылардың қарым-қатынас пен өзара әрекеттесу процесіне қосылуына бағытталған); - үй тапсырмасын талқылау (өтілген материалды жақсы бекітуге ықпал ететін қыздырудан кейін, кейде оның орнына орындалуы мүмкін); - сабақтың негізгі бөлігі: мысалы, белгілі бір жаттығуларды ойнау немесе орындау (бұл жаттығулар балаларды сабақтың алдын ала таңдалған тақырыбымен таныстыруға, сонымен қатар алға қойылған мәселені шешу жолдарын табуға бағытталған); - әрбір орындалған жаттығудан кейін нәтижелерді талқылау (балаларда рефлексияны дамыту мақсатында өткізілетін жаттығуды эмоционалды, мағыналық бағалауды қамтиды); - қатысушылардың үй тапсырмасын алуы (білік дағдыларын, сонымен қатар сабақта алған білімдерін бекітуге бағытталған); - релаксацияны өткізу (коммуникативті емес балаларға тән бар бұлшықет дамытуға бағытталған Aнықтaу экcпeримeнті кeзіндe мeктeптің 4-cынып мұғaлімдeрімeн әңгімe-пікір өткізіліп, oлaрғa сыныптан жұмыстар арқылы oқушылaр ұжымын қaлыптacтыру жәнe дaмыту үшін қaндaй жұмыcтaр жүргізгeндігі турaлы aнкeтaлaр бeрілді. Aнкeтaдa мыcaлы, мынaдaй cұрaқтaр бoлды: Бастауыш мектепте сыныптан тыс жұмытар арқылы оқушылар ұжымын қaлыптacтыру үшін aрнaйы жұмыcтaр қaншaлықты дәрeжeдe жүргізілeді? Кіші жастағы мектеп оқушыларының сыныптан тыс жұмытар арқылы ұжымын қaлыптacтыру үшін қaндaй әдіc-тәcілдeрді қoлдaнacыз? Cіздің oйыңызшa,бaрлық мeктeптeрдe бастауыш мектеп оқушыларынң ұжымын қалыптастыруға,ол жұмысты жүйелі жүргізу үшін тaлaптaр қoйылғaн бa? Aнықтaу экcпeримeнті бaрыcындa 4 «A» cыныбы экcпeримeнттік cыныптaры бoлып, 4 «Б» cыныбы бaқылaу cыныптaры бoлып бeлгілeнді. Экcпeримeнт cыныптaрындa oқушылaр caны 24, бaқылaу cыныптaрындa 32 oқушы бoлды. Қ.Қаракөзов атындағы № 235 орта мектебінің бастауыш 4 сынып оқушыларының психикалық күйлерін сауатты бағдарлау қабілетін дамытатын жаттығулар мен ойындарды, сонымен қатар өзін-өзі тиімді басқару және табысқа жетудің тиімді әдістерін пайдаланылды. Бұл әдістерге мыналар жатады: 1. Баланың эмоционалдық сферасын, оның эмпатикалық қабілеттерін дамытуға бағытталған жаттығулар мен ойындар. Олардың мақсаты - балаларды бостандыққа шығару, оларда еркін, достық қарым-қатынас дағдыларын, шын жүректен жылы сөздерді, тілектерді айту, сонымен қатар жағымды эмоцияларды сезіну дағдыларын дамыту. 2. «Біздің эмоциялар әлемі» этикалық әңгіме. Бұл сабақтардың мақсаты: балаларда эмоциялар туралы, олардың әртүрлілігі туралы түсініктерді қалыптастыру; қарым-қатынастағы, іс-әрекеттегі эмоциялардың маңыздылығын көрсету, балалардың эмоционалдық өзін-өзі реттеу дағдыларын қалыптастыру; эмоционалды жауап беруге тәрбиелеу, эмпатияны дамыту. 3. Көрнекі материалдарды пайдаланып рөлдік ойындар өткізілді. Ойын жанжалдарды шешуге және сезімдерді жеткізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, әртүрлі эмоциялар мен сезімдерді бастан кешіретін адамдардың мимикасын бейнелейтін көрнекі материалдар есте сақтау мен бекітуді тездетуге ықпал етеді. 4. Тірі адамдардың суреттері, сызбалары және иллюстрациялары бойынша мимиканы анықтау сабақтары. Бұл сабақтың мақсаты тек бет әлпетін анықтау ғана емес, сонымен қатар осы өрнекті бейнелеуге тырысу болды. 5. Балаларды онша қызықтырмайтын сабақтарда көрнекілікпен ұштастыра отырып әр түрлі жұмыс түрлерін үнемі пайдалану, ойын сәттерімен қызықты материал, жанды көріну т.б. қызығушылықты, демек, жағымды эмоцияларды тудырады. Қарым-қатынас дағдыларын дамыту ұжымның қалыптасуына ықпал ететінін атап өткен жөн, өйткені өзара әрекеттесу процесінде олар әрбір жеке баланың сезімдері мен эмоцияларына әсер етіп қана қоймайды, сонымен қатар өз әсерін тигізеді: - балалардың бейімделгіштігі; - балалар ұжымындағы эмоционалды-психологиялық ахуал; - тәрбиелік мотивация; - оқушылардың сабақтағы белсенділігі; - тәрбие үрдісіндегі мұғалімнің рөлі; - оқушының жетістігі. Кіші жастағы оқушылар ұжымы сыныпта және сабақтан тыс жұмыстарда құрылады. Біздің жұмысымызда Кіші жастағы оқушылар ұжымын құру сыныптан тыс жұмыстар негізінде қарастырылады. Тәжірибeнің мaқcaты – бacтaуыш мeктeп oқушылaрының ұжымын сыныптан тыс жұмыстар арқылы қaлыптacтыруғa ұcынылғaн әдіcтeмeнің тиімділігін aнықтaу. Ocы мaқcaтқa қoл жeткізу үшін aлдымeн aнықтaу экcпeримeнті жүргізілді. Экcпeримeнт кeзіндe мынaдaй жұмыcтaр aтқaрылды: Эксперименттік-іздестіру жұмыстарының бастапқы кезеңінде 4 «А» сыныбының ұжымының қалыптасу деңгейін келесі әдістер арқылы анықтауға зерттеу жүргізілді: 1) «Біріккен сұрыптау» әдістемесі 2) «Сишор топтық когезия индексі арқылы топтың бірігуін анықтау» әдісі 3) «Балалар тобының бірігуін сараптамалық бағалау» әдістемесі Зерттеу әдістеріне сипаттама. «Біріккен сұрыптау» әдістемесінің сипаттамасы. Мақсаты: бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі бойынша коммуникативті әрекеттерді қарастыру. Форма (бағалау жағдайы): сыныптағы оқушылардың жұптық жұмысы. Бағалау әдісі: өзара әрекетті бақылау және нәтижені талдау. Тапсырманың сипаттамасы: жұпта отырған балаларға берілген шарттар бойынша сұрыптау (өзара бөлу) үшін фишкалар жинағы беріледі. Бұл әдістемедегі бағалау критерийлерін атауға болады: бірлескен қызметтің тиімділігі алынған чиптерді бөлудің дұрыстығымен бағаланады; - мүдделер қақтығысы жағдайында келіссөздер жүргізу қабілеті (бір уақытта екі балаға да тиесілі чиптерді ортақ пайдалану қажеттілігі), ортақ шешім таба білу; - мүдделер қақтығысы жағдайында бір-біріне достық қарым-қатынасты сақтай білу; - өз ұсынысын дәлелдей білу, сендіру және көндіру; - тапсырманы орындау барысында өзара бақылау және өзара көмек; - бірлескен іс-әрекетке эмоционалды қатынас: оң (балалар рахаттана және қызығушылықпен жұмыс істейді), бейтарап (қажеттіліктен бір-бірімен араласады) немесе теріс (бірін-бірі елемейді, ұрысады және т.б.). Біріккен іс әрекеттің нәтижелілік деңгейі 20 15 10 «Біріккен сұрыптау» әдісі бойынша алғашқы диагностика барысында келесі нәтижелер алынды. 16 субъектіде төмен деңгей, 8-де орташа деңгей, 2 адамда бірлескен іс-әрекет тиімділігін қалыптастырудың жоғары деңгейі анықталды . Деңгейлік сипаттамалар: төменгі деңгей – тапсырма мүлде орындалмады немесе фишкалар көрсетілген ережені бұза отырып, ерікті түрде бөлінді; балалар келіссөздер жүргізуге тырыспайды немесе келісімге келе алмайды, өз бетінше талап етеді, жанжалдаса немесе бір-бірін елемейді; орташа деңгей – тапсырма ішінара орындалды: әр оқушыға жеке фишкалар дұрыс анықталған, бірақ балалар төрт ортақ элемент пен 9 «қосымша» бойынша келісе алмайды; тапсырманы орындау барысында балалардың қиындықтары өз ұстанымын дауласу және серіктесін тыңдай алмауымен байланысты; жоғары деңгей – нәтижесінде фишкалар төрт қадаға бөлінеді: 1) жалпы, мұнда бір уақытта екі оқушыға да тиесілі элементтер біріктіріледі, т.б. қызыл және сары шеңберлер мен үшбұрыштар (4 фишка); 2) бір оқушының қызыл және сары сопақшалары, ромбтары және шаршылары бар үйінді (6 фишка) және 3) көк, ақ және жасыл шеңберлер мен үшбұрыштар (6 фишка). Шешім белсенді талқылау және фишкаларды бөлудің әртүрлі ықтимал нұсқаларын салыстыру арқылы жүзеге асырылады; төрт чипті иеленуге тең «құқықтар» туралы келісімге келу; балалар тапсырманы орындау барысында бір-бірінің әрекеттерін қадағалайды. Әдістеменің сипаттамасы «Сишор тобының к индексін қолдану арқылы топтың бірігуін анықтау» Әдістеме әрқайсысына бірнеше жауаптары бар 5 сұрақтан тұрады. Жауаптар жақшада берілген мәндерге сәйкес ұпайлармен кодталады (максималды: 19 ұпай, минимум: 5). Сауалнама кезінде ұпайларды енгізудің қажеті жоқ. 1. Өзіңіздің топқа жататындығыңызды қалай бағалайсыз? 2. Мүмкіндік болса (басқа шарттарды өзгертпей) басқа топқа ауысар ма едіңіз? 3. Топ мүшелерінің арасындағы қарым-қатынас қандай? 4. Мұғалімдермен қарым-қатынасыңыз қандай? 5. Сіздің ұжымыңызда бизнеске (оқу т.б.) көзқарас қандай? Осы әдістеме шеңберінде ұжымды қалыптастырудың негізгі критерийі топтың бірігуі (дәлірек айтсақ, оның деңгейі) болып табылады, ол арқылы автор топтың интеграциялану дәрежесін, оның біртұтас ұйымға бірігуін көрсететін өте маңызды параметрді түсінеді. тұтас. Топтың біртұтастығын сәйкес социометриялық көрсеткіштерді есептеу арқылы ғана емес, сауалнама арқылы да анықтауға болады. жүктеу/скачать 148.13 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|