Отарланы Омар Ноталаны жазгъан Аслан Дауров Музыка редактору Этчеланы Музафар
жүктеу/скачать 3.21 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Хадаужукъ улу Жамболатны жыры
- Татаркъанны жыры
- Таппасхан улу Акъболат
- Туудуланы жыр
- Салимгерийни жыры
Бекмырзала, Къайсынла Эй, не этгин а, ой! Эй, Гемиргеуден Тазретлагъа хан къонакъла келдиле, Тазретлагъа бу къозу бла, ой, къой бла, Была да келелле бир оюн бла, той бла. Эй, той бла да, ой! Бий Бекмырза тапчанда жатып тураед. Къарт къазагъы суу алыргъа, ой, баргъанды, Къарт къазагъы, суу алып, андан къайтханды. Эй, къайтхандыда, ой! Къарт къазагъы эшигинден бир алай айтып сёлешди: - Турчу, ханым, турур заманынг, ой, болгъанды, Къонакъ юйюнг хан къонакъладан толгъанды. Эй, толгьанды да, ой! Бий Бекмырза, жаш Къайсынны Излей, ныгъышлагъа жайылды, Бий Бекмырза Къайсыннга былай айтып урушду. Эй, урушду да, ой! - Къайсын, къалмады сени жашла бла ашыкъ ойнагъан жашлыгъынг, Юйюбюзге Гемиргеуден хан къонакъла, ой, келгендиле, Кел, Къайсын, къонакълагъа хошкелди берейик. Эй, берейиг'а, ой! Бардыла, къонакълагъа хошкелди бердиле, Къонакъланы къонакъ кибик, ой, кёрдюле: Юч кюн, юч кече къара сыра, акъ ётмекни бердиле. Эй, бердиле да, ой! Тёртюнчю кюнлери быланы да тамам жетгенде, Была барып, къонакълагъа, ой, соралла: - Къонакъла! Сиз не айланасыз, жюрюйсюз? - делле, - Эй, жюрюйсюз, ой! Мал тилей келген эсегиз, мал берейик, Жесир тилей келген эсегиз, алда кибик къолубузда, ой, къолай жокъ - Аталадан къалгъан эки къарт къазакъ. Эй, къарт къазагъ'а, ой! Аладан бирлерин тутуп, сизге биз берсек, Экинчиси бизге, алда кибик, халал, ой, къул болмаз, Аталадан къалгъан мюлкню ким чачса, аталагъа керти улан болмаз. Эй, улан болмаз а, ой! Къонакълагъа жазны болжал этдиле, Къонакъла ол жууап бла юйлерине кетдиле. Къыш кетди, жаз келди, къонакълагъа айтхан болжалыбыз баз келди. Эй, баз келди да, ой! Ол кюн жортууулгъа тебрелле. Жаш Къайсынны ийген элле къойчулагъа шишлик къой тилей, Къойчула Къайсыннга шишлик къой бермелле, Эй, бермелле да, ой! Орусбий улу Кючюк келтиргенед къойчуладан къашха къой. Жаш болсам да, киши юлюшюмю бермеучем, - деди Къайсын, Орусбий улу, киши юлюшюнгю башха къой. Эй, башха къойда, ой! Ол кече алайда жатдыла, жукълалла. Жаш Къайсын тюш кёрдю, ой, тюш кёрдю, Кёрген тюшюн эрттенликде Бекмырзагъа санады, Эй, санадыда, ой! - Бекмырза, бюгече хазна тюшле кёрмедим. ай, кёрмедим, Юйюбюзге, ой, къайтайыкъ, Мындан ары бармайыкъда, къайтайыкъ, Ой, къайтайыкъ да, ой! Атабыз Жабо бийни Къабарты полкда кёргенем, Бёрю тонуну жингирикден, ой, эки женги жокъ, Тёгерегинде ахшы ёзден тенги жокъ. Эй, тенги жокъ да, ой! Бирда къалмай ысхылтылы бийчеле уллу арбазгъа тизилип, Анабыз Жаракъчанны арт этеги юзюлюп, Анабыз Жаракъчан башчылыкъны айта эди - алларында сюзюлюп, Эй, сюзюлюб'а, ой! - Тюш дегенинг, Къайсын, жукъуланы богъуду, Тюшге ийнаннган бар адамланы, ой, жогъуду. Тюш кёргенбиз деп, Малкъарда ныгъышлагъа не айтып барлыкъбыз? Эй, не этейиг'а, ой! Башыбыздан къаргъа къычырды, Къолубуздан шайтан байтал, ой, ычхынды, Барды, барды, Ууберекке чуу этди. Эй, чуу этди да, ой! Тартдым-тартдым - атылмады, урмады Байтуханны биз бурупму, ой, къазмычы, АЙ, медет, ол кюн байтал болгъан эди ахшы эрлени азмычы. Эй, азмычы да, ой! Бий Бекмырза ол кюн къара чаука болгъанед, Алхынлада ууакъ-ууакъ, ой, кезлеуле, Къара чаука кезлеулеге къоннганед. Эй, къоннганед да, ой! Ушкоклагъа окъ салыргъа къоймайды, Къуруп къаллыкъ буз чучхурну, ой, букъусу, Ой, медет, ол кюн басхан эди Бекмырзаны ёлюлени жукъусу. Эй, жукъусу да, ой! Бий Бекмырза душманлагъа дертин жетдирди, Жаш Къайсын да, Бекмырза кибик, ой, Душманлагъа дертин жетдирди. Эй, жетдирди да, ой! Азгек тышлы къобурам, чыран суула тама, кёл болду, Ай, медет, бюгюн ахшы эрлени, ой, кюню эди, Санларым къымылдамаз жел болду. Эй, жел болду да, ой! Лохум сууундан секирип ётюучю аркъалыкьны Учхара, аман Геюргю, ой, сындырды. Баракаллы болсун, машалла, сары къулакъ жюрегинги тындырды. Эй, тындырдыда, ой! Бет тапдыла ол кюн Бызынгылы сары тонлу ёзденле. Къорасынла Уллу Малкъарда, ой, жаш бийле, Экишер а окъ салгъынчы, къатыбызда тёзмелле. Эй, тёзмелле да, ой! Эндреуюкле - батыр къурманла, Къорасынла ол айбатла, ой, къоркъакъла, Экишер а окъ салгъынчы, къатыбызда турмалла. Эй, турмалла да, ой! Ёзенледе отлайды тана, акъ тана, Къорасынла махтанчакъла, ой, айбатла, Къоймазла, керексизге ныгъышлада махтана. Эй, махтана да, ой! Атха минселе - кюмюш беллиле, Жаугъа жетселе уа - къатын, ой, кёллюле, Къайтып, биз а жауну жерлеп келеек, ол аманла махтана келирле Эй, келирле, ой! Ол аманла келин тойлагъа жюрюрле, Да бир аякъ да баса, ай, кёз къыса, Ол аманла келин отоулагъа кирирле, Эй, кирирледа. ой! Экишер аякъ суу гумулдан тоймазла, Жауну хорлап, ныгъышлагъа, ой, келеек, Ол аманла махтауларын къоймазла. Эй, къоймазла да, ой! Атто Гекки - эр Гекки Тотурланы эгери, Аттоланы эр Гекки, ой, болгъу эди Тау Артында ол кюн эки сабийни нёгери, Эй, нёгери да, ой! Орусбий улу бий Кючюк жаугъа жетсе - арслан, Аттоланы эр Гекки, ой, ол кюн аллында Он бармакъны бешисинден айырылды. Эй, айырылды да, ой! Рахай да улу Токъмеди? Ит душманла Тау Артында эки сабийни, ой, сойгьан кюн Рахайланы гитче Токъ анда жокъмеди? Эй, жокъмеди да, ой! Рахай улу Токъ тоноу таякъла жыйды, жюк этди, Жаратхан Аллах Жабо бийни алтын кибик, ой, юйюрюн, Аллах-Аллах, жангыз кюннге Тау Артында тюп этди. Эй, тюп этдида, ой! Ачылмай а къалгъанды Анабыз Жаракъчанны толу къумач, ой, кюбюрю, Ай, медет, Тауну Артында тюп болду Атабыз Жабо бийни алтынашыкъ юйюрю. 
Хадаужукъ улу Жамболатны жыры Хадаужукъ улу батыр Жамболат, ой, ой, Атлан, Жамбот, жаш Жамболат, а Жамболат, Атланнганда да, ат арбала жекдирген, Ат арбагъа да къызыл къанла тёкдюрген. Хадаужукъ улу Жамболат, Атланнганенг Исламейге барыргъа, Анда жесир борчла энди алыргъа, Умутунг жогъед андан къайтмай къалыргъа. Атландыла, ура-бере кетдиле, Юч да жол айырылгъаннга жетдиле, Алайчыкъда жол оноула этдиле, Ала жол кенгешле, тейри, этдиле. Огъары жолну уа, жашла, биз барсакъ, Ол а бийик болур, аман таш болур, Ол тёбен жолну энди биз барсакъ, Ол а чибин болур, аман ханс болур. Алан эте, орта жолну биз барсакъ, Къанукълары орта жолда жашайла, Къанукълары бизни къанлы жауубуз, Аладан ычхынмаз бизни сауубуз. Жамболат а ол сёзлени эшитгенде, Олсагъатдан жыйынына къарады. Жамболатха алай ачыу тийгенди, Ол а алай айтып энди сёлешди: - Къорасынла къабартылы жаш бийле, - деди, - Тахыраннга окъа салып киелле, Сайлап, бирер кёк хорагъа минелле, Окъ тиймейин, батырлыкъны сюелле. Къоркъгъаныгъыз, энди манга айтыгъыз, Къоркъа эсегиз, келмей, артха къайтыгъыз, Мен а энди орта жолну кетерме, Мен а энди орта жол бла жетерме. Къоркъмасагъыз, мени ызымдан келигиз, Къанукълары манга этгенни кёрюгюз. Урдула да, орта жолну кетдиле, Ала Къанукълагьа энди жетдиле. Жамболат а Къанукъладан букъмайды, Къанукъладан бирда киши чыкъмайды. Къанукъланы аллы къара шауданла, Шауданлада намаз эте башлалла. Къанукъланы къалиярлыкъ къарт бийче, Кёзюлдюреуюкню салып къарайды. Алайчыкъда Жамболатны таныды, Чычын-башын тартып, жиляп башлады. Къарт бийче уа улакъ кибик макъырды, Уланларын бирда къоймай чакъырды: - Уланларым, мени сюйген жанларым, Кёремисиз Жамболатны тургъанын? Бир кере - ол жылкъыбызны сюргенди, Экинчи да - бир жашымы ёлтюрдю, Ючюнчю да - келиними элтгенди, Анга ол а адамсызлыкъ этгенди. Энтта дакелип, аллыбызда турады, Биригизни ёлтюрюргед мураты. Чыгъып, аны бла уруш этемисиз? Этмей эсегиз, аллымдан кетигиз. Къыптым бла уруп, ичин жарырма Ол къаны тёгюллюк харам Жамботну. Жамболат ёзденди, манга къатылмаз, Аны алтынлы шкогу атылмаз. Эй, Къанукъланы къызбай Къанамат, Жанынг болсун бир Аллахха аманат. Къанамат а бу сёзлени эштгенде, Ол а энди алай айтып сёлешди: Аллыбызда баргъан суу арамды, Бюгюн жанын андан артха ким алыр? Сени берген сютюнг анга харамды, Сени берген сютюнг анга харамды. Хадаужукъ улу да залим Жамболат, Жети окъ тийди арслан кибик белинге, Энди бюгюн сени ырысхынг болмазед, Сёз тапмайбыз, Жамбот батыр, кёлюнге. Ой Хукет улу, къызбай Хажалий, Ишхери кирди Хажалийни къолуна, Къарай башлады къачар жолуна, Къарай башлады къачар жолуна. Баппучу улу батыр Салпуду, Былайчыкъда урушургъа талпыды, Онг аягъы ёзенгиге къурушду, Къул болса да, ёзден кибик урушду. Хадаужукъ улу кюйсюз Жамболат, Сен а кёкюрейсе энди кёк кибик, Къанынг а сийип барады, кёл кибик, Къанынг а сийип барады, кёл кибик, Жамболатха окъ тийгенин кергенде, Къанамат а уруп келед жел кибик, Къанамат уруп юсюнге келгенде, Ат юсюнден уруп алдынг, берк кибик. 
Татаркъанны жыры Жауунла жауалла тау жалпакълагъа, кёллеге, Ой, алай да кёллеге. Къуугьунла келдиледа уллу Къарачайда эллеге, Ай-тай-та, рай-да-ра. Ныхытла башындан бизге узатдыла юч къурукъ, Жазлыкъдан, Дууутдан чыкъгьан эди ачы къуугъун, къычырыкъ. Къарачайгъа, дейди, къызылбек аскер киргенди, Къатын-къызны ол кюн жалан аякъ этип сюргенди. Ол кюнледе жигит уланланы жокълайла, Багъагтыр улу жигит Татаркъанны тапмайла. - Ёхтем жигитибиз Татаркъан къайда къалгъанды? -Татаркъан оракъчылагъа тишлик мал жыя кетгенди. Быллай кюнде, дейди, Татаркъанны аллыбызгъа салыучу эдик, Жаугъа жетсе, дейди, жаудан къаныбызны алыучу эди. Быллай кюнде, дейле, Гилястанны миннген аты бекчабар, Татаркъан а болгъан жыйын быллай кюнде бек батыр. Жигит Татаркъан къайтып элге келгенди, Къарагъанында, бирда элде адам кёрмегенди. - Анам, анам, - деди, - бизни элибиз къайры кетгенди? -Ишни кезиуюдю, балам, ала иш ишлерге кетгендиле. Алгъын ийген къойларынгдан санга къурманлыкъ сойгъанем, Ол къурманлыкъдан, балам, санга толу юлюшюнгю къойгъанем. Юч ёзенден, балам, юч эгечинг келдиле, Юч сюегин, балам, ала сени юлюшюнгден бёлдюле. Ала жиляп, балам, санга тилекле этдиле, Санга къалгъанды, балам, жауурун бла баш жарты. Ол жауурунну бир сыдырды, сора юч къапды, Элни къуугъуннга кетгенин ол жауурундан таныды. - Анам, Къарачай къайры кетгенди? - деп сорады. -Къарачай жериндеди, биченнге чыгъар заман болады. -Анам, Къарачайда сенек, чалгъы къайгъы жокъду, Къарачай а къайры эсе да къуугъуннга кетгенди. -Да алай эсе, айтайым: къызылбек аскер Дууутха киргенди, Андан малны, адамны, сени да эмчек анангы къызылбек аскер сюргенди. -Анам, мен чабырларымы малчылагъа бергенме. Энди манга чабырлыкъ бер, - дегенди. Ушкогун бойнуна атып, чабырлыкъны къолуна алып, Ууа-ууа, чаба-жорта, ол жауну ызындан кетгенди. Жолда ууа-ууа, эки чабыр этип кийгенди. Дууут суу бойнуна жыйылып тургъан Къарачайны жетгенди. Барса, къызылбек аскер кёпюрню атып, къутулуп, Халкъ да бу жанында не этерге билмей, тыйылып. Татаркъан жетип, белине мансаркъанла салдырды. Тёппесинде уа ол жау чыракъла жандырды. Сора айтды: "Мени башымда жаннган чыракъ ёчюлсе, аркъандан тартырсыз. Ёчюлмесе уа, мен ол жанына ётерме, сизни да бир-биртартып ётдюрюрме". Татаркъан суудан ётген уланларын жокълайды, Къызылбек аскер а къутулгъанбыз деп, ыран дорбуннга кирип жукълайды. Аны эмчек анасы уа жукъламай болгъанды. Татаркъанны жумарукъча сызгъыргъан адети болгъанды. Бара барып, эмчек анасын ыран дорбунда эследи, Ол да Татаркъаннга аны кёргенин билдирди. Анасы, чачын тутуп: "Келме, мени чачым кибик, кёп аскер барды", - деди. Татаркъан да, сакъалын кёргюзтюп: "Ма мени сакъалымы тюклери чакълы аскерим мени да барды", - деди. Схауат сууну бойнунда эркек къузгъун къычырды, Къыркъылгъан къойгъа гажай бёрю ычхынды. Татаркъан бек къаты уруш этгенди, Къызылбек аскерни кёбюсюн салам кибик къырып кетгенди. Халкъын, малын, ол анасын да къутхарды. Татаркъаным батырлыкъгъа сайланды. Насыбын къайтарды ол Къарачайны элине, Унутулмаз ат къойгъанды ол кесини туугъан жерине. 
Жандар Ой, Жандар, жанынг барсын Кябагъа, Ит тамлыла жыйылгьандыла Лабагъа. Мурдух башында бир белек атлы кёрюндю - Ала тосму экен, сора жауму экен? - Ала бизни тасхабызны билгенле, Юслерине кёк гебенекле кийгенле. Чартлап ётдюм мен чегет Лабагьа, Жаш къауумну элтип къуйдум быкъы бла ыраннга. Айыбы жокъду Жандарны бир тауда ёсген уланнга. -Юсейин, сен - къарт, мен - жаш, - деди жаш Жандар, - Экибиз да алгъын нёгер болайыкъ, Ёлсек - ёлдюк, къалсакъ да - бирден къалайыкъ. Арабызда чинар терек арамды, Экибизден, жер къачмайын, ким къачса, Аны анасындан ичген сютю харамды. Стауатны тамлы аскер басханды. Къарелдиси къошубузнужапханды. Хомух Юсейин этген антын унутду, Къара жамычыны юсюне олтутду. Къачма, къачма, Хубийланы Амырхан улу Юсейин, Къача эсенг, акъбаш къамангы къоя бар, Ёзден намысынгы сен а жоя бар. Тынгыламай, Юсейин къамасы бла къутулду. Жарлы Жандар кеси жангыз тутулду. Къан чачылды ат жеринде башлыкъгъа, Налат болсун бу сабийликге, жашлыкъгъа. Жашлыкъ басып, эсгермедик жауланы, Сакъламадыкъ айырланы, тауланы. Тамлыланы тау къошлагъа юйретген, Жарлыланы эшиклерин тюп этген - Къарабашланы Махатчи деген алабаш, Хазлеулени Алибек деген жилянбаш. Ой Жандар, Жандар, жанынг барсын Кябагъа, Къан къуялла таудан келген чарагъа. Тамлы аскер сансыз-санаусуз кёп болду. Кёк чепкенинг тегерей кюбеден бек болду. Чыгы сайын ол чепкеннге окъ тийди, Халысы сайын къалмай къызыл къан сийди. Онгсуз кюнде Юсейинни къарт ушкогун тапмадынг, Кезлик бичакъ бла жетисин босагъагъа къапладынг. Жигит эдинг, Жылкъычы улу жаш Жандар, Къанынг чачылгъанд сени расагъа, забагъа. Бизни жаныбыз, ой, къурман болсун, къор болсун Жигит Жандарны бизге тулпар тапхан анагъа. 
Башулукъ Уллубашланы да жигит Башулукъ, Къайры кетип бараса, баш уруп, Мужуранг бла да къаты буз уруп, Кёкюрегинг бла да терен къар жырып? Ой, алан Кавказ тауларына да Мен барама, Анда жашау мекямымы салыргъа, Тау бийледен да ачыууму алыргъа. Ой, алан Къырым ёзенинде да Букъу туман чыгьады, Аны чыгъаргъан да - Мустафа ханны Жерни жапхан жылкъысы. Ой, аланы кютген да Башулукъ жигит болгъанды, Жибек аркъан бла да эмиликлени тутуучу, Иерсиз, жюгенсиз а Сыртларына къонуп жюрюучю. Ой, алай жерни жапхан а Ханны хора жылкъысы. Мустафа хан да уугъа айлана келгенди, Хора байталны тай тапханын кёргенди. Ой, акътуякъ тайчыкъны Башулукъгъа саугъа этгенди, Башулукъ аны къубултуп, Къарап ёсдюрдю. Ой, алай, ол тайчыкъдан а Тауушлукъ ажир ёсгенди, Аны жетген а ат жокъду битеу жылкъыда. Башулукъ да аны юсюнден тюшмейди. Ой, алай, хан улу Хусей да Ол ажирни жаратды, Кеси анга минер мурат ол этди, Аны келтирирге ол жумушчусун жибереди. Ой, алай, жылкъычы Башулукъ да Хора ажирни бермеди. Хан улу Хусей да кеси жылкъыгъа келгенди, Къамичи бла Башулукъну сыртына бергенди. Ой, алай Башулукъ жигит Къара къаманы тартханды, Тёнгереп тюшдю хан улу атны юсюнден, Чегилери жергеда тёгюлдюле аны ичинден. Ой, алай къан жаугъанды Мустафа ханны башына. Къуугъун атлы аман хапар бла келгенди: -Сиз кёп жашагъыз, ханны жангыз жашы ёлгенди. Ой, алай Башулукъ батырда Жолоучу кёлде Хора ажирге артмакъ да салып миннгенди, Жемин, азыкъны да ол иги элпек алгъанды. Ой, алай ол таула табада Аямай къачып барады, Хора ажирни да жолда ичи кюйюп ёледи. Жаяужюрюй кетиб'а Уллу Малкъаргьа келеди. Ой, алай Абайлары да аны къонакъ кибик кёрмелле, Мекям салгъа да анга эркинлик бермелле. Къая ыранда Башулукъ къала ишледи, Ишгирти къырында ол кеси аллына кючледи. Ой, алай Ишгиртиде кенгжайылып отлайла Башулукъну ууакъ аякълы маллары, Бий Абайлары не къаты кюрешселе да, Ол а алагъа арталлыда боюн салмады. Ой, алай отдан а къачып ёртеннге дегенлей, Бир бийден къачып, Бирсине мен къул болалмам, Ишгирти къыргъа да биреуню малын къоялмам. Ой, алай Башулукъну алты да жашы жетелле, Къая ырандан а ала Шауурдатха кёчелле. Ала анда будай сабанланы Къыстау сюрелле. Ой, алай Абайладан а эки жалан атлы жетдиле, Сабан къошланы чомача бауларын кесдиле. Башулукъ улуда тапанчаны тартханды, Бир атлыны уруп атдан атханды. Ой, алай Абай улуда Юйюне къайтды сал болуп, Миннген тор аты да къызыл къан болуп. Уллу Малкъарда тёре оноугъа жыйылды. Ой, алай оноу этдиле: Абайлагъа къан тёлеу берирге, Сора Башулукъну эл нёгерге алдыла, Шауурдатда ала мекямларын салдыла. Ой, ала таш хуруланы тазалап, Сабан этелле, Итбурун чыгъаналадан буруу салалла, Раубазы терекге баш урургъа баралла. 
Таппасхан улу Акъболат Ойт-ойт, жаным, кече ортада, жаным, Уллу Чегемге Ачы къуугъун келгенди, дей, ойт-ойт, жаным, келгенди. Ой, биягъы Туудуланы малларын жау сюргенди, Аман жау а сюргенди, дей, ойт-ойт, жаным, сюргенди. Абсалтыдан, ойт-ойт, жаным, ачы къуугъун къычырды: - Ойт-ойт, маржа, эр жигитле, туругъуз, ой, туругъуз! Атланалгъан - сауут алып, сауут алып чыгъыгъыз! Гара Аузуна, Мёлюшхюге барыгъыз, ой, барыгъыз! Атланнганда, алгъа болду Таппасхан улуАкъболат, Секириб'а тор атына миннгенди, дей, миннгенди! Ойт-ойт, жаным, таулу ушкогун къолуна алгъанды, Жауну, къачмай, кёп турмазын билгенди, дей, билгенди! Гара Аузунда Жетегейлени уа, дей, санайды, Ол Мёлюшхю тауундан а къарайды, ой, къарайды. Чыпчыкъчада жырлай-жырлай баргъанды, хей, баргъанды, Таппасхан улуАкьболат, хей, Таппасхан улуАкъболат! Ой, Мёлюшхю тарына да танг жарыгъы къакъгъанды, - Терлеген тор атын нарат терекге да такъгъанды, Ыстауатда, киши кёрмей, ары-бери чапханды, Чапханды, дей, киши кёрмей, ары-бери чапханды. Чаба-ёрлей баргъанды да, жауланы да кёргенди, Чаба-ёрлей баргъанды да, сюрюуню да тапханды, Таулу ушкокга къулакъ отну салгъанды да - бергенди, Илишаннга жауну марап атханды, ой, атханды! Таулу ушкок чарламайын атылды, ой, атылды, Жау къонакъны къаны, дей, буз чыраннга чачылды. Мёлюшхюню туманы да танг бла тенг ачылды, Мёлюшхюню жюреги да танг бла тенг ачыды. Анасына жигит туугьан Таппасхан улу Акъболат Жау жыйынны тёгерекге чачханды, ой, чачханды, Сау къалгъаны Тау Артына къачханды, ой, къачханды Жауну артха сюрген а, дей, - Таппасхан улу Акъболат. Акъболат а уруш этди, бешеуленнге баз болуп, Жау жыйыны къачханды, дей, Мёлюшхюде аз болуп, Окъ тийгенди Акъболатны жыягъындан, тишинден. Ай, машалла-баракалла муну этген ишине! Эки жауну ёлюсю да буз чыранда жатады, Акъболат да таулу ушкокну кирпик къакъмай атады. Ойт-ойт, жаным, Акъболатха ыспас-махтау бердиле! Анга атап, бу жырны да этдиле. 
Туудуланы жыр Кюз къойчула да ма Жёде аузуна кирдиле, Ит душманла тасхабызны къайдан билдиле? Кюз къойчула да улакъ кесдиле ашаргъа, Улакъ этле ма къазанда асылып. Кечелени да ма бир заманы болгъанда, Душманла жетдиле, къара туманлай, басылып. Ол итлерибиз а, чырпыгъа къарап, юрдюле, Туудуланы уа ма къойчу къошну сюрдюле. Къойла къопдула да ол ыстауатдан мау-шаудан, Къуугъун ийгенбиз Сарыбашланы тири Къаншаудан. Къаншау барады, ол эки этеги жел эте, Артха айлана да, кесине кёл эте. Къаншау кетди ит душманладан ычхынып, Шинжили тарында Къаншауну къууалла, къычырып. Къаншау чабып, ташлы ыстауатха жетгенед, Кешене тарындан секирип, тёбен Урдозгъа ётгенед. Огъары Байгорундан къуугъун ушкок атылды, Минарадан а къуугъун салах тартылды. Малкъарукъланы уа ачылмаучу къабакълары ачылды, Гара аузунда да ма толу къошла чачылды. Ой, баш къусханды ма сабанлада мандалакъ, Ногъай чыкъгъан эди бу къуугъуннга алгъаракъ. Адам ашайды да шейит Ногъайны эгери, Жигит Мусос эди батыр Ногъайны нёгери. Ол эки батыр да ма чаба-жорта кетдиле, Ала душманланы да Тауну Артында жетдиле. Душманла бла да ачы къазауат этдиле, Ой, баш къусханды ма сабанлада мандалакъ. Жашла айталла, Ногъай кюз биченде тёбент деп, Къартла да ийнанмайла, Ногъай Тау Артында ёлгенд деп. Хахай, къуугъун дегенде, ушкогун алып кетгенед, Жигит Ногъай Тау Артында ёлгенед. Къан барады ма буз кёпюрде талада, Жиляй къалдыла шейитлени тапхан анала. 
Салимгерийни жыры Сабанчыланы да ол Салимгерий деселе, Мен тура эдим а уллу Мисхохда, къош болуп. Оноучула бла, тейри, дос болуп, Къарангы кече да сериуюн урмай, шош болуп. Мен ат орнума эмен сехлени бегитдим, Жукълай эдим а мен, жукъу арамда тюш кёрдюм, Кеси башыма бир тапсыз иш кёрдюм. Секирип туруб'а, мен ат оруннга къарадым. Эмен сехлени, чирик чалылай, аудурдум, Ол жарлы юйюме уа бир къара къанла жаудурдум. Ат орнумда акъ байталымы кёрмедим, Артха айланыб'а, темир сенекни сермедим. Ол ит душманланы, ой, сюре, къууа кетгенем, Тёберлакъда уа эки къарелди кёргенем. Зыгъырлы къолда уа мен алларына ётгенем, Жанлай барыб'а, мен къатларына жетгенем. Къайры сюресиз а атадан къалгъан малымы? Жанымы алдырмай, бермем халал малымы. Этген эдим а ит душманла бла кьазауат, Ай, этген ючюн а, ала менден онглу болдула. Тартып алдылада, ой, мен жазыкъны арагъа, Туурап атдыла Мисхох башында таулагъа. Къан келеди да Зыгъырлы къолну суулары, Ёкюредиле да бу Нарт уяны буулары. Акъ чепкенимден жыртып, жамаула салалла Къабыргъамдагъы ол къама кирген жарама, Мени хапарымы барып ким айтыр Тогъуз айны уа къарнында тутхан анама? 
жүктеу/скачать 3.21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|