Муниципальное бюджетное образовательное учреждение «Кайсынская основная общеобразовательная школа»

Класс-8

Тургузаачы: алтай тилдин ле литературанын уредучизи

Кабина Любовь Токовна
Кайсын, 2014 jыл

I. Jартамал сос

Иштеер программа федерал стандарттын некелтелери аайынча бир канча болуктерден турат:

I. Jартамал сос.

II. «Алтай литература» деп курсты уренеринде jединетен турулталар.

III. Уреду планда курстын jери.

IV. Класстар сайын уреду предметтин ондайы.

V. Темаларла пландаары.

VI. Уредунин методикалык ла материально-технический jеткилдежи.

VII. «Алтай литература» деп курс аайынча класста jединетен турулталар ла билгирлер.

Тос уреду программада берилгени аайынча уренчик кандый ла предметти, ол тоодо «Алтай литератураны» уренгенде, чокым турулталарга келер учурлу.Уч будум турулта будурилер учурлу: уренчиктин сагыш озумиле колбулу (личностный), предметле колбулу(предметный), текши уредулу эдилгелерле колбулу (метапредметный).

«Алтай литература» деп курсты уредеринин амадузы

Литературанын анылу темдеги-кееркедим состин болужыла анылу сур-кебер будурип, эбиреде jурумди эстетический кебинде jартаары ла корори.

Литература уренчиктин эстетикалык корумин элбедерине, байлык когусту болорына jаан камаанын jетирет. Кееркедим чумдемел ажыра jайалтазын бастыра jанынан элбеде ачып, торолине чындык куунду,jарашты ла бийик куун-тапты сезер, ондоор уренчик таскадары учурлу.

Алтай литератураны уредеринин тос амадулары:

- элбек корум-шуултелу, текши культураны билер, текшикижилик байлыктарла таныш, ос литератураны анылап билер, торолине чындык куунду уренчик оскурери;

-уренчиктин билгирлерин ле jайалталарын элбедип, jурумдик амадулар тургузып билерине уредери.

-алтай, турк карындаштык, орус ла оско ороондордын литературазыла таныжып, jаныс ла ондоп алар эмес, литературный кереестер аайынча бойынын шуултезин ачык-jарык айдып, ылгап билери.

- литературанын урогында Кижи ле Сос тос аjаруда болгонын чокымдап, текстти бастыра jанынан ширтеп, кееркедим состин ийдезине, сур-кеберлердин jажыдына , ойгорлык шуултенин учурына аjару эдерине уредери.

-уренчиктерди унле анылап кычырып билерине, текстти jартап, бастыра jанынан ылгап, кееркедим тексттин учуры аайынча бойынын корумин чыгара айдарына уредери;

- кееркедим чумдемелдин учурын jартаар аргаларды билерине, кычырганы аайынча бойынын шуултезин айдып, текст тургузарына уредери;

-текши уредулу билгирлерге ле эдилгелерге jединери (амадулар тургузары, пландап билери, керекту материалды талдап, бедренип билери, о.о.);

- уренчиктин куучын-эрмегин темиктирери;

-алтай бичиичилердин чумдемелдерин кееркемелдин оско будумдериле тундештирери.
II. «Алтай литература» деп курсты уренеринде jединетен турулталар

«Алтай литература» деп уреду предметти уренип, уренчиктердин jединетен турултазы федерал эл-тергеелик уреду стандарт аайынча уч будумду болот: уренчиктин озумиле колбулу (личностный) турулталар, текши уреду эдилгелерле колбулу (метапредметный) турулталар, предметле колбулу турулталар.

Уренчиктин озумиле колбулу турулталар:

- уренчиктердин когус санаазын байыдары ла эстетический корумин элбедери;

- уречиктер бойынын угы-този керегинде билери, ос (этникалык) корумин элбедери;

-алтай элдин ос литературазын, туукизин, культуразын билери;

-Россия ичинде элдердин байлыгыла, культуразыла колбулу билгирлерле таныжып, текшикижилик учурын jартап билери;

-уренчиктин торолине чындык куунин таскадары, торол литературазын билери ле алтай бичиичилерле оморкооры;

-оско калыктардын литературазын билип, учурын ондооры;

-башка-башка jетирулерле иштеп билери (созликтер, энциклопедиялар, интернет-ресурстар).

Текши уреду эдилгелерле колбулу jедимдер:

-уренчик бойынын алдында уреду амаду тургузып, ого jединер аргаларды темдектеп билери;

-чумдемелде кодурилген сурактын каруузын табып, берилген материалды чокым ондооры;

-кандый бир айалга керегинде келиштире эртеден шуулте (гипотеза) айдып, ол шуултени темдектер ажыра быжулаары;

-башка-башка будумду бичиктерле танынан иштеп билери;

-ылгап, текши шууп билери;

-будурген ишке чокым темдек тургузып, бойынын аргаларын чокым билери.

Предметле колбулу jедимдер:

-алтай литературанын чумдемелдерин билери;

-чумдемелдердин тематиказын, тургузылган курч сурактарын, литературанын теориязын, алтай литературанын уйеленгенин билери;

-чумдемелди ылгаары, тундештиру иш откурери;

-чумдемелдер аайынча бойынын корумин айдары, кееркедим чумдемелди бойы jартап билери; автордын куунин jартап билери;

-литературанын будумдерин ылгаштырып билери, текстке jуук куучындап билери, текстле иштеери, куучын тургузып билери ле о.о.;

-кееркедим чумдемелди ылгаарында бичилген ойиле колбоп, тексттин текшикижилик ле элдик учурын анылап билери;

-кееркедим чумдемелде сюжеттин болуктерин ылгаштырары, композицияны, кееркедим эп-аргаларды, олорды текстте учурын jартаары;

- кееркедим чумдемелди ылгаарында литературалык ондомолдорды билери (школдын кеминде).

III. Уреду планда «Алтай литература» деп курстын jери

Уреду учреждениенин базисный уреду планында алтай литератураны 5-9 класстарда уренерине текши 350 час берилет.VIII класста алтай литератураны уренерине 70 час берилет.

Сегизинчи класс

(70 час)

Уренчиктин будуретен ижи:

-лирикалык улгерлерди, кееркедим прозанын узугин, драма чумдемелдердин танынан айдылганын 9монолог) эске чокым куучындаары;

-драма чумдемелдердин узугин jузундеп чокым кычырары;

-бир жанрдын чумдемелдерин класста эмес кычырары;

- литература-критикалык статьяларды кычырары.

2. ылгаары

-литературанын ууламjыларын (романтизм, реализм) ылгаштырары;

-чумдемелдин тудунар-кабынар (вещный мир) телекейинин ылгамалы, тудунар-кабынар не-неменин сур-кебери ле чумдемелде кееркедим учуры;

-литературалык чумдемелди эпикалык, лирикалык ла драма будумдеринин темдектерин танып анылаары;

- литературалык чумдемелди жанры аайынча аныланганын ылгаары;

- литературалык чумдемелде оско жанрдан кирген тексттерди табары ла олордын чумдемелде учурын jартаары;

- литературалык чумдемелдин сайламазынын анылузын ылгаары;

-тексттен «ретроспекция», «сумер» (эн бийик), курчу сайламанын темдектерин табары;

-лирикалык чумдемелди текшиjандай буткулинче (комплексный) ылгаары;

-чумдемелдин тематиказы ла курч сурактарына jартамалды онын жанры, сайламазы ла литературалык ууламjыла колбуда корори.

Куучындаары

-кееркедим, билим-популярный тексттерди ле эске уренгенин тыныда jазымы jоктон, турген ле унле анылап кычырары;

-кычырган чумдемел керегинде (толо, кыскарта ла талдап) ылгаарынын эп-аргаларына тайанып куучындаары;

-состин болужыла jурап ла инценировка тургузып билери;

-кычырган чумдемел аайынча jетиру шуулте айдары

-геройдын кылык-jанына характеристика берери;

-уредучинин куучынын эмезе статья ла оско тузаланган материалдар аайынча бичиичи керегинде куучын тургузып билери;

-класста эмес кычырган чумдемелге, коргон киного, кору-ойынга бойынын шуултезин айдары. Ол аайынча куучын тургузып билери.

Бичиири

- чумдемелдин тудунар-кабынар телекейине jартамал берерине керекту план тургузары ла келиштире цитаталар талдап билери;

- тудунар-кабынар неменин чумдемелде кееркедим учуры керегинде бичип куучындаары;

-литературалык чумдемелдин жанры аайынча чумдемел иш бичиири;

-литературалык чумдемелдин сайламазынын анылузы ла онын тос шуултезинин колбузы керегинде чумдемел иш бичиири;

-кееркедим чумдемелде башка-башка литературалык ууламjылардын биригип колболышканын jартап билери;

-геройлордын кылык-jаны керегинде чумделге эмезе эссе бичип билери;

- чумдемел эмезе онын узуги аайынча изложение бичип билери;

-суракка кыскарта, толо ло jайа каруу берери, тегин ле колболу план тургузып билери;

-танынан кычырган чумдемелге, кору-ойынга, киного бойынын шуултезин бичиири ле коргон-укканы керегинде рецензия, кычырым белетеерине темигери;

-лирикалык чумдемелге бичилген ылгамал откурери;

-литературно-критикалык статьялардан конспект кепту кыскарта бичип билери.

8 класс

-сайламанын (композициянын) анылу будумдерин ылгап ла онын учурын ондоп турарын;

-чумдемелдин геройлорынын кылык-jанын jартап билер. Олордын башказы ла тунейин ылгаштырып, автордын куунин чике билип аларга геройлорды бой-бойлорына тундештирип;

-эпика, лирика ла драма будумду чумдемелдерди ылгаштырып;

-тузаланган эп-аргалардын учурын jартап;

-кееркедим, билим-популярный ла публицистика текстти чын, чокым-jарт, унле анылап кычырып;

-эпикалык чумдемелди ле онын узуктерин толо, талдап эмезе кыскарта айдып ла бичип;

-уренип турган чумдемелге айдып ла бичип сочинение-шуулте тургузып (сурактарга толо каруу берери ле чумдемелдердин геройлорына характеристика тургузары);

- эпикалык чумдемелге ле онын узуктерине план тургузып;

-сости угуза эмезе бичип айдатан санаа-шуултезине план тургузып;

-танынан кычырган литературалык чумдемелге ле кееркемелдин будумдерине бойынын куун-санаазын айдарын;

-бойынын коргони, билгени аайынча эмезе выставка-коруде болгоны керегинде ле онон до оско учуралдарга сочинение бичиирин.