Сабақтарға (тәжірибелік, семинарлық, зертханалық) арналған әдістемелік нұсқаулар Бас Бет тен

- сүйек сынықтарының бір-бірінен алшақтауы, ажырауы – росхождение

отломки костей

- бассүйек жіктерінің ашылуы, ажырауы - росхождение черепных швов

1-тапсырма: Сүйектерді нөмірлеп, атауларын жазып қаңқаны құрастырыңыз

2 - тапсырма: Сұрақтарға бірден жауап беріңіз

5. Қаңқаның құрылысын суретке қарап жатқа айтып беріңіз.

1. 
   Оразымбетова Ғ.Д., Сәлім Е.Қ. Қазақ тілі 2013 ж.
   
2. 
   Оразахынова Н.А.
   

3. 
   Бектурова А.Ш.
   

4. 
   Бектұров Ш.
   

5. 
   Доскеева Б.Ж.
   

6. 
   Рысбаева Г.К.
   

7. 
   Сыздық, Рәбиға.
   

8. 
   Хасанова С.
   

9. 
   Әуелбеков Ш.
   

1. 
   Бас сүйегі қандай бөлімдерден тұрады?
   
2. 
   Бет сүйектері қандай сүйектерден тұрады?
   
3. 
   Иық белдеуі қандай сүйектерінен тұрады?
   
4. 
   Жамбас белдеуі қандайсүйектерінен құралады?
   

• 
  Студент білу керек:
  

- жаңа сөздер, сөз тіркестерін меңгеруі;

- сұхбатқа түсе білуі;

- берілген сұрақтарға сөздік қорды пайдаланып дұрыс жауап беру;

- тақырып бойынша өз ойын дұрыс жүйелі түрде айта алу;

• 
  Студент істей білуі керек:
  

- естігені бойынша қабылдаған мәліметті қорытып, өз ойын айта білуі керек.

1. Адам ағзасы.

2. Қан айналу жүйесі

3. Жүйке жүйесі

4. Ас қорыту жүйесі

5. Тыныс алу жүйесі

6. Тірек-қимыл жүйесі

7. Зәр шығаружүйесі

8. Құрмалас сөйлем.

9. Құрмалас сөйлем түрлері.

Адамның ағзасындағы әрбір мүше белгілі бір қызмет атқарады. Дене мүшелері атқаратын қызметіне қарай бірнеше мүшелерден бірігіп, жүйе құрайды.

Адам ағзасындағы сезім мүшелерінің де қызметі ерекше. Сезім мүшелеріне көру, есту, иіс сезу, дәм сезу, сипап сезу, тепе-теңдікті сезу жатады. Ағзадағы барлық жүйелер арасында әр түрлі жолдар мен өзектер арқылы үздіксіз кең көлемде мәлімет алмасу жүріп жатады. Бұл мәліметтер қан, лимфа және гормон арқылы жүреді.

• 
  Жаңа туған (неонаталдық) кезең – туған күннен 4 аптаға дейін, бала қырқынан шыққанша созылады. Бұл кезеңде ағза сыртқы ортаның жаңа жағдайларына икемделеді.
  
• 
  Бөбектік шақ – бөбек өмірінің 1-жылы;
  
• 
  Сәбилік шақ – 1-3 жас аралығы;
  
• 
  Бүлдіршін шақ: 4-7 жас аралығы;
  
• 
  Естияр шақ: ұлдарда – 8-12 жас аралығы, қыздарда – 8-11-ге дейінгі жас аралығы;
  
• 
  Жеткіншектік – балиғаттық шақ: ұлдарда 13-16 жас аралығы, қыздарда 12-15 жас аралығы;
  
• 
  Жас өспірімдік шақ: (бозбала) жігіттерде 17-21 жас аралығы, (бойжеткен) қыздарда – 16-20 жасқа дейін.
  

• 
  Кәмелеттік кезең: ерлерде 22-35 жас аралығы, әйелдерде 21-35 жасқа дейін. Бұл кезеңде адамның өсуі тоқтайды, ағзаның құрылымы мен қызметі толық қалыптасады, іс-әрекеті белсенді және тиянақты болады.
  
• 
  Кемел шақ: ерлерде 36-60 жас аралығы, әйелдерде 36-55 жасқа дейін. Бұл кезде олардың жүйке және эндокриндік жүйелері өзгеріп, қайта қалыптасады, тіршілік әрекеттерінде айтарлықтай өзгерістер болады.
  
• 
  Егделік кезең: ерлерде 61-74 жасқа дейін, ал әйелдерде 55-74 жасқа дейін. Бұл кезеңде ағза тез қартаяды. Сондықтан олар осы кезеңдерінде кездесетін ауруларға жиі шалдығады.
  
• 
  Кәрілік кезең ерлер мен әйелдер 75-тен асқаннан кейін басталады. Ағза тоза бастайды, негізгі тіршілік әрекеттері күрт төмендейді.
  
• 
  Ұзақ өмір сүрушілер 91 жастан асқан адамдар.
  

• 
  Дене мүшелері атқаратын қызметіне қарай бірнеше мүшелерден бірігіп, жүйе құрайды.
  
• 
  Қаңқа – денедегі әр түрлі сүйектерден құралған мықты тірек.
  
• 
  Адам өмірі құрсақта даму, балалық шақ және ересек жас болып үш сатыға бөлінеді.
  
• 
  Балалық шақ бірнеше кезеңнен өтеді.
  
• 
  Ересек жасбірнеше кезеңнен құралады.
  
• 
  Адам ағзасындағы сезім мүшелерінің қызметі ерекше.
  

... жұмысын реттеп отырады және ағзаның біртұтастығын қамтамасыз етеді.

... жас кезеңдеріне сәйкес өзгеріп отырады.

... атқаратын қызметіне қарай бірнеше мүшелерден бірігіп, жүйе құрайды.

... туған күннен 4 аптаға дейін, бала қырқынан шыққанша созылады.

... ағзаның құрылымы мен қызметі толық қалыптасады, іс-әрекеті белсенді және тиянақты болады.

Қан айналу жүйесі мүшелерге оттегі мен көмірқышқыл газын жеткізіп тұрады.

Тыныс алу жүйесі мүшелеріне мұрын, көмей, кеңірдек, өкпе, бронхылар жатады.

Бүйректе ас қорытылады.

Тірек-қимыл жүйесі қаңқа мен бұлшық еттен тұрады.

Қаңқа – денедегі бұлшық еттен құралған мықты тірек.

Адам бұлшық еттің көмегімен жүреді, жүгіреді, әр түрлі қимылдар жасайды.

Ас қорыту жүйесі мұрын қуысынан басталады.

Асты қорыту бездерінің әсерінен ас ішек-қарын жолында қорытылады.

Адам өмірі құрсақта даму, балалық шақ және ересектік шақ болып үш сатыға бөлінеді.

Ағзадағы барлық жүйелер арасында үздіксіз мәлімет алмасу жүріп жатады.

Адам өмірі тек қуаныш пен бақыттан тұрады.

1. 
   Оразымбетова Ғ.Д., Сәлім Е.Қ. Қазақ тілі 2013 ж.
   
2. 
   Оразахынова Н.А.
   

3. 
   Бектурова А.Ш.
   

4. 
   Бектұров Ш.
   

5. 
   Доскеева Б.Ж.
   

6. 
   Рысбаева Г.К.
   

7. 
   Сыздық, Рәбиға.
   

8. 
   Хасанова С.
   

9. 
   Әуелбеков Ш.
   

1. 
   Қан айналу жүйесі дегеніміз не?
   
2. 
   Жүйке жүйесінің қызметі
   
3. 
   Ас қорыту жүйесіне не жатады?
   
4. 
   Тыныс алу жүйесінің мүшелеріне не жатады?
   
5. 
   Тірек-қимыл жүйесін атаңыз.
   
6. 
   Зәр шығару жүйесі атаңыз.
   
7. 
   Құрмалас сөйлем дегеніміз не?
   
8. 
   Құрмалас сөйлемнің қандай түрлері бар?
   

орын тәртібі.

• 
  Студент білу керек:
  

• 
  - үгіт-насихат жұмыстарын жүргізе білуі;
  
• 
  - салауаттылықты уағыздай білуі;
  

- тақырып бойынша өз ойын дұрыс жүйелі түрде айта алу;

• 
  Студент істей білуі керек:
  

- естігені бойынша қабылдаған мәліметті қорытып, өз ойын айта білуі керек.

1. Санитарлық ағарту жұмыстарының түрлері

2. Салауатты Қазақстан бағдарламасы

3.Құрмалас сөйлемнің орын тәртібі

Санитарлық ағарту -салауатты өмір

Әрбір адамның өзін-өзі күтіп, денсаулығын сақтай білуі керек. Денсаулық адамның жан-жақты дамып, еңбек етуіне, тұрмыс жағдайын жақсартып, көңіл -күйінің көтеріңкі болуына мүмкіндік береді.

Медицина ауырғандарды емдеп сауықтыруға, аурудың асқынбауына, жұқпалы індеттердің таралмауына көмектеседі. Түрлі аурулардың қалай алдын алу керек, қалай тамақтанған жөн, зиянды әдеттерден аулақ болуды т.б. насихаттауда дәрігердің орны ерекше.

Қазіргі уақытта адамдардың көпшілігі темекі тартады, арақ ішеді, ретсіз тамақтануынан денелерін май басады. Осылардың әсерінен адамның көңіл - күйі, мінез-құлқы өзгеріп, сана - сезімі төмендейді, зат алмасу үрдісі, бауыр мен бүйрек қызметі бұзылады. Соңғы жылдары елімізде аурулардың түрлері (гипертония, жүректің ишемиялық аурулары, қант диабеті) көбейіп, халықтың денсаулығы күннен-күнге нашарлап, өмір сүру ұзақтығы кеміп барады.

Денсаулықты сақтауда медицинаның бір саласы валеологияның қызметі зор.

Валеология латынның «VALEO» – дені сау болу және гректің «LOGOS» ғылым деген сөздерінен құралған. Сонда валеология дені сау адамдардың денсаулығын сақтау жөніндегі ғылым дегенді білдіреді. Оны ғылымға ХХ ғасырдың 60 - жылдарында профессор М.И.Брехман енгізді. Валеология арқылы халық гигиенаны және салауатты өмір салтын қалыптастырудың негіздерін, денсаулықты сақтау мен насихаттаудың тәсілдерін үйренеді.

Денсаулықты сақтаудың бірден бір жолы – дене шынықтырумен айналысып, тамақтану рационын сақтау, зиянды әдеттерден (есірткі, темекі тарту, арақ ішу т.б.) аулақ болу.

1. Емдік, уақытында, анықтап, ауруды, шараларды, қолданған жоқ.

2. Бірі, эндокриндік, көп аурулардың ең, қантты диабет (ҚД), тараған.

3. Мөлшерін, қант, қажет, бар, науқастардың қант диабеті, қадағалауы.

4. Бауырда, балық, болады, Д витамині, майында.

4.Мәтінді қазақ тіліне аударыңыз.

Год здоровья

В соответствии с Указом Главы государства 2002 год объявлен Годом здоровья Республики Казахстан.

Здоровье является одной из главных ценностей как отдельного человека, так и общества в целом. Учитывая разнообразие факторов, влияющих на формирование общественного здоровья и его значимость, как одного из важнейших ресурсов, здоровье является интегральным показателем и объективным критерием успешности проводимых политических, социальных и экономических реформ. Этим объясняется необходимость проведения Года здоровья в Республике Казахстан.

Исходя из этих проблем и поставленных задач, разработан План основных мероприятий по реализации Программы проведения Года здоровья.

Цели Программы Года здоровья:

- Улучшение состояния здоровья народа;

- Поддержка системы здравоохранения;

Пропаганда здорового образа жизни.

(Медицина, 2002, №1)

5. Төменде берілген ауру аттарын қазақшаға аударып, қай мүшенің аурулары екенін айтыңыз.

Ангина, хронический бронхит, язвенная болезнь, бронхиальная астма, ишемическая болезнь сердца, желчекаменная болезнь, радикулит, цистит, эпилепсия, порок сердца, анемия, пневмония, желтуха, брюшной тиф, нефрит, гастрит, сифилис, рахит, бруцеллез, грыжа, корь.

Қоғамның басты байлығы – адам. Адамның басты байлығы – денсаулық. Ал денсаулықты сақтап, байытатын – қимыл-қозғалыс. Яғни, қимыл-қозғалыс дегеніміз – дене тәрбиесі. Сондықтан спорт өмірге өте қажет.

Дене тәрбиесімен айналысқалы өзімді сергек сезіндім. Ал сергек адамның өмірге, қоршаған ортаға көзқарасы да айырықша. Ол өзін эстетикалық тұрғыдан қалыптастырып, ең бастысы көпшілік, қоғам мүддесін қорғауды негізгі мақсат санайды.

Спорт – салауатты тұрмысымыздың басты кепілі. Өйткені ол үздіксіз еңбектенуді, зор қажыр-қайратты қажет етіп, өмірге құштарлықты арттырады. Яғни, өмірді сүйіп, уақытты қадірлей білуге, тек жақсылыққа ұмтылуға тәрбиелейді.

(Қ.Байдосов. «Денсаулық» журналы. 1991, №5.)
6. Әдебиет:

1. 
   Оразымбетова Ғ.Д., Сәлім Е.Қ. Қазақ тілі 2013 ж.
   
2. 
   Оразахынова Н.А.
   

3. 
   Бектурова А.Ш.
   

4. 
   Бектұров Ш.
   

5. 
   Доскеева Б.Ж.
   

6. 
   Рысбаева Г.К.
   

7. 
   Сыздық, Рәбиға.
   

8. 
   Хасанова С.
   

9. 
   Әуелбеков Ш.
   

4. Салауатты өмір салты дегенді қалай түсінесіз

5. Салауатты өмір салтын қалай қалыптастыруға болады?




1. Тақырып №27, аталуы:Дәрігерлік этика. Тілдегі объектілік, субъектілік, предикативтік қатынастар.

2.Сабақтың мақсаты: – дәрігер этикасы туралы мағлұмат беру, мәтінді өз сөзімен мазмұндауға дағдыландыру.

3. Оқытудың міндеттері:

Студент білу керек:

• 
  деонталогия ғылымы жайлы білуі;
  
• 
  -дәрігерлік этика талаптарын;
  

-тақырып бойынша өз ойын дұрыс жүйелі түрде айта алу;

• 
  Студент істей білуі керек:
  

- мәтінмен жұмыс істеу барысында мәтіннің мазмұнын өз сөзімен жеткізе білуі керек;

- естігені бойынша қабылдаған мәліметті қорытып, өз ойын айта білуі керек.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. 
   Дәрігер этикасы дегенді қалай түсінесіз?
   
2. 
   Дәрігерлік деонтология деген не?
   
3. 
   Дәрігер құпиясы дегеніміз не?