Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
Экиш билан бирга киритилган фосфорнинг
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Табақалаштирилган фосфорли ўғит меъёрларининг тақсимланиши
- 16-Tema. J.S.Sattarovdiń «Sort, topiraq, tógin hám ónimdarliq» teoriyaliq tiykarlari
| Экиш билан бирга киритилган фосфорнинг
пахта ҳосилдорлигига таъсири ( ЎзПИТИ, 1969-1972)
88-жадвал Табақалаштирилган фосфорли ўғит меъёрларининг тақсимланиши (Республика қишлоқ хўжалиги вазирлиги тавсияномаси, 1982)
Одатда ғўзага калийли ўғитларнинг меъёри тупроқдаги алмашинувачан калий миқдорини билган ҳолда белгиланади. Агар тупроқ мазкур элемент билан ўртача ва юқори даражада таъминланган бўлса, калийнинг йиллик меъёри камайтирилади, жуда юқори даражада таъминланган тупроқларга калийли ўғитлар киритилмаса ҳам бўлади. 16-Tema. J.S.Sattarovdiń «Sort, topiraq, tógin hám ónimdarliq» teoriyaliq tiykarlari Tóginler sapaliliǵin belgilewde eginler sortin esapqa aliw áhemiyetli orinǵa iye.Belgili bolǵaninday, hár bir sort ózine tán bioligik individ bolip, tiyislishe jer ustki hám tamir sistemasin rawajalndiradi.Jańa sort hám jana genotipleriniń fiziologik- agroximiyaliq pasportlardi bilmeslik natiyjesinde kóp jaǵdaylarda topiraqqa kirǵizilgen tóginler qosimsha ónim menen qaplanbaydi. Agroximikler alimlariniń ayiwinsha, hazirǵi kunde belgili bolǵan hár bir ǵawasha sortiniń tóginge bolǵan talapshanliǵi turlishe.Bul maseledi akademik J.S.Sattarov hám oniń shakirtleri (B.S.Musaev,M.O.Rahimbaev hám basqalar) keń kólemdegi izlenislerdi amelge asirǵanlar. Alinǵan maǵliwmatlarǵa qaraǵanda, salistirǵanda joqri fiziologik aktivlikke iye bolip, kushli tamir sistemasin rawajlandiratuǵin ǵawasha sortlari tóginge talapshanliǵi esaplanadi. Kóplep ilmiy izlenis isleriniń natiyǵeleriniń jardeminde sol zat dalillendi, ósimlikler talabiniń genotipik qasiyetleri esapqa alinbasdan turip tógin beriw ilaǵlariniń sapaliliǵin, onnan paydalaniw koeffitsientin kóterip bolmaydi.Genotipik qasiyetler bolsa hár bir sortqa tiyisli ishki jaǵdaylar esaplanadi.Sort hám tógin ortasindaǵi mashqalaǵa arnalǵan ilmiy islerdiń birishi toplami 1936 jili Rossiyada baspadan shiqqan edi. 1881-1903 jillari Xarkov walayatinda Zaykevich degen ilmiy xizmetker qant lablebiniń guzgi javdardiń hám bahargi arpaniń turli sortlarin superfosfat tógininiń har qiyli muǵdarlarda ósiwin uyrendi.Sort hám tógin ortasindaǵi óz ara qatnasiqqa baylanisli bolǵan bir neshe taǵriybeler natiyjelerin kórip shiǵiw mumkin. Sort hám tógin mashqalasin uyreniwdi baslaniwinan ber 100 jildan kóbirek waqit otti. Biraq barliq ilmiy- izertlewler isleri tiykarinan dánli hám paliz eginleri menen alip barilǵan. Ǵawasha ósimligi menen buday tajriybeler jaqindaǵana baslandi. J.Sattarov hám oniń oqiwshilari Ózbekstanniń suǵarilatuǵin ashiq reńli boz hám basqa topiraqlarda kóp qamrawli hám siyrek dala tajriybeleri ótkerildi. Bul tajriybelerde orta hám jińishke talali ǵawashalardiń 50 ge jaqin sortlarin 7 i tógin foninda (tóginsiz, N200P140K100, N200P200K100, N250P175K125, N250P250K125, N300P210K150, N300P300K150) genotipik reaktsiyasi uyrenildi. Ǵawasha ósimligi sortlariniń hammesi hám ózleriniń aziqlaniwi, topiraq jaǵdayinda, tógin muǵdari hám qatnasina reaktsiyasi menen bir –birinen aǵralip turadi.6 jadvalda 1-5 iyunda ǵawasha sortlariniń tamir sistemasin ósiwn hám rawajlaniwin berilgen (gawashaniń 2-3 haqiyqiy japiraq payda qilǵan fazasi) Ǵawashani sol fazasina ele tógin jilliq muǵdariniń hámmesi berilgeni joq. Jilliq norma N200P140K100 bolǵanda berilgen tógin muǵdari N60P140K50 di, jilliq muǵdari N200P200K100 bolǵanda, berilgen tógin muǵdari N60P200K50 di jilliq muǵdari N300P210K150 hám N300P300K150 bolǵanda berilgen tóginler muǵdari N90P210K75 hám N150P300K200 quraydi. Jadvaldan kórinip tyribdi eń aldin ǵawasha sortlariniń tóginge salistirǵanda hár qiyli reaktsiyasi olardiń tamir sistemasi qurilisina tásir qiladi. Bas tamir uzinliǵi menen I tartibli qaptal tamirlar sani hár qiyli topiraq, tógin muǵdari hám qatnasina qarap bir- birinen kop ajralip turadi. Suwǵarilatuǵin tipik boz topiraqda ǵawashaniń 2-3 haqiyqiy japiraq shiǵarǵan fazasinda (1-5 iyun) táginsiz variantda eń uzin bas tamir С-4727 sortinda hám eń qisqa bas tamir 159- f sortinda guzetiledi. Toshkent 1 hám 108 –f sortlari ortasha jaǵdayda edi. Tap sonday nizamshiliq I tartipli qaptal tamirlar sanina hám tiyisli bolip shiǵadi. N60P140K50 kg/ǵa ( jilliq muǵdari N200P140K100 kg/ga) tógin foninda hámme sortlardiń tamiri tóginsiz variantqa salistirǵanda jaqsi rawajlanǵan edi. Biraq I tartipli qaptal tamirlar sani bir qansha kóp onim boladi.Sortlar ortasindaǵi ózgeshelik saqlanip qaladi. N60P200K50 кg/gа (N200P200K100 кg/ga) tógin foninda, yaǵniy fosfor tógini kóbirek berilgende С-4727 hám Тashkent 1 sortlariniń tamir sistemasiniń rawajlaniwin bir qansha tezlestiriedi.Tógin dozasi kóbeygende hámme sortlariniń hám shigitdiń ónip shiǵiwin 1-2 kunge keshigedi. Mine sol tógin foninda Тashkent 1 sortlariniń bas tamirdiń uzinliǵi hám hám I tartibli qaptal tamirlar sani eń uzin hám el kóp edi.Onnan keyingi orinlardi tómendegi tartibde С-4727, 108-f hám 159-f sortlari iyelep turadi.Suǵarilatuǵin bóz otlaqi topiraq jaǵdayinda (jer asti suwi jaqinraq bolǵanda) barliq sortlarinińbas tamirine salistirǵanda qisqalaw, I tartibli qaptal tamirlar sani bir qansha kóp ónim bolǵan. Demek ósimlik suw menen jaqsi táminlense oniń energiyasin ulken bólimi qaptal tamirlar payda boliwǵa isletiledi. 6-jadval жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||