Білім алушыларды тәрбиелеуде қҰндылықҚа бағытталған тәсілді жүзеге асыру бағдарламасы

524 
шығармашылық адам ретінде жүзеге асырғысы келетін әрбір адам ұмтылатын 
маңызды кезең туралы айтуымыз керек. Біз осы маңызды қадамды анықтап, 
оған қалай жетуге болатындығын нақтылап, оған жетудің нақты формуласын 
жасаймыз. Ең бастысы, біздің қайсымыз оған жете аламыз, қайсымыз жете 
алмаймыз, соны білуімізге тырысуымыз керек. Сонымен, сендер біраз сөзді 
тыңдадыңдар, енді сендерді тыңдаймыз. Бүгін біз нені талқылаймыз, қазір 
осы 
кезеңнің 
негізгі 
сипаттамаларын 
естідіңіз 
және 
мен 
сіздің 
ұсыныстарыңызды тыңдағым келеді: бүгін не талқыланады? (Табыс.)
2. «Ассоциация» жаттығуы. 
— «Табыс» сөзімен байланыстыратын сөздер қандай? (Жеңіс, бақыт, 
сәттілік, жетістік.) 
Ал, енді түсіндірме сөздігіне жүгінейік: Жетістік дегеніміз не? 
1. Бір нәрсеге қол жеткізуде сәттілік. 
2. Қоғамдық мойындау. 
3. Жұмыста, оқуда жақсы нәтижелер. 
3. «Табысты адам» деген кім? Өзің білетін табысты адамдарды ата. 
Сен олардың жетістіктерінің көрінісі ретінде не көресің? 
Табысты адамдардың қызметі туралы бейнефильм ұсынылады: 
- Елбасы Н.Ә. Назарбаев; 
- ғарышкер Т. Әубәкіров; 
- әнші Р. Рымбаева. 
Әңгіме: 
1. Біздің кейіпкерлерді табысты адамдар деп атауға бола ма? 
2. Табыстың биік шыңына жету кезінде олар қандай жеке қасиеттерін 
көрсетуі керек? 
3. Адамға жетістікке жетуге не немесе кім көмектеседі? 
4. «Табыс» және «құрмет» ұғымдары бір-бірімен жалпы және осы жеке 
адамдарға қатысты қалай үйлеседі? 
5. Сенің ойыңша, жетістікке жету жолы неден басталады?
4. Іскерлік ойыны 
Сынып 3 топқа бөлінеді, олардың әрқайсысы нақты тапсырмалар алады. 
1-топ. Табысты адамда қандай қасиеттер болу керек екенін анықтау 
керек. Тізім ұсынылады, оның ішінен өмірде сәттілікке жететін адамды 
сипаттайтын кем дегенде 5-ін таңдау керек. 
Содан кейін топ өкілдері сипаттарды тақтаға жазып, топтың неге сол 
сипаттарды таңдағанын түсіндіреді. 
Ұсынылатын сипаттар:
бәсекелік рухы; 
қызығушылық; 
адалдық; 
тәуелсіздік; 
кәсіпорын; 
тепе-теңдік; 
эмоционалдылық 
кәсіпқойлық; 
жолдастық сезімі; 
әдептілік; 
мейірімділік; 
амбиция 
ашықтық; 
ұйымдастырушылық; 
батылдық; 
жауапкершілік; 
материалдық алаңдаушылық; 
шығармашылық қабілеті; 
интеллектуалды даму; 
мойынсұну; 
өз ойының бар
болуы; 
әзілді түсіне білу; 
өзіңе және өзіңнің күші
н
е 
деген сенімділік; 

525 
шынайылық; 
тәрбиелік; 
қызғаныш
табандылық; 
қолдаудың жоқтығы; 
екіжүзділік.
өз-өзіне сенімсіздік; 
бейімделу мүмкіндігі; 
көңілсіздік; 
немқұрайлық.
Топ жұмысының мүмкін болатын нәтижелерін ұсыну. 
Психологтардың көзқарасы бойынша табысты адамдардың бес қасиеті 
болады: 
1. Мұндай адамдар өршіл. 
Олар өздерін жақсаруға қабілетті деп санайды. Олар шешімдерінің 
дұрыстығына күмән келтірмей өздерінің қабілеттерін дамытады. 
2. Олар батыл. 
Адамдардың жетістіктерінің ең үлкен екі жауы бар - қорқыныш пен 
күмән. Қорқыныш пен күмәнді жою - сәттіліктің кепілі. 
3. Олар өздеріне және өз істеріне сенеді. 
Табысты адамдар өздеріне сенеді; достарына сенеді; жұмысына сенеді; өз 
клиенттеріне сену және т.б. 
4. Олар кәсіпқой адамдар.
Олар кез-келген істе кәсіпқой, өйткені олар үнемі оқып, өздерін 
жетілдіріп отырады. 
5. Олар жауап береді. 
Олар өз сөздерінің маңыздылығын түсінеді, кез-келген істі соңына дейін 
жеткізеді. Оларға сенуге болады. 
2-топ. Осы қасиеттердің тізімінен адамның табысқа жетуіне кедергі 
болатын қасиеттерді таңдау керек. Табысқа жетуге не жиі кедергі келтіреді? 
Топ өкілі қасиеттерді тақтаға жазып, топтың неге осы қасиеттерді 
таңдағанын түсіндіреді. 
Топ жұмысының мүмкін болатын нәтижелерін ұсынуы. 
1. Өзіңе деген сенімсіздік, өзінің ешқашан жетістікке жете алмайтынына 
сенімді болу. 
Адамдар өздеріне шектеулерді белгілейді. Кейде адамдар өздерінің 
жетістікке жете алмауынан бас тартады. Бұл жағдайда кейбір адамдар өздерінде 
сәттілік сипатын жояды. 
2. Көңілсіздік. Көпшілігі өсіп, жетілуге тырысады, бірақ сәтсіздікке 
ұшырайды. Егер бұл бірнеше рет қайталанса, «бәрібір бекер» приципімен дами 
бастайды. Өзің қол жеткізген нәтиже аз болса да, бас тартпай, алға жүру керек. 
3. Басқаларды өзгертуге дайын болмауы. Әр адам көптеген адамдармен 
байланысты болады, оларға салынған инвестицияларын өзгеріссіз қалдырғысы 
келеді, өйткені оларға өздері білетін адам қажет. Адамдар көбіне сүйіктілерінің 
өзгеруіне қарсылық жасайды, оларға кедергі жасауға тырысады. 
4. Материалдық мәселелер. Адамдар тек қана материалдық мәселелерді 
шешуге барып, шығармашылық және идеялар әлемін мүлдем ұмытады. 

526 
3-топ. Табысты тұлға қалыптастыруда үлкен рөл атқаратын ресурстарды 
ұсыну қажет. 
Топ жұмысының мүмкін болатын нәтижелерін ұсынуы. 
Ресурстар ішкі және сыртқы болып табылады. Адамға ең алдымен 
табысты болуға көмектесетін ресурстар: 
• отбасы; 
• достар; 
• әріптестер; 
• материалдық әл-ауқат 
• ішкі үйлесімділік; 
• қабілеттер, талант. 
Қорытынды: Психологтар табысты адам кез-келген кәсіпте табысты 
болады дейді. Табысты адамдарды не біріктіреді? Адамдардың табыстылығы 
тек талант пен туа біткен қабілетке байланысты болмайды.
Табыстарды келесі сипаттар ерекшелендіреді: 
• белсенділік: олар белсенді өмір салтын бағалайды, кез-келген бастаманы 
қуана бастайды; 
• шығармашылық: олар проблемалық жағдайларды шешуді қызықты 
тапсырмалар ретінде қарастырады және олардан қорықпайды; 
• жауапкершілік: өз әрекеттері мен шешімдері үшін жауапкершілікті өз 
мойнына алуға дайын; 
• сенімділік: олар өз күштеріне сенеді және өз мүмкіндіктерін барынша 
көрсетуге тырысады; 
• коммуникативті дағдылар: олар сауатты түрде кері байланыс беруді, 
қолдау көрсетуді, көмек сұрауды біледі.
5. Жетістік формуласын құру 
Енді біз «Табыс формуласын» құруға тырысамыз, яғни, адамға жетістікке 
жетуге мүмкіндік беретін барлық компоненттерді біртұтас жасаймыз. 
1) Ең алдымен өзіңнің алдына нақты мақсат қою керек. 
Ең қиын нәрсе - «Мен және мүмкіндіктерім» тәсілін пайдалануды үйрену 
және оларды жетістікке жетуге бағыттау. Психологтар өмірде жетістікке 
жетудің басты қадамдарының бірі - мақсатты дұрыс қою деп санайды. 
Өмірдің маңызды қағидаларының бірі - мақсат бағытты, қызмет бағытын 
анықтайды. 
Мақсат дегеніміз не?
1) Мақсат - бұл күтілетін нәтиженің саналы бейнесі. Өкінішке орай, 
жақсы ойластырылған мақсаттар болмағандықтан, көптеген адамдар өмірде 
сәтсіздікке ұшырайды. 
2) Мақсатқа жету жолы белгілі бір ішкі және сыртқы ресурстардың 
болуымен сәтті болады. 
Мақсат өзінен шығатын міндеттер орындалса ғана табысты болады 
Мысалы, отбасы бізге не береді? Үйдегі жайлылық, түсіністік, моральдық 
қолдау, материалдық қолдау және т.б.
3) Келесі қадам: мақсатқа жету жолдарын, құралдарын таңдау. 

527 
Мақсатқа жету үшін нені және қалай қолданамыз? Мақсатқа жету үшін не 
пайдалы? Адам өмірінің бағдары, оның адамдармен қатынасы құндылық 
бағдарларымен 
де 
байланысты. 
Сондықтан 
қандай 
адамгершілік 
құндылықтарды таңдау керек, өмірде неге сүйену керек. 
Оқушыларды 
мақсатқа 
жету 
үшін 
жол 
ашуға 
адамгершілік 
құндылықтардың кірпіштерін салуға шақырады. 
Мұғалімнің үстелінде адамгершілік құндылықтары туралы түсінік 
жазылған карточкалар орналасқан. 
Адамгершілік құндылықтардың жіктелуі:
А) күнделікті өмір құндылықтары: еңбекқорлық, ұқыптылық, 
еңбексүйгіштік, үнемшілдік, жауапкершілік, тәртіпті сүю; 
Ә) адамдар арасындағы қатынастардың құндылықтары: ризашылық, 
құрмет, жанашырлық, төзімділік; 
Б) рухани өмірдің жоғарғы құндылықтары: өзін-өзі көрсету, өзін-өзі 
сезіну, сезімталдық, жанашырлық, жанашырлық, жомарттық, мейірімділік 
қабілеттері; 
В) діни құндылықтар: жақынына деген сүйіспеншілік, кішіпейілділік, 
сенім т.б.
4
) Іс-әрекеттің қорытындысы нәтиже болады. 
Біз адамның жетістікке жеткен-жетпегенін, яғни мақсатқа қол жеткенін 
анықтауға мүмкіндік беретін соңғы нүктеге жеттік. 
Қорытынды: «Табыс формуласын» тұжырымдап көрейік: 
Табыстың формуласы: МАҚСАТЫ ––> РЕСУРСТАР ––> ҚОРЫ ––> 
НӘТИЖЕ = ТАБЫС 
«Менің табысымның формуласы» 
Енді өзің туралы айт: қайсың өзіңді табысты адаммын деп санайсың, 
жетістікке қалай жеттің және болашаққа жоспарларың қандай? (Оқушылар 
жетістіктерімен және «табыс формулаларымен» бөліседі). 
6. Рефлексия 
Біз бүгін өте маңызды тақырып көтердік: сәттілік, табысты адам, сәттілік 
формуласы. Сен бүгін қандай қорытынды жасадың? «Табысты» болу оңай ма? 
Мен бүгінгі сәтті жадыңда сақтауға көмектесетін «табыс» сөзімен синквайн 
құруды ұсынамын. 
Табыс 
Тартымды, қызықты 
Қол жеткіз, ұмтыл, жұмыс жаса 
Негізгі міндет - мақсат 
Оң нәтиже 
7. Сабақтың қорытындысы 
Сен 15-16 жастасың, сенде бәрі, соның ішінде «табыс» бар. 
Сенің ойыңша кім табысты болады? 
• Бір орында тұраған адам ба?
• Алға жүрген бе?
• Сүрініп, құлап, көтеріліп, алға жүретін адам ма? 

528 
Біздің сынып сағатымызды еске алу үшін мен сендерге көп нәрсені 
ойландыратын өте тағылымды астарлы әңгіме ұсынғым келеді.
Мен күш сұрадым ... өмір маған күшті болу үшін қиындықтар берді. 
Мен даналық сұрадым ... өмір маған шешу үшін проблемаларды берді. 
Мен байлықты сұрадым ... өмір маған жұмыс істеу үшін ми мен бұлшық 
еттерді берді. 
Мен ұшуға мүмкіндік сұрадым ... өмір маған жеңу үшін кедергілерді 
берді. 
Мен сүйіспеншілікті сұрадым ... олардың мәселелерінде мен көмектессін 
адамдар берді. 
Мен жақсылық сұрадым ... өмір маған мүмкіндіктер берді. 
Мен сұраған нәрседен ештеңе алған жоқпын. Бірақ мен өзіме қажеттінің 
бәрін алдым. 
Сенің өміріңі сәттілік тілеймін. Сен де өмірден керектің бәрін алады деп 
үміттенемін. 

жүктеу/скачать 5.22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: