Ғылыми жетекші: п.ғ. к, Ш. У
жүктеу/скачать 65.13 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу нысаны
| Зерттеудің мақсаты жоғары сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру процесінің нәтижелілігін теориялық негіздеу және эксперименттік тексеру болып табылады.
Зерттеу нысаны - жоғары сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттілігін оқыту процесі. Зерттеу пәні - оқытуда жоғары сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру процесі. Зерттеу гипотезаға негізделген, оған сәйкес жоғары сынып оқушыларының оқыту процесінде коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру процесі, егер: 1. жоғары сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру процесі жеке тұлғаға бағытталған, жүйелік-әрекеттік және құзыреттілік тәсілдер негізінде жүзеге асырылатын болады. 2. оқытудың интерактивті әдістерін пайдалану арқылы жоғары сынып оқушыларының тиімді ынталандыру қамтамасыз етіледі, сондай-ақ оқу процесінде мұғалім мен оқушылардың субъективті өзара әрекеттесуіне. Зерттеу мақсатына жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет: 1. жоғары сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мәселесіне теориялық талдау жүргізу. 2. білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі бойынша әдебиеттерді талдау негізінде білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мақсатында пайдаланылуы мүмкін оқыту процесінің неғұрлым тиімді әдістері мен тәсілдерін анықтау. 3. педагогикалық эксперимент барысында теориялық ережелердің сәттілігі мен тиімділігін іс жүзінде тексеру. Біздің зерттеуіміздің теориялық-әдіснамалық негізі отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеу нәтижелері болып табылады: Біздің зерттеуіміздің теориялық-әдіснамалық негізі отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеу нәтижелері болып табылады: 1. коммуникативтік құзыреттілік (И.Л.Бим, И.А.Зимняя, Е.И.Пассов, Е.С.Полат, В.В.Сафонова және т. б.); 2. оқытудың интерактивті әдістерін (Ш.А.Амонашвили, С.Н.Лысенкова, В.А.Сухомлинский, А.В.Хуторский, В.Ф.Шаталов, М.Г.Заседателева); 3. жүйелік тәсіл (В.П.Беспалько, Ю.А.Конаржевский, Н.В.Кузьмина, В.А.Сластенин, В. А. Якунина және т. б.); 4. іс-әрекеттік тәсіл Л.П.Буева, Л.С.Выготский, М.В.Демин, А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн және т. б.); 5. құзыреттілік тәсіл (В.И.Байденко, Э.Ф.Зеер, И.А.Зимняя, А.К.Маркова, Н.Хомский, А.В.Хуторский және т. б.). Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері зерттеу әдістерін таңдауға әкелді. Біздің жұмысымызда ғылыми зерттеудің келесі әдістерін қолданамыз: зерттеу мәселесі бойынша психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау; орта мектеп оқушыларына арналған неміс тілінен оқулықтар мен оқу құралдарын талдау; мектеп құжаттарын талдау; бақылау әдісі; сауалнама әдісі; тестілеу әдісі; тәжірибелік-эксперименттік жұмыс жүргізу; ақпарат синтезі; алынған нәтижелерді жүйелеу және қорыту; апробация нәтижелерін салыстырмалы талдау әдісі; математикалық және статистикалық мәліметтерді өңдеу әдісі. Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы келесідей: 1. жоғары сынып оқушыларын оқыту процесінде коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру проблемасын шешудің теориялық-әдіснамалық негізі айқындалды; 2. тәжірибелік-эксперименттік жұмыс процесінде жоғары сынып оқушыларының коммуникативті құзыреттілігін қалыптастыру процесі, егер оқу процесінде оқытудың интерактивті әдістері және коммуникативті сипаттағы тапсырмаларды қамтитын арнайы әзірленген әдістемелік құралдар қолданылса, сәтті болатындығы дәлелденді. Зерттеудің теориялық маңыздылығы мынада: біз "құзыреттілік" және "коммуникативтік құзыреттілік" ұғымдарын нақтыладық; коммуникативтік құзыреттіліктің мәні мен құрылымын анықтадық; оқыту процесінде жоғары сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мәселесіне талдау жасадық, сондай-ақ оқыту әдістемесіндегі оның қазіргі жай-күйін зерттедік; оқытудың интерактивті әдістерінің анықтамасын нақтыладық және оқыту процесінде жоғары сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мәселесін айқындадық. Оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру процесінде олардың рөлі. 1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ КОММУНИКАТИВТІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 1.1 Коммуникативтік құзыреттіліктің мәні мен құрылымы Қазіргі әлемдік өркениетте экономикалық жағдайларға сәйкес білімдік мақсаттарды стандарттау, білім берудің бағыты тұлғаның құзыретін жалпы дамыту және жеке жағдайды тұғырлық құзыретпен дамыту қажеттілігі орын алып отыр. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында білім берудің негізгі міндеті - білімдік шоғырланудан нәтижеге бағытталған құзыреттілік тұрғыға көшу деп көрсетілген [1]. «Құзырлық» сөзі «құзыр» сөзінен алынған туынды сөз екендігіне баса назар аударамыз. Бұл туралы қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігінде: «құзыр (компетенция) - жалпы алғанда қайсыбір тапсырманы орындауға қабілеттілік немесе бір нәрсені жасау» деп берілген [2]. Ал Қазақстан Ұлттық энциклопедиясында «құзырет (компетенция)» - нақты органның не лауазымды тұлғаның заң жүзінде белгіленген өкілеттіліктерінің, құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы деп көрсетілген [3]. Латын тілінен аударғанда (Competentia - әділ, дұрыс қорытынды; Competere - дегеніне жету, сәйкес келу, жақын келу) «құзырлық - өз ісін жетік білу, танымы мол, тәжірибелі» деген мағынаны білдіреді. Белгілі бір саладағы құзырлықты меңгерген тұлға өз саласына сәйкес білім мен біліктілікпен қаруланған қандай да бір негізі бар ой-тұжырым жасайтын және тиімді әрекет ете алатын адамды есептеуге болады [4]. Еліміздің қазіргі әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдай мәдениетін жақындастырудың, еліміздің халықаралық аренаға шығуының алғышарттарының болуын анықтайды, сондықтан оқушылардың коммуникативті құзіреттілігін қалыптастыру ерекше мәнге ие болады. Бұл көбінесе «жақында барлық жарқын көрініс жаһандану процестерінің әртүрлі мәдениеттер өкілдері арасындағы байланыс процесіне әсерін алды». Бүгінгі таңда қоғам мен мемлекет оқушылардың пәндік және жалпы мәдени дайындығына қойылатын талаптардың кең спектрін анықтайды, олардың арасында әртүрлі тілдерде және әртүрлі көздерде ұсынылған ақпаратты талдау және синтездеу, әлемдік әлеуметтік-мәдени кеңістікте сауатты бағдарлай білу және онымен сәйкестендіру, сонымен қатар отандастармен қарым-қатынастың дұрыс стратегияларын табу мүмкіндігі бар басқа мәдениеттердің өкілдерімен де. Бұл мектеп оқушыларының оқу процесінде коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру қажеттілігін, сондай-ақ олардың мәдениетаралық қарым-қатынасқа қабілеттілігі мен дайындығын қалыптастыруды түсіндіреді. Оқушыларды оқыту процесінде коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру мәселесінің категориялық аппараты «құзыреттілік», «коммуникация», «коммуникативтік құзыреттілік», «қалыптастыру» сияқты ұғымдарды қамтиды. Бітіруші біліктілік жұмысының осы параграфы осы ұғымдарды талдауға арналады. Ең алдымен, құзыреттілік ұғымын қарастыру қажет. Бүгінгі таңда бұл тұжырымдаманы қарастырудың көптеген тәсілдері бар. Біздің зерттеуімізде маңызды болып табылатын осы тұжырымдаманың әртүрлі анықтамаларын қарастырыңыз. Н. Хомский 1965 жылы «Синтаксис теориясының аспектілері» атты еңбегінде тіл теориясы тұрғысынан «құзыреттілік» ұғымын бірінші болып қолданды. Ғалымның пікірінше, тілдік құзыреттілік «тыңдаушы – сөйлеушінің өз тілін білуінен» басқа ештеңе емес, және бұл білім күнделікті өмірде тілдің нақты қолданылуына қарсы келеді [67]. Білім берудегі құзіреттілікке негізделген көзқарасты қалыптастыру мен дамыту контекстіндегі жүйелі өзгерістер әр түрлі ғалымдар мен авторлар әр түрлі түсіндірген «құзыреттілік» ұғымының үнемі өзгеруіне ықпал етті. Құзырлықты ғылыми-теориялық негізде зерттеу жұмыстары Л.А.Петровскаядан, ал жалпы білім беру саласын құзырлық тұрғыдан зерттеу И.А. Зимняя еңбектерінен басталғаны белгілі [5,6]. С.И. Ожегов пен Н.Ю. Шведованың түсіндірме сөздігінде «құзыреттілік» ұғымының келесі анықтамасын табамыз: білімді, белгілі бір салада беделді, білімді, ал «құзыреттілік» ұғымы «біреу жақсы білетін мәселелер шеңбері; өкілеттіктер, құқықтар шеңбері» деп түсіндіріледі [46]. С. Е. Шишов және В. А. Кальней құзіреттілік деп «білім, тәжірибе, бейімділік, оқу арқылы алынған құндылықтарға негізделген жалпы қабілет» санайды [73]. Авторлар бұл тұжырымдаманы кешенді түрде қарастырады, құзіреттілік білім мен оны белгілі бір жағдайда одан әрі қолдану арасында байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Олар құзыреттілік туралы белгілі бір жағдайда қолдануды тапқан кезде ғана айтуға болады деп дұрыс айтады. Бұл тұжырымдаманы нақтылау, біздің ойымызша, біздің зерттеуімізде өте маңызды және пайдалы. О. В. Кудряшова өз еңбектерінде барлық құзыреттердің негізін білім мен оларды қолдана білу құрайды. Құзіреттілік пен шеберліктің маңызды айырмашылығы-бұл әрқашан әртүрлі мәселелерді шешу үшін бірлескен іс-қимыл мен өзара әрекеттесуге эмоционалды және психологиялық дайындықпен байланысты және ол белгілі бір жеке қасиеттер, этикалық және моральдық құндылықтар жиынтығымен сипатталады [27]. А. В. Хуторскийден кейін біз жеке тұлғаның өзара байланысты қасиеттерінің жиынтығын, атап айтқанда, белгілі бір объектілер мен процестер шеңберінде қолданылатын және осы процестерге қатысты сапалы қызмет үшін қажетті білім, білік, дағды, іс-әрекет тәсілдерін түсінеміз [68]. Дәл осы анықтаманы біз өз жұмысымызда ұстанамыз. Кесте 1. А.В.Хуторский коммуникативтік құзыреттіліктің компоненттері.
жүктеу/скачать 65.13 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|