І бөлім. Азамат тарихында білім берудің, мектептің және педагогикалық ой- пікірлердің дамуы
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Психологиялық (
- Стихиялық табиғи пайда болған тәрбие мақсаты
| Биологиялық-эволюциялық (Ш.Летурно, Дж.Симпсон, А.Эспинас) тәрбиенің пайда болуы – жоғары жануарларға тән, алғашқы адамдардың тәрбиелік қызметінде ұрпақтың жедел қамын қабылдауымен байланысты;
Психологиялық (Г.Монро) – балаларда үлкендерге еліктеудің еріксіз инстинктік қызметтің пайда болуына байланысты. Алғашқы қоғамда тәрбие адамзат әрекетінің ерекше түрі болып, шамамен 40 мың жыл бұрын пайда болды. Тәрбиенің қызмет түрі ретінде қалыптасудағы алдыңғы жағдайлар мен өте маңызды факторлар:алғашқы дәуірдегі адамдар арасындағы материалдық байланыстың дамуы; адамнан-адамға, ұрпақтан-ұрпаққа бұндай байланыстарды, тәжірибені беру жолымен дамыту және ұстану қажет;өндірістік тәжірибенің күрделенуі оны игерудің белгілі бір ұйымдастырылуын қажет еткенде, қарапайым еңбектің формалары эволюциясының нәтижесінде адамдардың қарым-қатынасқа деген қажеттілігінің пайда болуы. Стихиялық табиғи пайда болған тәрбие мақсаты:тіршілік етудің қарапайым түріне дайындық алғашында тәрбие күнделікті өмір сүру күресіне бағытталады;әлемнің табиғи феномен ретінде қабылдау – қоршаған дүние алғашқы қауымдық адамға санамен жасалған жанды дүниені елестету. Алғашқы қауымдық қоғамда оқытудың саралануы кезінде балалардың жасы мен жынысы дара көрсеткіштер болды. Алғашқы қауымдық тәрбие қауымдық өмір салтынан бастау алатындықтан, күнделікті өмірге барлығын бірдей топтық, ұжымдық негізде тәрбиеледі. Б.з.д. IX-VIII мыңжылдықтарда тәрбиенің мәні мен мазмұны сапа жағынан өзгеріп, жалпыға ортақ, тең қадағалаудағы қауымдық тәрбие сословиялық-отбасылыққа айнала бастады: - әлемнің бірқатар аймақтарында алғашқы қауымдық қоғамның әлеуметтік және мүліктік жіктелуі басталады; - жанұя негізгі әлеуметтік ұяшылдыққа айналады. Сол кездегі жанұялық тәрбиенің негізгі белгілері айқындалады; - балалар ата-анасының өнегесімен тәрбиеленеді. Ата-ана сөздерінен олар алдыңғы буын өкілдерінің тәжірибесі мен атқаратын, сондай-ақ еліктеу арқылы өмірлік тәжірибені алып отырады; - әртүрлі әлеуметтік топтар өкілдерінің тәрбиесінде (көсемдер, абыздар, жауынгерлер, қауымның қатардағы мүшелері) айқын айырмашылықтар пайда бола бастады; - элита (зиялы қауым) балалары үшін балалықтың мерзімі ұзартылып, сәйкесінше тәрбие ықпалы күшейе түсті; - тәрбиеге байланысты әрекеттер сәуегелік (сиқыр)қарапайым мазмұн ала бастады. Алғашқы қауымдық дәуір тәрбиесінің формалары мен әдістері көргенсіздеу, санадан тыс сипатта болды. Өмір сүру шарттарының күрделенуіне қарай әлеуметтік тәжірибе алмасудың міндеттері мен тәсілдері өзгерді. Бұл бірте-бірте арнайы белгіленген тұлғалардың құзырына көше бастаған тәрбиенің ұйымдасқан түрлерінің негіздерінің пайда болуына әкелді.Аңшылар мен терімшілердің алғашқы қауымдық қауымдастығында балалық шақ пен тәрбие берудің мерзімі не бары 9-11 жасқа дейін жалғасты.Ерте алғашқы қауымдық дәуірде тәрбиенің ықпалы өте аз болды. Қауымдастықтың кішкентай мүшелерінің тәртібінде айтарлықтай еркіндік болды.Ең кішкентай ұл-қыздар әйелдердің қарауында болып, алғашқы еңбек дағдыларын үйренді.Ақсақалдар мен діни қызметкерлер балалардың қауымдастық белгілеген қағидаларын бұзбауын қадағалады.Тәрбиенің негізгі формасы бірлескен ойындар мен сабақтар болды.Есейе келе, ер балалар ерлердің жетекшілігімен оларға тән еңбек дағдыларын үйренсе, жасөспірім қыздарды әйелдер үй шаруашылығын басқаруға бейімдеді.Алғашқы қауымдық кезеңнен соңына таман тәрбиелеудің ұжымдық дәстүрінің нәтижесінде балалар мен жасөспірімдер үшін «Жастар үйлері» пайда бола бастады. Уақыт өте келе «Жастар үйлеріндегі» тәрбиелеушілер мен тәрбиелеушілердің құрамы, қызмет сипаты өзгереді: - матриархат кезінде әйелдер ер балалар мен қыздарды 7-8 жасқа дейін бірге тәрбиелеп, содан кейін бөлді; - патриахалды-рулық құрылыс кезінде ер балалар тәрбиесі толығымен ақсақалдар мен абыздардың қолына көшеді. «Жастар үйі» ер балалар мен қыздар үшін деп екіге бөлінеді; - мүліктік жіктелудің өсуіне байланысты ауқатты және қатардағы қауымдастың мүшелері үшін бөлек жастар үйі пайда болады; - 10-15 жасқа жеткен барлық жасөспірімдер инициациядан (арнаулы емтихан арқылы балалардың кәмелетке жеткенінің белгісі) – үлкендер қатарына өту рәсімдерінен (діни рәсім, дәстүрлі ән шырқаумен жалғасты, ритуалды би, сиқырлы дуалау) өтті. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|