Педагогикалық институты аманжол күзембайұлы еркін әбіл тарихнам а

Алғашқы қазақ-кеңес зерттеушілері

жүктеу/скачать 0.67 Mb. бет 102/124 Дата 19.03.2023 өлшемі 0.67 Mb. #470947

Бұл бет үшін навигация:

• А.А.Диваев пен А.Л.Мелков, А.В.Затае­вич жинастырған
• Мұқтар Әуезов
• .Н. Белослюдов және А.Н.Белослюдовтарды
• Бартольд, А.Ю.Я­к­у­­бовский, А.К.Самойлович, М.Е.Массон
• Ә.А.Ди­ваев, А.В.Затаевич, Ж.Т.Шанин, С.И.Руденко
• Отарланған Түркістан
• Ә.Бө­кей­­хановтың

1. Алғашқы қазақ-кеңес зерттеушілері. Осы жылдары алғашқы кеңес этнографы А.А.Четыркин, көптеген қа­зақ әндерін, ертегі, жұмбақтарын, ұлттық ою–өрнек үлгілері сурет­те­рін, ұлт­тық ки­ім мен тұрмыстық заттарды мұражайға тапсырды. Қоғам мү­ше­лері 1923 жы­лы Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы көрмесіне, 1924 жылы қазақ халқы қол­өн­е­рінің бұйымдарын Парижде өткен әлем­дік этно­гра­фия­лық көрмеге апарыл­ды. Қазақстан зерттеу қоғамы халық ағарту жұмыстарына да белсене ат са­лысты. Әсіресе мектеп істерін ұйымдастыру, қазақ тілінде оқулықтар жа­зу, әдістемелік құралдар әзірлеу, археологиялық карта жасау сиқты жұ­мыс­тарды тиімді жүргізді. Қоғамның «Труды» деп аталатын ғылми еңбектер жинағында Орынбор өлкесіндегі, Оралдағы, Еділ бойындағы, Қазақстандағы ұлттық қозғалыстар туралы мақалалар мен монгра­фия­лар, зерттеулер жарияланды. А.А.Диваев пен А.Л.Мелков, А.В.Затае­вич жинастырған қазақ ауы­­з әдебиеті мен халықтық музыка үлгілері жарыққа шықты.Орыс гео­гра­фия­лық қоғамының Семей бөлімшесінің жұмысына болашақ қазақтың ұлы жа­зу­шысы Мұқтар Әуезов және алғашқ қазақ кәсіби театр режиссеры Жұ­мат Шанин өз үлестерін қосты. Алғашқылардың бірі болып өлкетану жұмыстарына белсене аралас­қан ағайынды, В.Н. Белослюдов және А.Н.Белослюдовтарды айтпай кету­ге болмайды. Қоғам мүшелері Ресей кеңестік социалистік республи­ка­сы­ның Жер халық комиссариаты мен Қазақ кеңестік социалистік республикасы Жер халық комиссариатының ұйымдастырған экспеди­ция­­ла­­ры­на белсене қатынасты. Мек­тептер мен техникумдарда өлкетану үйір­ме­­ле­рін құрды. Зерттеу нәтиже­лері Қо­ғам шығарып тұратын «За­пис­ки» деп ата­латын ғылыми еңбектер жина­ғы­на жар­ияланып отырды. Т.Шонановтың 1926 жылы Ташкентте жарық көрген «Қазақ жер мәсе­ле­сінің тарихы» деген еңбегі қазақтың бұрынғы жер иелену та­ри­хын, жерге деген көзқарасын, патшалық отарлау саясатының салдар­ы­нан жер­ден тапшылық көргендігін мол фактілік материалдар негізінде көр­­сеткен зерттеу болды. Мәскеу, Ленинград, Омбы, Орынбор ғалымдары Бартольд, А.Ю.Я­к­у­­бовский, А.К.Самойлович, М.Е.Массон, т.б. Қазақстан тарихы мәсе­ле­лері­мен шұғылданды. ХХ ғасырың 20–жылдары республикада КСРО ҒА мен Гео­графиялық қоғамның археологиялық–этнографиялық экспе­ди­циялары (Ә.А.Ди­ваев, А.В.Затаевич, Ж.Т.Шанин, С.И.Руденко) жұмыс істеді. Осы уақыттағы кейбір ғалымдар өлкедегі отарлаудың көлеңкелі тұс­та­ры, орыс езгісінің пәрменділігі, әскери–әкімшілік орындардың құ­ры­­лы­мы мен қыз­метіне шолу жасап, әрекеттерін ащы шындықпен кө­р­сетуге тырысты. Солардың бірі қоғам қайраткері Г. Сафаров өз ең­бегің­де өлке­дегі отарлау алғашқы кезде әскери басқыншылық түрінде болып, содан кейін барып Ресейден дайын күйін­де әкімшілік – полицейлік құрылы­мы­ның әкелгендігін ашық айтады. Мұндай қорытындыны екін­ші бір чинов­ник П.Г. Галузо да жасайды. Ол Ресей мен Қа­зақстанның бірінің отар­лаушы, екіншісінің отар ел екендігін ашып көрсетті. П.Г. Галузо отарлық билікті «түзімдіктерді билейтін аппараты» және «орыс­тың әске­ри – шене­уік­тік аппарат» деп екіге бөліп қарастырады. Ол орыс тарихнама­сында ке­ңінен таралған Ресей отарлауының өркениеттілк концепциясына соққы берді. «Отарланған Түркістан» еңбегінде ол орыс отарлауының жергілікті ха­лыққа әкелген қайғы–қасіретін бұлтарт­пас фактілермен дәлелдеп берді. Қазақстан тарихы мен Қазақстан Компартиясының тарихы, ұлт–азат­­тық қозғалысының тарихы туралы еңбектер шығару жөнінде ал­ғаш­қы ша­ра­лар жүзеге асырылды, тарихшы мамандарын даярлау басталды. ХҮІІ–ХІХ ғасыр­лардағы Қазақ тарихы, әсіресе, Қазақстанның Ресейге қосылу мәселелері Ә.Бө­кей­­хановтың «Қазақ (Қырғыз) өлкесінің тари­хи тағдыры және оның мәдени табыстары» деген еңбегінде жан–жақ­ты қаралды. Дос­мұ­хамедов, Рысқұлов, Жандосов, П.Г.Галузо зерт­теу­лерінде де Қазақстанның Ресей құрамына кіру мәсе­лелері қарас­ты­рыл­ды. 1932 жылы 8 наурызда республика­дағы ғылыми–зерттеу жұмыс­та­рын ұйымдастыру­ды жақсартып, үйлестіру үшін КСРО ҒА–ның Қазақстандық базасы құ­рыл­ды. жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу: