Кеңес үкіметінің алғашқыжылдарындағы тарих ғылымының дамуы белгілі тарихшы Михаи́л Никола́евич Покро́вскийдің (1868–1932) атымен тығыз байланысты. 1930 жылы Тарих институтының 8–желтоқсанда өткен партия жиналысындағы баяндамасында. “Борьба на историческом фронте есть борьба за генеральную линию партии. Положение “история –политика, обращенная в прошлое” означает собой, что всякая историческая схема есть звено, цепочка для нападения на генеральную линию партии. Существует самая тесная связь между борьбой за генеральную линию партии и борьбой на историческом фронте. Их нельзя разрывать. Трудно себе представить такую вероятность, что сторонник генеральной линии партии является ревизионистом в исторических работах. История ... не есть самодовлеющая задача, история –величайшее орудие политической борьбы; другого смысла история не имеет”, – деп келешектегі тарих ғылымының мақсаты мен міндеттерін айқындап берді. Ол тарихи зерттеулермен Қазан төңкерісіне дейін де айналысқан. 1907–1910 жылдары ол “История России в XIX веке” деп аталатын еңбектің авторларының бірі. 1910–1912 жылдары"Русская история с древнейших времен” (5 томдық), 1914–жылыекі томдық"Очерк истории русской культуры” сияқты кітаптарды шығарды. Алғашқы шығармасының соңғы томының жариялануына үкімет тиым салды. Жалпы төңкеріске дейін оның «Русская история...» шығармасы кітапханалардан алынып, оны пайдалану шектелді. 1920 жылы ол “Русская история в самом сжатом очерке” монографиясынжазды. В.И.Лениннің қолдауымен аталмыш кітап оқу орындарында оқулық ретінде пайдаланылды. “Очерки русского революционного движения XIX–XX вв.”, “Борьба классов и русская историческаялитература”лекция курсы, екі бөлімнен тұратын “Очерк истории русской культуры” (1923) еңбектерін атап өтуге болады. Жалпы оның мұрасын зерттеушілердің айтуына қарағанда ол қысқа ғұмырында 588 еңбек жазыпты.
М.Н. Покровскийдің ойынша тарих дегеніміз адамзат қоғамының өткені, бір қоғамдық құрылыстан екіншісіне ауысуы. Қоғамдық құрылыстың ауысуы прогресивті әрі заңды құбылыс. Тарихи қозғалыс тарихи процессті құрайтын толып жатқан элементтердің күрделі шиеленісуі. Оның жалпы және айрықша белгілерінің жиынтығы «даму типін» анықтайды. Процесстердің аяқталғаны және аяқталмағаны болады. Покровский тек аяқталғанын ғана тарих деп санайды. Қоғамдық процесс өте күрделі, диалектикалық қарама–қайшылықтарға толы, секірмелі. Өйткені даму эволюциялық жолмен де немесе революциялық тәсілмен де іске асырылуы мүмкін.
М.Н Покровский пікірінше қоғам өзінің ішкі резервтерінің есебінен дамиды. Қоғамдық қатынастар дамуының әрбір келесі кезеңінде адамзат географиялық ортаға тәуелділігініен арыла бастайды. Табиғи жағдай тек қоғамдық дамуды тежейді, бірақ тоқтата алмайды. Өндіріс пен сауданың дамуы адамдға келеңсіз табғаи жағдайларды жеңуге көмектеседі.
Өткен тарихымызды талдауда М.Н. Покровский мына төмендегі схеманы ұсынады: “Прежде всего, конечно, выяснить условия географической среды. Показать, как отразилась она на развитии производительных сил. Показать далее, какие на основе этих последних возникали группировки людей, классовые отношения. Выяснить, как эти отношения отразились на политической надстройке... Наконец, из этой структуры вывести “психику общественного человека”, показать, как в данных условиях развития производительных сил развивалась в России “общественная мысль”. М.Н. Покровский орыс тарихнамасының бұрынғы қайраткерлері ұсынған тарих жүйесінің негізгі ат байлар қазығы мемлекеттің қалыптасуы және нығаюы деген концепцияға үзілді–кесілді қарсы шығып, марксизмнің формациялар ауысуы идеясын тарихи дамудың бірден бір шарты екендігін дәлелдеуге тырысты. “Для нас стержнем являются развитие производительных сил и классовая борьба”– дейді.
М.Н. Покровский тарихтағы жеке адамның ролі жөнінде де өз пікірін айтқан ғалым. Тарихта жеке адамның, сословие мен таптардың мүдделері тоғысуы мүмкін. Тарихи процесстегі объктивті және субъктивті жағдайлардың арасында өткел бермейтін шыңырау жоқ. Олар арасындағы байланыс диалектикалық сипатта. Әрбір жеке тұлғаның портреті оның моралдық–этикалық, мәдени деңгейіне, діни және саяси көзқарастарына байланысты.
