Есеп мазмүны
-
Жұмыстың мақсаты.
-
Жұмыс тапсырмасы.
-
Жұмысты істеген кездегі алынған осциллограммалар.
-
Өлшеулер мен есептеулер кестелері.
-
Есептеу формулалары.
-
Жұмыс бойынша қортынды.
-
-
Нақылау сұрақтары
-
Электронды осциллографтың кызметі. Құндылығымен
құнсыздыгы.
-
Электронды осциллографтың жеңілдетілген құрылымдық
схемасы. Негізгі блоктарының қызметі.
-
Электронды осциллографтың U,I,f жөне т.б. елшеулер
жүргізу.
-
Электронды осциллографтың сезімталдығын жене тез өсер
етуін анықтау.9 Зертханалық жұмысы
-
Тұракты тоқ кезінде кедергіні көпірлік әдісімен өлшеу
-
Жүмыс мақсаты: Р329 дара - қос көпірімен тұрақты тоқ
кезіндегі шамалы жөне үлкен кедергілерді өлшеу.
-
Негізгі мәліметтері
-
Өлшеудің қүралдары мен қағидаларының қолдану жиынтығына
қарай барлық өлшеу өдістері салыстыру жөне тікелей бағалау
өдістеріне бөлінеді.
-
Салыстыру өдісі бүл елшеу шамасын келтіру шарасындағы
шамасымен салыстыру өдіс деп түсінеміз.
-
Тікелей бағалау әдістеріне қарағанда, салыстыру өдістері үлкен
елшеу дөлдігін қамтамасыз етеді, олар нөлдік, дифференциалдық
жөне ауыстыру төсілдеріне болінеді.
-
Нелдік өдіс өлшенетін шаманы белгілі өлшеммен салыстырады,
онда индикатордағы белгілі шаманын өсері өлшенетін шаманың кері
өсерімен нөлге келтіріледі. Мысал ретінде Р329 дара - қос көпір
көмегімен электр кедергінің теңеруін қарастырайық.
-
Түрақты токтың дара көпірі. Дара көпірі төрт ыйықтардан
тұрады. R.2 және R3 кедергілерінен тұратын ыйықтар ара қатыг
ыйықтары деп аталады, R! кедергіден түратын ыйық - салыстыру
ыйығы деп аталады. Кепірдің бір қиғаш сызығына ( вг ) қоректену
қосылады, ал екіншісіне ( аб ) гальванометр қосылады (9.1 суреті )
-
-
-
-
а
-
в
-
г
-
б
-
9.1суреті - Өлшеу көпірінің схемасы.
-
Көпірдің тепе-теңдік кезінде гальванометрден өткен тоқ нөлге
гең болады. Осы кезде «а» нүктесінің потенциалы «б» нүктесінің
іотенциалына тең болады. Свйкес кедергілердегі кернеудің темендеуі
арқылы потенциалды керсетеміз
-
(9.1)
-
-
-
-
(9.2)
Иемесе
-
^-2 ~ һ Қ.
-
Көпірдің тең кезінде Іх = І2 , Іі — Із j біріншісін екіншісіне
-
Гюлеміз, одан
-
-
'х
(9.3)
-
ии.ігады, немесе
-
-
(9.4)
-
Бұл тепе-теңдік көпірдің теңесу шарты деп аталады, бұдан біэ
-
(9'5>
-
Тұрақты токтың дара көпірлері үлкен кедергілерді өлшеу үшиі
қолданады, өйткені шамалы кедергілерді өлшегенде жалғау сым
кедергілерінің өсерінен мөнді қателік пайда болады.
-
Екілік көпірлер. Қос кепірі шамалы кедергілсрді
(Rx<0,10m) өлшеу үшін қолданады. 9.1 суретінде принципиалді.ік
схемасы көрсетілген.
-
-
Іі І2
-
-
суреті - Қос көпірінің схемасы
-
Rx өлшеу кедергісі Ro үлгілі кедергімен тізбектей қосылған.
Түйісулердің етпелі кедергілерін еске алып Rx жене Ra кедергілері R
-
-
цеп белгіленеді. Тепе-теңдік шартын іпығарайық.. Кепір теңескен
«езде: Іх = /2; /3 = /4; Іх = І0
-
-
(9.6)
ixr+iA = !A
і0қ+іА=іЛ
-
/д + /Л = (/,-Л)*я.
-
Rx бойьгаша жүйені есептесек, нөтижесінде
-
-
-
(9.7)
Д, Rt*R JR, V
Қ, R + R3 + Rt [Қ RJ
-
шартын орындасақ , екінші мүшесі нөлге тең болады жөне өлшеген
кедергіні келесі теңдіктен таба аламыз
-
-
-
(9.9)
-
шарттың дөлдігі (9.9) формуласын қолданғанда көрінетін
қателікті шығармас үпгін, R кедергісіні аз етуге ұмтылады. Сол үшін R
жалғану сымын кысқа кесінді түрінде жөне жуан мыс сымынан
немесе шинадан жасайды.
-
Жалғану сымдары мен түйісулер кедергілерінің өсері аз болу
үшін Ri, R2 , R3, R4 кедергілерінің өр-қайсысы 10 Ом-иан төмен
болмау қажет
-
.Қос кепірлерді 10 Ом жөне қателігі 0.1%-ке дейініі
кедергілерді өлшеу үшін қолдануға болады, бірақ дөлме - дөл өлшеу
үшін Rx және Ro кедергілерінің қысқыпггарындағы потенциал
айырымы өте аз болмау керек. Ол үшін 100 А-ге дейін нүктелср
керек, сол себебтен кедергілер қыза бастайды.Соның салдарышш
түйісу жерінде термо-ЭҚК пайда болуынан қосымша қателіктер туу
мүмкін. Сол үшін қос көпірлердің қоректендіру кезіне ауыстырып
қосқыш қосылу қажет. Сонда, тоқтың екі бағытымен кедергілерді
өлшеуге болады , ал содан кейін екі нөтиженің орташ»
арифметикалық өлшемін табуға болады. Нөтижесінде, термо-ЭҚК
өсерінен шыққан қателік жойылады.
-
Отандық өнеркөсібі Р39 , Р329 , МОД61 типті көпірлсрді
щығарады, олардың ішінде өлшеу схемасы қарапайым ауыстырулар
бойынша дара көпірден қос көпірге жөне керісінше түрлендіріледі
Соның салдарынан бір көпірдің типінен кең аралықты өлшсу
кедергілерін алуға болады.
-
Мысалы, Р329 типті көпірі өлшеу кедергісі Ю'б-дан 10 6 Ом-га
дейін аралықты алып жатады, сонымен бірге 1 О^дан 10 2 Ом-ға
дейінгі кедергілер қос көпірдің схемасымен өлшенеді, ал 50 - ден 10f
Ом-ға дейін дара көпірімея өлшейді.
-
Р329 аспаптың суреттелуі. 1 Ом және 0,001 Ом кедергілері
ецгізілген үлгілі блогы бар Р329 дара - қос көпірі, Ю'бдан 10 6 Ом-га
дейінгі түрақты токтағы кедергілерді дөлме — дел өлшеу үшіп
арналады. Осы аспапта қос көпірі дара көпірмен қосылған. Осындаіі
көпірдің өлшеу қателігі өлшеу шегіне төуелді болады. Өлшеу шектері
және дөлдік кластары 9.1 кестесінде көрсетілген.
-
-
1 кестесі - Аспаптардың дөлдік классы
-
Влшеу схемасы
| -
Өлшеу шектері, Ом
| -
Дөлдік классы
| -
кос кепірі
| -
0,000001 - ден 0,00001 -
| -
1,5
| -
| -
ге дейін
| -
0,5
| -
J
| -
0,00001 - ден 0,0001 - ге
| -
0,1
| -
| -
дейін
-
0,0001 - ден 0,001 - ге
дейін
-
0,001 - ден 100,0 - ге
дейін
| -
0,05
| -
Дара кәпірі
| -
50 - ден 100000 - ге
| -
0,05
| -
| -
дейін
-
100000 - ден 1000000 -
ге дейін
| -
0,5
| -
-
Кепірдің қоректену кернеуі екі вольтгі түрақты тоқ көзімен іске
асырылады.
-
Жүмыс багдарламасы
-
Жүмыс жасауға арналған аспаптармен, құрал-
жабдықтармен танысу. Хаттамағаға аспаптардың күөлік мөліметтерін
еңгізу керек.
-
9.2 суреттегі схеманы жинау. R2 жөне R3 ыйықтардың
қатынасы 1:1; 10:1; 100:1 - ге тең болғанда Rxy шамасын влшеу.
-
9.3 суреттегі схеманы жинау. Токтардың үш мөндсрі
кезінде 0,48А, 0,5А , 0,46А жене R2 жөне R3 ыйықтардың қатынасы
1:1 - ге тең болғанда Rxr шамасын өлшеу.
-
-
-
-
-
9.3 суреті — Rxy өлшеуге арналған дара көпірдің
-
-
9.4 суреті - Қос көпірімен өлшеу схемасы
-
9.2 кестесіне елшеу нөтижесін еңгізу.
-
Rxy және Rx, шамасын есептеу; (9.12 ... 9.18) формулалар
арқылы RXY жене Rxt өлшеудің абсолют қателігін табу.
-
9.2 кестесіне өлшеу нөтижелерін еңгізу..2 кестесі - Өлшеу жене есеіггеу нетижелері.
-
-
Есеіггеу нөтижелері
-
Өлшеу нөтижелері
-
Көпірдің
-
түрі
-
лшеудхң
-
өмірі
-
Ro
-
Rx,
-
Ом
-
Ом
-
Жеке-дара
-
Екілік
-
Р=0,95 сену мүмкіндігі үшін (9.18)...(9.20) формулаларын
қолданып дәлірек Rmf жене Яжн мөндерін есептейміз , 9.3 кестесін
қолданамыз.
-
-
9.3 кестесі - Стьюдент коэффициента.
1 Өлшеулердің
1 саны
| -
Р
| -
0,9
| -
0,95
| -
0,98
| -
0,99
| -
0,999
| -
1 2
| -
6,3
| -
12,7
| -
31,8
| -
63,7
| -
636,6
| -
1 3
| -
2,9
| -
4,3
| -
7,0
| -
9,9
| -
31,6
| -
1 4
| -
2,4
| -
3,2
| -
4,5
| -
5,8
| -
12,9
| -
1 5
| -
2,1
| -
2,8
| -
3,7
| -
4,6
| -
8,6
| -
-
9.4 кестесіне өлшеулер нәтижелерін еңгізу.
-
-
9.4 кестесі — Есептеу нөтижелері.
-
Көпірдің
-
түрі
| -
п
| -
Р
| -
tn
| -
Рі
| -
8a
| -
Rjut
| -
Дара
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
Қос
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
-
Достарыңызбен бөлісу: |
