Тақырып. «Арнайы педагогика» Кіріспе. Арнайы педагогика теориясының жалпы сұрақтары
Компенсацияның түрлері. Компенсация туралы ілімнің дамуы
жүктеу/скачать 262.77 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Невротикалық типті психикалық декомпенсацияға
| 3. Компенсацияның түрлері. Компенсация туралы ілімнің дамуы.
Даму кемістігінің кейбір түрлері үшін компенсацияның мүмкіндігі шектелген. Мысалы, ақыл - есінің дамуындағы түрпайы кемістіктерде жартылай ғана компенсация болуы мүмкін (сана - сезімінің жартылай дамуы), себебі, интеллектуалды дамудағы ауыр ауытқулар жоғары психикалық дамуға кедергі жасайды. Осының салдарынан кемтар балалар қолайсыз эсерлер мен жағдайларға (ауру процесстеріне, психикалық дағдарысқа, стресстерге ) тез шалдығады да, компенсаторлық механизмдер бүзылады, осыдан барып, кемтар баланың жүмысқа қабілеттілігі күрт төмендеп, дамуы баяулайды. Бүл қүбылыс - декомпенсация деп аталады.Осындай функционалдық ауытқулар төзімсіздікке жэне психикалық процесстердің әлсіреуіне экеледі. Жасөспірімдер арасында байқалатын тэртіптің бүзылуларының ішінде гіәлеуметтікбейімделуге қарсылықкөрсету, қоғамдық қалыптасқан көзқараст арға қарсы бөлу, тріс эрекеттермен тэртіп бүзатын екіпсихопатологиялық варианты анықталған: - невротикалық типті психикалық декомпенсация; - психоүқсастық типті психикалық декомпенсация. Бүл вариантқа: а) сезімді-жігерлік түрақсыздығының жоғарылауы, б) аффективті қозғыштың жоғарлауы; в) қүмарлық бүзылуларының жоғарылауы тэрізді ауытқулар жатады. Невротикалық типті психикалық декомпенсацияға балалардың өзінің интеллектуалды кемтарлығының белгілеріне қатты уайымдап, қайғыру,күйзелуіжатады. Жасөспірімдердеауыр психикалық жарақат, өз мүмкіншіліктеріне сенбеушіліктен, болашақ өмір алдында қорқақтық, сэтсіздікті ойлап, тым артық қайғыру, жігерсіздік байқалады. Оқуға деген көзқарас, оның нәтижесі өте төмендейді. Ауызша жауап бергенде, немесе бақылау жүмыстарын тапсырғанда қорқу, толқу, қобалжу орын алады. Қорқынышты фильмді көргенде немесе осы тэріздес эңгіме оқығанда қорқу сезімі күшейе түседідараңғыдан қорқу жэне қорқынышты түстер көру, үйқының бүзылуыбайқалады. Алайда,жасөспірімдердікөпжағдайда қинайтыны, бір қарағанда байқалатын дене кемістіктері, олар осыны көп уайымдайды, мысалы қыли көздің, энурездің, қимыл-қозғалыс кемістіктерін, т.б. Кейбір балаларда осы себептерден аутизмнің белгілері пайда болады. Содан барып, олардың сыртқы ортамен байланысы нашарлап, өз бетімен басқа бірдүниеге еніп кетуі, жан-жағындағы қүбылыстарға назар аудармауы да осы сипатталған психиканың зақымдануының белгісі. Аталмыш жағдайда жасөспірімдер үйде, әсіресе далада жалғыз қалуды, көпшілікпен араласпайтын эрекеттермен шұғылданады. Әртүрлі қиялдарға еліктеп, өз қиялдарында өздерін күшті жэне эдемі, сымбатты түрде елестетеді. Психопатияға үқсас психиканың декомпенсациясы (зақымдануы) 3 түрлі болады: а) сезімді-жігерлік түрақсыздығының жоғарылауы, б) аффективті қозғыштың жоғарлауы; в) жағымсыз қүмарлықтың жоғарлауымен сипатталатын бүзылулар. Көбінесе бүл балалардың мектеп тэртібін бүзылулармен (шыдамсыздық, ашушандық, мүғалымдермен және кластастармен тіл табыспаушылық, эрдайым сабақтан қалу, себепсіз сенделіп, бос жүру, т.б.) қатар, қоғамға қарсы тэртіп бүзуларыда (ерте жастан қалыптасқан маскүнемдік, үрлықшылық, қаңғыру, нашақорлық жэне токсикоманияға әуесқойшылық, жабай жыныстық қүмарлық) байқалады.Алайда, бүл балалар кэмелетке толмағандықтан арнай комиссияның тіркеуінде түрады. Олардың тэртбінде сезімдік-жігерлі түрақтылықтың қалыптаспауы, жетілмегендігі байқалады. Балалықинфантилизм басым болып, ойсыз көтерінкі көңіл-күймен қатар кейде себепсіз беймазалық, эбігершілік те байқалады. Аз нэрсеге қанағаттанушылық – олардың тәртіптерінің ең негізгі сипаттамасы, Олар оп-оңай тапсырмалардан қашады, ал оқу, сабақ барысында мылжың, сөзшең, дөрекі болады, алаңдап отырады, мүғалімнің айтқанын қабылдамайды. Қандай әректпен шүғылданса да„ өте шыдамсыз, тез жалығып, масайып, импулсивтік әрекеттер жасайды. Бүл балалар кейбір сөздерге негізсіз иланып, оның арты не болатынын ойланбай, эртүрлі қақтығыстарға араласып, түрлі қылмыстарды ойланбай жасайды. Өздері өте қорқақ болғандықтан, олар белсенді тэртіп бүзушылардың айтқанына тез көнеді, бүйрықтарын орындайды. Бүл балаларда тәртіптерінің бүзылуларымен қатар интеллектуалды кемістіктеріде айқын білініптүрады. Юүл кемшіліктер жас өспірмдерді элеуметтік жағынан өте қатарлі топтарға қосылуға дейін экеледі. Кейде осындай балалар қылмыстарғада барады. Осы топтағы жас өспірімдердің арасында сыртқы ене бітіміндегі жыныстық метоморфозаға қоса, эндокринді - вегетативтік эрекеттердің зақымдануы да байқалады. Осындай ауытқулардың салдарынан дене - қүрылысының қалыптасу үйлесімділігі, яғнидисгармониясы анықталады. ККөмекші мктеп-интернаттарда, арнайы мекемелерде осы топтағы жас өспірімдер оқытушылардың жэне тэрбиешілердің жауапты көз қарасын, назарын қажает етеді, ал патологиялық белгілері асқынған кезеңдерінде ауруханаларда немесе психоневрологиялық диспансероерде емдеуді қажет етеді. жүктеу/скачать 262.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|