Баяндама тақырыбы: ««Қазақ тіл біліміндегі шырай түрлерін топтастыру туралы пікірлер» Орындаған
жүктеу/скачать 31.95 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырыбы: ««Қазақ тіл біліміндегі шырай түрлерін топтастыру туралы пікірлер» Орындаған
|
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті Ө.Сұлтанғазин атындағы Қостанай педагогикалық институты Тіл және әдебиет теориясы кафедрасы БАЯНДАМА Тақырыбы: ««Қазақ тіл біліміндегі шырай түрлерін топтастыру туралы пікірлер» Орындаған: Қабдрахим Ұлмекен КЯиЛ-19-11 3 курс Қабылдаған: Искакова Ш.К. аға оқыт., магистр Қостанай 2022 Сын есімнің ғылымда танылған бір-ақ категориясы бар. Ол – сын есімнің шырай категориясы. Шырай категориясы бір түрлі сындық белгінің ақиқат өмірде түрлі дәрежеде болуын білдіреді. Мысалы, биігірек, биіктеу, өте биік, біп-биік дегенде биік деген негізгі мағына сақталады, тек қана реңк қосылып, біркелкі сынның әртүрлі дәрежеде көрінуі байқалады. Сондықтан заттың белгісі я сипаты (түрі, түсі, сапасы, көлемі, аумағы, салмағы, сыры, т.б.) біркелкі болмай, рең жағынан әр түрлі дәрежеде болатынын білдіретін сын есім формалары шырай формалары деп аталады. Бірақ сын есімнің барлығы бірдей шырай тұлғасымен түрленбейді, яғни кез-келген сын есімге шырай тұлғалары жалғанбайды. Оқулықтарда көрсетіліп жүргендей, сын есімнің шырай тұлғалары сапалық сын есімдерге жалғанады. Тіптен сапалық сын есімдерге де шырай жұрнақтарының бәрі бірдей жалғана бермейді. Мысалы, «көк» деген сын есімге «шіл» жұрнағын қосып, «көкшіл» деп, шырай мағынасы жасалса, «жасыл» деген сөзге «шыл» жұрнағын қосып, «жасылшыл» деуге болмайды. Немесе сарғыш дегендегі –ғыш жұрнағы қызыл, көк, жасыл сын есімдеріне қосылмайды. Олай болса, шырай жұрнақтары өздерінің еншісіне тиген, белгілі сөздерге жалғана алады. Бұл – қазақ тіліндегі сын есім шырайының ерекшелігі болып табылады. Сонымен сын есімнің шырайы деп аталатын категорияның мазмұны да, формасы да әлденеше заттың (әр түрлі біркелкі емес) бір түрлі я біркелкі белгілерінің өзара айырмашылықтарын, демек, сол біркелкі белгілердің бір-бірімен я артық, я кем екендігін анықтау арқылы туады. Мысалы, жасылырақ пен жап-жасылдың, үлкенірек пен өте үлкеннің, ұзындау мен ұп-ұзынның мәні де, жасалу жолы да бірдей емес. Осымен байланысты қазақ тілінде шырайлардың бірнеше түрі бар. Бірақ шырай түрлерін топтастыру, жіктеу туралы ғалымдардың пікірлері әртүрлі. жүктеу/скачать 31.95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|