Кіші жəне Орта жүздердің ықпалды сұлтандарынан ант қабылдау (XVIII

57 Қазақ
хандары
мен Кіші жəне Орта жүздердің ықпалды сұлтандарынан ант
қабылдауы
(XVIII
ғ.
40
ж.).
Орынбор
губерниясының
губернаторы
И.И.Неплюевтің саясаты.
1731 жылы императрица Анна Иоанновна Кiшi жүздiң қазақтарын Ресейдiң
қол
астына алу туралы
грамотаға (ресми құжатқа) қол қойды. Империяға өтудің сипаты үстірт, жасанды
болды. Дегенмен бұл Қазақ хандығының Ресей империясына қосылуының басы едi.
Жоңғариямен ұзаққа созылған аса ауыр соғыста қазақ жасақтары тамаша жеңiске
жеткенiмен, ол табыс баянды бола қоймады. Хандар мен сұлтандардың тақ таласына
байланысты алауыздығы салдарынан бұл күреске Ресей империясы да тартылды.
Ресей қалайда Қазақстанды
өзiне қосып алуды көксеп
, қолайлы кезеңдi күтумен
болды.
Əбiлқайыр қазақ хандығында жеке өз билiгiн нығайту жолдарын жатпай-тұрмай
тынымсыз iздестiре бастады. Кiшi жүздiң ханы Ресей мемлекетiнiң қолдауына
сүйенуге бел буды. Бұл ретте оның жеке басының ерекшеліктері де шешушi рөл
атқарды. 1730 жылы Кiшi жүздiң билерi ханға Ресеймен əскери одақ жасасуды
ұсынды. Алайда Ресеймен келiссөз мүлде басқаша сипат алды. Ресейдiң өкiмет
билiгiмен неғұрлым жақын бола түсу мақсатымен 1730 жылғы қыргүйек айында
Əбiлқайырдың елшiлiгi Петербургке келдi. Елшiлiк Кiшi жүздi Ресейдiң қарамағына
алу туралы императрица Анна Иоанновнаның атына жазылған өтiнiштi табыс еттi.
1744 жылы қазақ халқын ата қоныстарынан ығыстыру жөнінде қосымша жобаның
авторы. Бұл жобада қазақтарды Орал мен Сібір жағынан қоршауға алу жоспарланған
еді. Əсіресе, Жайық қалашығы, Орынбор, Орск,
Жаңа Ойыл шебі
, Сібір шебіндегі
əскерлерді қазақтарға қарай бағыттау болды.
1742 жылы 19 қазанда И.И. Неплюев қазақтарды Жайық өзені маңында көшіп-қонуға
тыйым салу туралы жарлық шығарады. Онда мынадай ескертулер жазылған:
«Жарлықта
көрсетілгендей
барлық
қырғыз-қайсақ
хандарына,
сұлтандарға,
старшындар мен
барлық халықтарға жар саламын
, бұдан былай осы жарлық
алғаннан кейін қамал маңында жəне Жайық өзенінің арғы бетіне көшіп-қонуға
тыйым салынады. Егер ол бұзылатын болса, онда қатаң жаза қолданылады».

жүктеу/скачать 0.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: