Өндірістік шоттарды есепке алудың синтетикалық есебі

Өндірісі бар немесе өндірістік цехтары бар кәсіпорындар шығындарын есепке алу бойынша 8-ші бөлімнің шоттарың қолданады. Бұл шоттарда шығындар топтастырылады содан кейін калькуляция арқылы өнімнің өзіндік құны анықталады.

Қаржылық есеп берудің мақсаты – пайдаланушыларды басқарушылық шешімдер қабылдау барысында ақпаратпен қамтамасыз ету.

Қаржылық есептілігі ай сайын, тоқсан сайын немесе жылсайын болып жасалады.

Экономика саласында қаржылық есептіліктің ақпараттау функциясы ұйым әрекеттерінің қаржылық нәтижесінде. Ал, есептіліктердегі ақпараттар өз алдына кәзіргі инвесторлармен қызығушылардың сұранысы бойынша жасалу тиіс: Қандай активтермен кәсіпорын өз есептік кезеңін бастады ?

Қандай жағдайларда есептік кезеңде жұмыс жасалды ?

Қандай қаржылық нәтижеге өткен кезеңде кәсіпорын жетті?

Есептік кезең соңында кәсіпорынның активтер өзгерістері қалай болды ?

Кәсіпорынның қаржы- шаруашылығының әрекеттері болашақта қандай ?

Осы ақпараттардың сапасына инвесторлармен пайдаланушылардың белгілі талаптпры бар:

- дұрыстылық, бұл ақпарат бойынша пайдалашушыларға дұрыс шешім қабылдауға өте маңызды.

• 
  тиянақтылық. Қаржылық есеп ақпараты үзіліп қалуға немесе қате түсінік беруге тиіс емес. Мұның арты қандай да бір шешімнің қабылдануына ықпал етуі мүмкін. Әрине, толық ақпаратсыз ахуалы аңдап отыру мүмкін емес, яғни егер ақпарат аяқталағн, тиянақталған болмаса.
  
• 
  салыстырмалылық. Ақпарат бір есепті кезеңнен екіншісіне салыстырмалы болуға тиіс. Есеп саясаты бойынша қабылданған методология мен таңдап алынған есеп процедуралры оларға өзгеріс енгізілгені туралы және жаңа пинцип неге арты саналғаны туралы тұтынушыларға хабарланып, түсінік берілгенше өзгермеуге тиіс.
  
• 
  түсініктілік. Қаржылық есептен туындайтын ақпарат барлық тұтынушыларға түсінікті болуға тиіс. Есепті түсінікті түрде берудің формасы оның заң бекіткен сатандартты мазмұны мен форматына бйланысты.
  
• 
  бейтараптылық. Қаржылық есеп арқылы берілетін ақпарат әрқашан бейтарап, әрі сенімді болу үшін үстірттіктен адал болуға тиіс.
  

- кәсіпорынның (компанияның) бухгалтерлік балансы;

- табыстар және залалдар туралы есеп;

- ақша қаражат қозғалыстар туралы есеп;

- меншікті капитал өзгерістерінің есебі.
Салар бойынша бухгалтерлік есеп

Тамақтандыру кәсіпорындардың бухгалтерлік есеп ерекшелігі.

Тамақтандыру кәсіпорындардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыруда ерекшеліктер бар, ол бұл кәсіпорындар сатыпалынған тауарларды өткізуден басқа өздерінің меншікті шығарылған жартылай фабрикаттарымен өнімдерін өткізумен шұғылданады. Калькуляция құрылымы (шикізіт тізімі ғана кіреді) мен баға қалыптасу (басқа шығындарды жабу үшін үстеме пайздар есептеледі) ерекешелігі бар.

Аталған құбылыстардың есебі № 2 ҰҚЕС-ң «Қорлар» 12 бөлімінде қарастырылған. Өнімдер мен шикізат есебі 1310-1350шоттарда жүргізіледі.

Ал, өндірісте шығарылған жартылай фабрикаттармен өнімдер есебі 8100,8200 шоттарда жүргізіледі. Өткізілген өнімнің есебіне 7110 шот қарастырылған, есептік кезең шығындары 7210 шотта жүргізіледі. Тамақтандыру кәсіпорындарда шығарылған өнімнің бірлігіне өзіндік құн есептелмейді, басқа салалардағыдай. Сондықтан, шығарылған өнімнің құны калькуляция әдісімен шикізат терімінің саны мен құны бойынша анықталады.

р\р №	Шаруашылық операция мазмұны	Шот корреспонденциясы
		Д	К
1	Қоймадан шикізат өндіріске босатылды	8100	1310
2	өндістегі дайын өнімнің өзіндік құны анықталды	7010	8100
3	Өндірістегі дайын өнім буфеттерге босатылды	1330/2	8100
4	Өткізілетін дайын өнімге үстеме баға есептелді	1330/2	1330/3
5	Буфеттердегі өткізілетін өнімге ҚҚС есептелді	1330/2	1330/4
6	Негізгі өндірістегі жұмысшыларға еңбекақы есептелді	7210	3350
7	Еңбекақы сомасына әлеуметтік салық есептелді	7210	3150
8	Коммуналдық шығындар есептелді	7210	3310
9	Жал шығындары есептелді	7210	3360
10	Банк қызметтері үшін шығындары есептелді	7210	1030
11	Негізгі құралдарға тозу есептелді	7210	2420
12	Өткізілген өнімдердің түсімі кассаға кірістелді	1010	6010

Автокөлік кәсіпорындарының бухгалтерлік есеп ерекщеліктері
Автокөлік кәсіпорындары өз кәсіби шаруашылығы бойынша кісі, жұк т.б. тасымалдау түрлеріне бөлінеді. Автокөлікті пайдалану барысында оның жүріп- тұруына қолданатын жағар-жанар майдың есебі 1310 «Отын» шотында жүргізіледі. Жағар-жанар майдың қоймадағы есебіне материалды жауапты тұлға есеп беру жолымен іске асырады (лимиттік ведомост бойынша), жүргізушілер өз есебінен жол сапар парағымен растап ( мауысымның шектелу нормалары бойынша) есептен шығарады Автокөліктердің қосалқы бөлшектерін есепке алу үшін 1310 «Қосалқы бөлшектер» шоты қарастырылған. Шиналар (покрышка, камера и ободная лента) есебінің өз ерекшеліктері бар, машинаның дөңгелек санына қарай (біреу үнемі артық болу тиіс) автокөлікті кіріске алу барысында автокөлік құнында есептеледі, негізгі құрал объекті болып. Ал, қордың есебінде болатын шиналар 1310 шотта ескеріледі. Шиналардың қолдануында автокөліктің жүрген км. бойынша кепілді нормалар белгіленеді.

Егер кәсіпорынның негізгі қызметі болып автокөлік тасмалдау қызмет танылса есебі 8100 шоттарда жүргізіледі.

Мердігерлер кәсіпорындарының материалдары негізгі құрылыс материалдар, конструкциялар және құрылғылар, басқада материалдар, құрылғылардың жабдықтары болып танылады.

Калькуляциямен өндіріс есебінің объектісі болып қаржы - сметалық есептемелерімен техникалық проектілері бар жеке құрылыс және монтаждау жұмыстар. Құрылыстың негізгі өндіріс құрамына кіреді құрылыс, оның ішінде ғимарат пен құрылғылардың құрамына кіретін металды, темір-бетонды, ағаш және басқа конструкциялар; монтаждау бойынша (техникалық метал консрукциялар және электроконструкциялар; ғимарат пен құрылғылардың күрделі жұмыстары, жабдықтардың жөндеу жұмыстары, құрылыс алаңында қойлатын қосымша құрылғылар мен жабдықтар.

Әр бір құрылыс және монтаждау объектісіне жеке шифр белгіленеді, кейін бұл барлық есептік құжаттарда көрсетіледі. Құрылыс өндірісінің есебі негізгі өндіріс шоттарында есептеледі 8100 «Негізгі өндіріс»

АЖИО (ЛАЖ) – акцияның құнды бағасы немесе валютаның белгіленген курсына үстеме төлеу. Термин ва­лю­та курсын көтеру кезінде пайдаланылады және ол басқа валюталармен салыстыру бойынша ұлттық ақша бір­лі­гі құнының өскендігін көрсетеді.

Акция – дивидентер түрінде акционерлік қоғам (АҚ) пай­да­ла­рының бір бөлігін алуға, оны таратудан кейін қалған мүліктің бөлігін басқаруға қатысуға оған иелік етушінің (ационердің) құқығын бекітетін, эмиссиялық бағалы қағаз.

АҚША – жалпыға бірдей баламамен қызмет ететін, яғни, жалпыға бірдей айырбас құралын және барлық тауар­лар құндылығын іске асыратын ерекше тауар.

АҚША МАССАСЫ – елдер экономикасы айналым­да, жалпы танылған төлем қаражаттарының сомасын білді­ре­тін маңызды макроэкономикалық индикоторларының бірі.

АҚША АЙНАЛЫМЫ – айналымындағы ақша ма­ңы­зын көрсету. Бөлу және айырбас процестерін қамти­ды.

АҚША ЖҮЙЕСІ – мемлекетпен бекітілген елдердің ақша айналысының ұйымдасу формасы.

АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫ – несие көлемін, пайыз ставкаларының деңгейін және басқа ссудалық капиталдар рыногының көрсеткіштерін реттеуге бағытталған, ақша массаларын және несие саясатының өзгеруін анықтайтын ақша саясатының шаралар жиынтығы.

АҚША РЕФОРМАЛАРЫ – ақша айналымын реттеу және нығайту мақсатымен мемлекеттің жүргізген толық немесе жартылай ақша жүйесінің қайта жаңаруы.

АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, ұйымдардың, мекемелердің тұрақты айна­лымында болатын және олардың өзіндік мақсаттар немесе банкте орналастырылған ресурстар түрінде пайдаланыла­тын ақша формасындағы банктердің есеп шоттарында шоғыр­ландырылған әртүрлі тектегі табыстар мен түсімдер.

АҚШАНЫҢ ҚҰНСЫЗДАНУЫ – тауарға қатынасы бойынша ақшаны сатып алу қабілетінің түсуі (ішкі қам­та­ма­сыз ету) немесе олардың валюта бағамының төмендеуі (сырт­қы қамтамасыз ету).

АҚШАНЫҢ САТЫП АЛУ ҚАБІЛЕТІ – тауар мен қызметтердің белгілі бір санының ақша бірліктеріне айыр­бас­талу қабілеті, баға мен тарифтердің осы деңгейіндегі тауарлар мен қызметтердің айналымдағы көлемінің ақша бірліктерінің толықтырушылығын көрсетеді.

АҚШАНЫ ЖОҚҚА ШЫҒАРУ – мемлекетпен қа­ғаз-ақша бірліктерінің құнсыздануын жарамсыз деп хабарлау; ақшаны сатып алу инфляция нәтижесінде өткізілген, ел­дер­дегі ақша реформасының әртүрлілігі.

АҚША ҚЫЗМЕТІ – жалпыға бірдей балама ретінде ақша маңызының нақты формаларының көрінуі. Ақша дамыған тауарлы шаруашылықта келесідей бес қызмет ат­қа­рады: құн шамасы, айналым құжаттары, жинақтау қара­жат­тары және жинақтар, әлемдік ақшалар.

АЛТЫН СТАНДАРТ – алтынға банкноттарды еркін бөлшектеу өмір сүреді, алтын құн өлшемі сапасында және толыққан қаражат айналымында жұмыс істейтін, ақша ай­налым жүйесі.

АЛТЫН ҚОРЫ – халықаралық валюта-қаржы меке­ме­­ле­рінде, сондай-ақ, мемлекеттің қаржы ұйымдарында және орталық банкте сақталатын алтынның құйма не­ме­се монеталық ресми қоры (запас).

АЙЫРБАС ҚҰНЫ – бір тауардың екінші тауарға айырбас қатынасын білдіретін, құнның көріну формасы.

АУДАРЫМ АРҚЫЛЫ АЙНАЛЫМ – оларды ау­да­ру­мен байланысты ақша айналымы.

АУДАРЫМ АРҚЫЛЫ ЕСЕП АЙЫРЫСУ – қолақшаның қатысуынсыз өндірілетін, яғни, өзара есептеу талап­­тарымен немесе алушы есеп шотына төлеуші есеп­шоты­нан белгілі соманы банк арқылы аударуымен өндірі­ле­тін есеп ай­ыры­су жүйесі.

БАҒА АУҚЫМЫ – оның бөлінуі арқылы жасалған ақша бірлігі.

БАНК АКТИВТЕРІ – пайданы алу мақсатымен са­лым­шылар қаражаттарын және банктің меншік капита­лын орналастыру. Бухгалтерлік баланстың активінде көрсе­тіледі. Банктің активтеріне енгізілетіндер: кассалық қол ақ­ша, ссудалар, құнды қағаздар инвестициясы, мекемелер, жабдықтар және басқалар.

БАНКТЕРДІҢ АКТИВТІ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ – банктің өзінде бар қаржы ресурстарын айналымға жіберу және одан пайда алу мақсатымен қаржы ресурстарын орна­ластыру. Оған ұқсас операциялардың неғұрлым кең тарал­ған формалары: пайыздар мен несиеге ақша қаражатта­рын беру, бағалы қағаздарға салымдар, өндіріске тартыла­тын инвестициялар.

БАЛАНС – оның жекелеген жақтарын салыстыру немесе қарама-қарсы қою жолымен қандай бір құбылыс­тар­ды сипаттаушы көрсеткіштер жүйесі.

БАНК – ақша-несие аясында ерекше қызметтерді орын­дайтын, ақша капиталдарымен сауда жасаушы, қарыз алушы мен несие алушы арасындағы делдалдықты жүзеге асыратын, кәсіпорын.

БАНКНОТТАР – орталық эмиссиондық банктердің айналымға жіберетін ақша белгілерінің әр түрлілігі.

БАНКТІК РЕСУРСТАР – несие және басқа активті операцияларды жүргізу үшін банктердің өкімімен және олар­мен қолданылатын қаражаттар жиынтығы. Банк ре­сурс­­тарының құрылымы банктердің мамандануына қа­тыс­ты (орталық, коммерциялық, инвестициялық және басқа­лар) олар банктердің меншікті және тартылған қаражат­тарын енгізеді.

Меншікті қаражаттар – акционерлік және резервтік капитал, сондай-ақ, бөлінбеген пайдалар.

Тартылған қаражаттар – облигацияларды және басқа құнды қағаздарды сатудан салынған қаражаттар, салым­дар.

БАНКТІК НЕСИЕ – шаруашылық субъектілеріне және басқа қарыз алушыларға ақша ссудасы түрінде бері­ле­тін несие.

БЕНЕФИЦИАР – бұйрықтарда көрсетілген ақшаны алу сапасына қойылатын талаптар. Сондай-ақ, ақша ауда­ры­мын­сыз жүзеге асырылатын аударым арқылы жасалатын төлемдер кезіндегі тұлға.

БИМЕТАЛЛИЗМ – екі металмен (күміспен және алтын) барлық жалпы баламалардың рөлі арқылы бекітіл­ген ақша жүйесі.

ВАЛЮТА ЖҮЙЕСІ – келісімдік, мемлекеттік-құқы­лық және халықаралық нормаларда бекітілген және әлем­дік рыноктың дамуы және шаруашылық өмірді интер­на­цио­налдандыру негізінде қалыптасқан ақша-несие қатына­сы­ның жиын­тығы.

ВАЛЮТАЛЫҚ ӨЛШЕМДЕСТІК – 1) елдің заңмен қабылданған металдан тұратын ақша бірлігі; 2) олардың ақша бірлігіне металл құрамы сәйкес келетін әр түрлі елдер валюталары арасындағы ара-қатынас.

ВАЛЮТА БАҒАМЫ – халықаралық валюта бірлік­терінде немесе басқа елдердің ақша бірліктерінде көрсетіл­ген бір елдің ақша бірлігінің бағасы.

ВАЛЮТАЛЫҚ ШЕКТЕУ – валютамен, алтынмен және басқа валюта құндылықтарының шектеу операция­ларында бағытталған, заң шығарушы және әкімшілік тәр­тіпте бекітілген, нормативті ережелер мен шаралар жиын­тығы.

ВЕКСЕЛ – біржақты, сөзсіз ақша міндеттерінен тұра­тын қатаң түрде белгіленген формадағы төлем құжаты.

Дивиденд – олардың көрсетілген құнының белгілі бір үлесі түрінде акциялардың иегерлері арасында бөлінетін акционерлік қоғамның ағымдағы жылдағы таза пайдасының бір бөлігі есебі­нен акционер алуы мүмкін кірісті білдіреді, яғни акционердің акционерлік қоғамнан алатын пайдаға қатысу құқығы дивиденд арқылы жүзеге асырылады.

ДЕВАЛЬВАЦИЯ – айналымдағы қағаз ақшалардың ресми бағамының түсуі (жасырын девальвация) немесе оларды тұрақты толыққан несие билеттерін (ашық де­валь­вация) айырбастау және құнсыздандырылған ақша бел­гі­лерін айналымнан алып қоюдан құралған ақша реформасы.

ДЕНОМИНАЦИЯ – ақша айналысын реттеу, елдегі есеп айырысулардың тиімділігін қамтамасыз ету, бірлікке ұлттық валютадағы сияқты үлкен толыққандылық беру мақсатында ақша белгілерінің айқындалған ара-қатынасы бойынша айырбастау жолымен елдегі (оны қайтадан атау­сыз) ақша бірліктерін нығайту.

ДЕПОЗИТ – оларды салған тұлғалардың алдын-ала ескертілген шарттар уақытының келуі бойынша енгізілген, банктерге сақтауға орналасты­ры­латын және қайтарып беру­ге жататын құнды қағаздар, салымдар немесе ақша қаражаттары.

ДЕФЛЯЦИЯ – инфляцияны түсіру мақсатымен ақша көлемінің артық бөлігінің айналымынан үкіметтің алып қоюы.

ЕВРО – 1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап жұмыс істеуге енгізілген, еуропа валютасы. Евро басты әлемдік валютаға айналып, доллардың баламасы болды.

ЕСЕП АЙЫРЫСУ БАЛАНСЫ – төлем уақыт­тарының келуіне қарамастан басқа мемлекеттерге бір елдің міндеттері мен талаптарының өзара қатынасы.

ИНФЛЯЦИЯ – ақша тауарларының қатынасы бойын­ша және осы тауар бағасының көтерілу нәтижесі ретінде олардың құнсыздануымен ілесіп жүретін елдердегі қағаз ақша айналымының шамадан тыс мөлшерден артуы.

ИМПОРТ – елге шетелде өндірген тауарларды әкелу.

ҚАҒАЗ АҚШАЛАР – ақша айналамын ұйымдастыру үшін мемлекет арқылы шығарылатын және мәжбірлеу курсына ие, құндылықтың нақты белгілері.

КУПЮР – ақша билеті, акция, облигация немесе онда баға құны белгіленген басқа бағалы қағаз.

ҚҰН ШАМАСЫ - өндіріс қатынасы жүйесінен туын­даған, ақшаның қоғамдық қызметі. Ақша құн шамасы ре­тінде алтынның белгілі бір саны түрінде барлық тауар­лар­дың құнын көрсетеді.

ЛИЗИНГ – машиналарды, жабдықтарды, басқа құн­ды­лық­тарды жалға беруге негізделген коммерциялық жұ­мыс.

МАРЖА – 1) белгілі көрсеткіштердің арасындағы айырмашылықты көрсететін шама (мысалы: сатушы баға­сы­мен сатып алушы бағасы); 2) банкте – депозит бойынша және несие бойынша пайыздық ставка арасындағы айыр­ма­шылық.

МОНОМЕТАЛЛИЗМ – бір металлдың (күміс немесе алтын) жалпыға бірдей баламасымен қызмет көрсететін ақша жүйесі.

НАҚТЫ АҚШАЛАР – нақты құндылық шынайы құн­дылықпен сәйкес келетін, яғни, олар жасап шығарған ме­талл құндылығы.

НЕСИЕ – пайыз төлеумен және қайтарып беру жағ­дайында жүргізілетін, уақытша қолдануға материалдық қаражаттар немесе ақша аударым процесінде пайда бола­тын экономикалық қатынас жүйесі.

НЕСИЕ БЕРУШІ – несие беретін (ұйым, кәсіпорын немесе жеке тұлға) қарыз беруші.

НЕСИЕ РЕСТРИКЦИЯСЫ – инфляциялық про­цес­тердің дамуы жағдайында өткізілетін «қымбат ақша» сая­са­ты: ақша көлемі мен несие салым көлемінің түсуі, қысы­луы.

НЕСИЕ ЭКСПАНСИЯСЫ – экономикаға жан бітуі, жұмыспен қамтамасыз етуді кеңейту, іскер белсенділікті және ақша қаражатын жұмсауды ынталандыру үшін жүргізілетін «арзан ақша» саясаты.

НЕСИЕ ЖҮЙЕСІ – осындай қатынас түрлерін ұйым­дас­тыратын және жүзеге асыратын банктер немесе басқа несие мекемелерінің жиынтығы, елде қабылданған несие қатынастарының жиынтығы.

НЕСИЕ АҚШАЛАРЫ – төлем құралы ретінде ақша­ны ұйымдастыру және несиені дамыту негізінде пайда бола­тын төлем қаражаттары және қаражат айналымы.

НОМИНАЛ (тауарда, ақша белгісінде көрсетілетін баға) – құнды қағаздарда олардың бағалы (нақтылы) бағасында емес, банктік билеттерде және монеталарда олар­дың құнын білдіреді.

Облигация – оның иегерлері арасындағы (несие беруші мен оны шығарған тұлға) займ қатынасын куәландыратын бағалы қағаз.

Өтімдік (ликвидтілік) - өзінің міндеттемелерін несие беруші алдында өтеу жөніндегі оның қабілеттілігі көзқарасы тұрғы­сы­нан қандайда бір фирманың жағдайын сипатттау үшін қолданы­латын термин.

Өтімдік (ликвидтік) құралы – кәсіпорынның ақшалай және барлық тез өтетін құралдарын білдіретін термин.

РЕВАЛЬВАЦИЯ – халықаралық валюта-ақша бірлік­терімен басқа елдер валюталарының қатынасы бойынша халықаралық (аймақтық) валюта-ақша бірліктерінің көте­ріл­уі.

РЕЗЕРВТІК ВАЛЮТА – басқа елдермен халық­ара­лық саудада неғұрлым жиі қолданылатын және халық­аралық төлем құралдарының резерві түрінде пайда­ланы­ла­тын қандай бір елдің валютасы.

РЕНТИНГ – кіріс келтіретін мүліктер – машина, жаб­дық­тар, ғимараттар мен құрылыстарды қысқа мерзімге жалға кепілдіксіз өткізу.

СДР – халықаралық валюта қорында халықаралық есеп айырысуларының аударымы арқылы қолда­ныла­тын арнайы қарызға алу құқы.

ССУДА – ақшалай немесе нақты түрде қарызға алу, қайтарып беру жағдайында бір нәрсені беру.

САУДА БАЛАНСЫ – аталмыш елдерде импорт кө­ле­мі және экспорт көлемі тауарлары арасындағы айырма­шылық.

ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ – шетелдерден алынған, түскен төлемдер мен шетелде, аталмыш елде өндірілген төлем сомма­ларының өзара қатынасы.

ТӨЛЕМ ҚҰЖАТЫ – ақша аударымының және төлемдердің өндірілу көмегімен жасалған құжат.

ТӨЛЕМ ТАПСЫРМАСЫ - өз есепшотынан белгілі бір соманы аударуы туралы кәсіпорынның қызмет етуші банкке тапсырмасы.

ТӨЛЕМ ТАЛАП ТАПСЫРМАСЫ – көрсетілген жағ­дайлар, орындалған жұмыстар, өнімдер келісімі бойын­ша қойылған құн, түсірілетін жүктер және есеп айырысу құжаттарын төлеушіні қызмет көрсететін банкке бағыттау негізінде сатып алушының төлеуіне жеткізуші талаптары.

ТӨЛЕМДЕР БАЛАНСЫ – аталмыш елге шетелден түсетін валюта түсімдері мен осы елдің уақыттың белгілі бір кезеңі ішінде шетелде өндірілген төлемдер арасындағы ара-қатынасты сипаттаушы көрсеткіштер жүйесі.

ТРАСТ – шаруашылық және басқа қызмет аяларында операцияларды орындауға берілген сенім хат. Трасталық операция­лар бәрінен бұрын өз клиенттерінің сенім хаты бойынша және келісіммен, құнды қағаздармен және коммерциялық банктер ретінде жүзеге асырылады.

ФАКТОРИНГ – кәсіпорын қарыздарын банктер және басқа да қаржы ұйымдары арқылы алу мәнінен тұратын қаржы-коммерциялық қызметтің түрі (әкелінген тауарлар мен орындалған жұмыстар және қызметтерін тө­леуі бойын­ша міндеттеме). Факторинг жүктерді түсіру құ­жат­тарын көрсету кезінде оларды жеткізіп беру мүмкіндігі бойынша банк арқылы бұл тауарларды төлеуді болжайды; – факторигтік компаниялардың немесе банктің барлық залалдары арқылы тауарлар мен қызметтер үшін жабдықтаушылар алдында туындайтын төленбеген борыштық талаптарға, клиенттерге төленбеген қарыздық талаптарға (есеп құжаттарымен және векселдер) қайта жол ашу.

ХАЙРИНГ – орта мерзімдік кезеңге берілетін мен­шік­ті тауарды жалгерге, меншік құқын өткізіп берместен экс­порт­қа несие беру формаларының бірі.

ЧЕК – осындай бұйрықта көрсетілген ақша сомасын чек ұстаушыға төлеу туралы олардың арасындағы шартқа негізделген чек берушінің банк-алушыға жазбаша бұйры­ғы­нан тұратын төлем құжаты.

ЧЕК БЕРУШІ – чек жазып беретін тұлға.

ЧЕК ҰСТАУШЫ – егер чек олардың өздеріне жа­зыл­ған болса, оның ішінде чек берушіге, соның пайдасына чек жазылған тұлға.

ЭКЮ – еуропалық валюта бірлігі – Еуропа валюта бірлестігін мүше-елдердің қолданатын аймақтық халық­аралық есептік ақша бірлігі.