Djeti бу китаб 2010 джыл, сентябрны 9-да, орта кюн, Ораза ачылгъан кюн, джазылыб башланнганды

Излеген... тюберге ...

Мёлекге,

Къарайды Кёкге.

Алай а,

«Кёрюнюр ючюн ол,-

Дейдиле,-

Таза бол

Кесинг да,

Аныча».

Тюбемезсе анга...

Сора, мен

Тюбедим да къалай?

Гюнахларым болмазламы кёб,

Сени манга джазды эсе Кёк?

Таный эсенг къара,

Къара:

СЁЗдеди ЁЗ.

Джашагъан юйюм да – Таш бла Терек.

Шийир юйюм да – Таш бла Терек.

Таш келгенди джети къат Кёкден,

Терек чыкъгъанды джети къат джерден.

Мен – адамы Кёк бла Джерни,

Мен – шайыры Таш бла Терекни.

Аз эсе да алагъа хайырым,

Терсими-тюзюмю заман айырыр.

Ташым – Къадау, тауум – Минги.

Джангыз Терек этген а, мени –

Джырчы Сымайыл да айтхан – къадар:

«Аны тартмайын джокъду бир мадар».

Бу Сёз – назму тюлдю, китаб чапракъ тюлдю –

Чапрагъыды Джангыз Терекни,

Джилтиниди джаннган, джарылгъан джюрекни.

Джангыз Терекни кесгенлеринде,

Чапракълары къанатлы сёзле болуб,

Акъ сёзле болуб,

Къанатлы джыйын бла бирге,

Чексиз Кёкге учхандыла.

Шыйыхлыгъы, шайырлыгъы болгъан джанлагъа,

Хакъ сёзча, энедиле энди ала.

Ачыкъ джюрекге ачылады Кёк да.

Китаб боладыла Таш бла Терек да.

Мен – адамы Кёк бла Джерни,

Мен – шайыры Таш бла Терекни.

Кёкге, джерге, Ташха,Терекге да ушай,

Барама джашай.

Джууукъдан джууукъ бола алагъа,

Къошулуб къалгъынчы алагъа,

Сиз ангыларыкъ адам тилде, ана тилде

Хапар айтыргъа излейме аладан.

Алай эталсам, алагъа борчуму

Бир кесегинден къутулгъанча боллукъма.

Джахилледен, къарангыладан

Ташны, Терекни да къутхаргъанча боллукъма.

Мен – адамы Кёк бла Джерни,

Мен – шайыры Таш бла Терекни,

Ёлгюнчю къутулаллыкъ болмам

Джарсыуларындан баш бла джюрекни.

Ёлгенден сора да къутулурмамы

Къайгъыларындан джюрек бла башны?

Джерде, Кёкде да къутулурму адам

Дауларындан Терек бла Ташны?

ДЖАЗ АЛА

Тилек эте тургъан къарт аммача,

Шыбырдайды эртденли джангур.

Кёб турмай, джашил намазлыкъча,

Кёрюннюкдю, кёгериб джер.

АДАМ ХОРЛАТМАЗ КЕСИН

Гюл да, чыгъанакъ да, аман ханс да

Ёседиле табигъатда.

Иги адамла, аман адамла да

Боладыла джамагъатда.

Дуния алай къуралгъан эсе,

Не этейик.

Адам болгъандан эсе,

Тынчды болгъан хайуан, джаныуар.

Джаны уа – джаныуарны да бар,

Ёлюмден къоркъады ол да.

Кесинге аяусуз бол да,

Адамлыгъынгы тас этме, къутхар.

Нафсынга не да дуния малгъа

Ийиб эсинги,

Ичингде хайуаннга, джаныуаргъа

Хорлатсанг кесинги –

Сора, къаллай адамса сен?

Адаммыса сен?

Хайуанла, джаныуарла

Адамдан онглу болсала,

Аны адамлыгъын ёлтюрюб,

Кесин да хайуан, джаныуар этиб,

Кеслерине къошуб къойсала,

Не айтыргъа боллукъду?

Тыш хайуанла, джаныуарла,

Джыйын болуб, чабыб,

Адамны абындырыргъа да болурла.

Алай а,

Ичинде хайуаннга, джаныуаргъа

Ол адаммыды сора?

Къалюбаладан бери адам джюрегинде

Джашайла, къазауат эте,

Адам, хайуан, джаныуар.

Хайуанлагъа, джаныуарлагъа,

Кесин хорлатмагъан – олду адам.

Алагъа къошулуб джанын сакълагъандан эсе,

Ёлюмню сайлагъан – олду адам.

Огъай, адам Адам эсе,

Тышында хайуанлагъа, джаныуарлагъа да,

Ичинде хайуанлагъа, джаныуарлагъа да

Хорлатмаз кесин.

КЪАРА КЪАЙГЪЫДАН АКЪ СЁЗ КЪУТХАРАДЫ МЕНИ

Къара къайгъыдан Акъ сёз къутхарады мени.

Сёздю мени фана дуниям, керти дуниям да.

Эки дуниям да Сёздю мени.

Мени джаным тёнгекде тюл, Сёздеди.

Сёз ёлмесе, мен да ёллюк тюлме.

Сёздю мени юйюм. Сёздю меннге ышыкъ.

Акъ сёзню ышыгъында рахатлыкъ табады джаным.

Ёлюмсюз эте бир-бирибизни,

Джашайбыз алай. Эртде айтылгъанды:

«Джырчы ёлсе, джыры къалыр» деб.

Къара кюн Акъ сёзге кёчерикме толусу бла.

Бу дуния къара джамчы эсе,

Акъ башлыкъ а – Акъ сёздю.

Ким, не кетсе да менден,

Акъ сёз а кетмегенди:

Къыйын, зауукъ кюнюмде да

Мени бла тургъанды ол.

Акъ сёзге ассы болгъандан,

Аллах, сакъла мени.

Акъ Къалам, Къызыл Къалам да – Сёздю.

Акъ джаным, къызыл къаным да – Сёздю.

Шайыр – ол Сёздю. Акъ сёз.

ЭКИ ГОГУШ - БИР БАГУШ

Эки гогуш – бир багуш,

Джашайдыла къууана.

Я Аллахым, сен болуш,

Къутхар халкъны аладан.

Къууанчлары аланы –

Къазыу, чачыу багушну.

Неда сёзюн этиудю

Кёкледе учхан къушну.

Чирик ийис тёбеден

Джайыла тёгерекге,

Салады заран, къоркъуу

Суугъа, Ташха, Терекге.

Эки гогуш – бир багуш,

Бошайла Джуртдан, Элден.

Багушун къуруталмагъан

Джарлы болурму бизден?

Эл багуш, къалана келсе,

Багуш эл деб айтдырыр.

Багуш тёбени къурутсакъ а,

Таза хауа къайытыр.

Алкъын а эки гогуш

Оноу этелле элге.

Я Аллахым, сен болуш,

Ий бир келечи бизге.

Гогушла бла багушла

Кёб бола барадыла.

Оноу керекли элле

Тюб болуб къаладыла.

«СИЗСИЗ БИЗНИ ТИЛИБИЗ»

«Бир-бирибизни къууандыргъандан башха, не барды дунияда?

Сау болугъуз, сизсиз бизни тилибиз». Къочхарланы Аза.

Былай джазады бир дохтур къыз Ингилизден.

Кетерлеми бу сёзле эсибизден?

«Сау болугъуз, си́зсиз бизни тилибиз».

Шайырлагъа алай айтхан болгъанмыды?

Иги сёз – ол Алхаммыды, балхаммыды?

Иги сёзден кюч алады кёлюбюз.

Джуртда Джангыз Терек да Къадау Ташха,

Ол сёзлени айта-айта джашайды.

КЪОНГУРАУЧУ

Кюмюш къонгурауну алтын тили – олду шийир.

Джер къонгурауну Кёк тили – олду шийир.

Къонгурау тауушну туудургъан, этген сейир -

Шайыр да — олду.

ЭСКИ, ДЖАНГЫ ДЖАЗЫУЛАНЫ ДА ОКЪУБ...

Къалюбаладан бери –

Ташда, териде, къагъытда болсун –

Джазылгъанны барын окъуб,

Адам улугъа къарайма къоркъуб.

Къураннга дери, Къурандан сора да

Джазылгъанны, барын окъуб,

Джолубузгъа къарайма къоркъуб.

Кесибизге да къарайма къоркъуб.

Джазылгъанла азлыкъ этгенча,

Алагъа кесим да къошама таукел.

Бирде кёлюм – джазгъы эртденча,

Бирде – къыяма къыш бузлатхан бир кёл.

Джазама, джазылгъан этгенча азлыкъ,

Мени́ сёзюм боллу́къча къутхарлыкъ дунияны.

Сёздю джаннга ашарыкъ-азыкъ,

Хакъ сёз, Акъ сёз – билеме аны.

Аллахны сёзюне бурмагъанла эс,

Мени сёзюмденми аллыкъдыла дерс?

Биле тургъанлай аны да,

Джазарымы къоймайма дагъыда.

Мени тюнгюлтмеген барды бир зат –

Сёзюм, бир адамгъа болса да, джарар:

Аны кёлю болур да азат,

Джазыуун ол кеси джазар.

Ёзге, анга да джетмей фахмум,

Башханы къутхаралмаса сёзюм –

Сёзюм бла байламлыды ёзюм –

Кесими къутхарыр назмум.

Джазгъанны къутхара эсе да къуру,

Керекди джазылыргъа назму.

Ана тилибизни сакъларгъа да болушур сёзюм.

Быллай оюм да береди сабырлыкъ, тёзюм.

Алай а, джукъу кирмейди кёзюме,

Тюб болгъан халкъла тюшселе эсиме:

Аланы да бар эди тиллери, адетлери,

Аланы да бар эди шыйыхлары, поэтлери...

Нек тюб болдула да дуниядан ала?

Не этейик,

Халкъыбыз къошулмаз ючюн алагъа?

Сюймекликни кючюнден тууадыла

Закий сабийле, къанатлы джырла, назмула да.

Сюймекликсиз джаратылгъан – ким, не да болсун –

Ийнанмайма, сейирлик болур деб.

Акъ сёз Джерде да джаратылыргъа болур.

Туугъанлай а – кетеди Кёкге.

Алай а, кёбюсюне Акъ сёз

Джети къат Кёкден энеди джерге,

Сюркелген, бюгюлген джанланы барын

Ёрге сюер ючюн, тартар ючюн ёрге.

Акъ сёз – къанатлыды,

Анга учаргъа керекди Кёк,

Не да – Кёкге тенг болгъан джюрек.

Акъ сёз къара джюрекде туумаз.

Тар джюрекде да турмаз.

Адам джюреги ючюн къазауат этсе да,

Балчыкъ кёлге джууукълащмаз.

Акъ сёз ушайды сабийге, мёлекге да;

Къаяда ёсген терекге да.

Тазалыкъ – Акъ сёзню джаны.

Ариулукъ – сыфаты аны.

Акъ сёз – Кёкденди, Тейриденди.

Ариулукъгъа, тазалыкъгъа сюймекликденди.

Адамгъа, табигъатха сюймекликденди.

Нюр джарыкъча энеди джерге,

Тартар ючюн адам улуну ёрге.

Келечиди акъ къанатлы Акъ сёз.

Насыблыды къонакъбай болалгъан анга.

КЪУТХАРАЛЛА МЕНИ

Адамладан чыкъса кёлюм,

Ата джурт бла Ана тил къутхаралла мени.

Ала́ саулукъда джокъду манга ёлюм –

Барама Кёкге илиниб, ёрлеб.

Минги Тауну эме бузларын,

Къарашауай ёсгенди алай.

Былайда –

Джуртну иче сууун, джалай ташларын –

Халкъ болгъанды Малкъар-Къарачай.

Джурт белгибиз – Тау-Къая-Таш,

Тил белгибиз – Нарат Терек анда.

Орайдабыз – тау суулагъа ушаш,

Байрагъыбыз – нюр джарыкъ – мийикде, алда.

Болгъан къадарда джуртум, тилим,

Кёлюм болгъанлай турлукъду Минги.

Адамладан чыкъса кёлюм,

Ата джурт бла Ана тил къутхаралла мени.

Тау сууну къарайма барыууна,

Тынгылайма тауушуна.

Учхан сууда чабакъланы тюл, толкъунланы тюл,

Къанатлы сёзлени, назму тизгинлени кёреме,

Сёзлени къанат тауушларын эшитеме.

Нарат тереклени ызларындан кюнбетге чыкъсам,

Назмула айта, шууулдайды чегет.

Поэзиядан толуду тёгерек –

Ол турады кючлеб

Сууланы, чегетлени, тауланы.

Саугъаларын аланы – назмуланы –

Къагъытха тюшюрюрге керекди джангыз.

Ма ол зат бла кюрешеме мен.

«Ас-салам»,- деди «Ас-Алан»,

«Алейкум...»,- деген болмады.

«Юйге да игилик»,- деди «Юйге Игилик»,

«Келгеннге да...»,- деген болмады.

Джангыз Терек болгъанымы Джуртда

Айтыб къычырды «Джуртда Джангыз Терек».

Балтасы, мычхысы бла келгенни кёргенимде,

Дедим: «Ай джарлы миллет, къарангы миллет.

Къара таныса да – къарангы миллет».

Джангыз Терекни къоймадыла болургъа чегет,

Китаб болуб чыгъыуу да, Элде тюл, тышында.

Не этсин кюймей, джарылмай джюрек –

Айырдыла Халкъны тамырындан – Терегинден, Ташындан.

Джангыз Терекни токъсан тогъуз джетеги,

Токъсан тогъуз аты: инкъыйлабчы Алийланы Умар;

Миллет ёкюл эмда алим Дудаланы Махмуд;

Джырчы Сымайыл, джазыучу Мусса, назмучу Билал...

Барын айтыргъа, санаргъа керекмиди, къайдам.

Терекни кеси да, токъсан тогъуз джетеги да

Джокъдула энди – кесгендиле аланы.

Джюзюнчю джетегин а, джюзюнчю атын а –

Сеземе, айталлыкъ а тюлме аны.

Ышаныу ангады джангыз.

Тау Элни ол къурар джангыдан.

Джарытады джолну джангы Ай бла джулдуз –

Болмасын энди абыннган, джангылгъан.

СОРА, КЪАЙДАН КЕЛЕДИ КЪОРКЪУУ

Джюрек къыйналса бир бек,

Кёрюнсе чамланнганча Кёк,

Ата-Анача, кёл этелле манга

Таш бла Терек.

...Тюздегилерибизни да бери ыхдыргъанелле къайгъыла.

Джашагъан а тынчмыды тауда, къаяда?

Джокъду къутулуу мында да къайгъыдан.

Шагъатла анга Таш, Терек, Адам.

Алай а, тарихни теренинден, узагъындан

Келе эсек джокъ болмайын биз,

Къутулуб Темирни, Къурчну да тузагъындан,

Биягъы таулада джашай эсек биз,

Сора, къайдан келеди къоркъуу?

Нек бола башлагъанды Терегибиз къуу?

Нек барды къоркъуу Къарчаны къаласына, ташына да?

Къаралыб тургъан Кёк, кюкюре, джашна да,

Ач бизге кесинги, къадарыбызны да.

Тарих эсибизни, ангыбызны да,

Уят да, Хорламгъа дери элт,

Джуртну, Тилни биз сакъларча эт.

...Тынгылайды Кёк – бермейди белги.

Алай а, чынгылны эрнинде да джашилди Терек.

Къадау Ташха бурулады джюрек –

Бюгюлмей джашаргъа барды юлгю.

Джюрек къыйналса бир бек,

Кёрюнсе чамланнганча Кёк,

Ата-Анача, кёл этелле манга

Таш бла Терек.

ТАШ, ТЕРЕК ДА ДЖОКЪДУЛА СЕНСИЗ

Энселе да Кёкден джулдузла бла Ай,

Урмаз эди джюрегим былай.

Чайкъалгъан тенгизге бурулду кёлюм:

Сакълайды мени Джашау не Ёлюм.

Айтыгъыз манга Таш бла Терек:

Мынга тенг боллукъ бармыды мёлек?!

Ариулугъу-тазалыгъы бла тенг боллукъ Сеннге,

Бармыды бир джан Джерде не Кёкде?

Сол джанынгда – Таш,

Онг джанынгда – Терек.

Багъалысыз меннге

Джанымдан да бек.

Таш, Терек эмда Сен

Болсагъыз эсен –

Халкъ да, Джурт да турлукъдула сау,

Ёлюмню хорларыкъды джашау.

Таш бла Терек –

Джуртум, Тилим эмда Китабым.

Алагъа къошдум да Сени,

«Ючден дагъан таймаз» деб, тохтадым.

Къууанчым сыйынмай джюрекге,

Тенг этдим Сени Ташха, Терекге.

Джюрегим Сени сюйгенди кемсиз:

Таш, Терек да джокъдула Сенсиз.

КЪУТХАРЛЫКЪ АЛЛАХДЫ БИЗНИ

Айланнганды джел Шималдан.

Бир иги хапар къралдан

Келтирирми? Билмейме, къайдам.

Тышында да джокъду джандет,

Аны сынагъанды поэт.

Сен ашыкъма, тау суу, тенгизге:

Таулу абынады тюзде.

Кенг эселе да тюзле, тенгизле –

Ала джарашмайдыла бизге:

Насыбынгы Джуртунгда изле.

Болсала да этгенле джаулукъ –

Ала ючюн кетмегенме мен:

Халкъыма, кесиме да саулукъ

Излей, ётгенме чекден.

Ауругъаннга марал сют къайда?

Мен – джети джыл – излегенли аны.

Къоймай не тюз, не чегет, не къая,

Къыдырыб чыкъдым дунияны.

Халкъ – джуртунда джашаялмай,

Ана тилинде окъуялмай, джазалмай,

Айтырын айталмай, сёлешалмай

Тебреген эсе – анга неди мадар?

Болушлукъ болмаз Гъарбдан не Шаркъдан,

Халкъ айырылгъан эсе Хакъдан.

Къайытмаса Хакъ джолгъа, Хакъгъа –

Дарман да, джашау да джокъду халкъгъа.

Хакъ джолду халкъны этерик сау.

Хакъ джолгъа къайытмаса миллет –

Не тюз, не тенгиз, не тау

Анга боллукъ тюлдюле себеб.

Кесиндеди, ичиндеди къыйынлыгъы халкъны.

Ангыламай аны,

Тышында излесе тамырын палахны,

Чамландырмазмы Аллахны?

Таныгъанлыкъгъа къара,

Къыйналабыз ангыламай Сёзню.

Хакъ джолгъа къайытмасакъ,

Аллах къутхарырмы бизни?

Болушлукъ келмез адамдан, къралдан –

Алдамайыкъ кесибизни.

Айырылмайыкъ динден-иймандан:

Къутхарлыкъ – Аллахды бизни.

МАДАРЫ БОЛСА АДАМНЫ...

Не кёбдю абыннган, джангылгъан...

Джашауун башларгъа джангыдан –

Мадары болса адамны

Эталырмед джандет дунияны?

Сора адам джашауун джангыдан

Башламагъанмы эди да Джерде?

ЁЛЕМЕ СЮЙМЕКЛИКДЕН

1

Кёзлеринг – чууакъ Кёкден,

Сезимим асры кёбден,

Мен бошайма джюрекден.

Сюеледиле таула:

Кёлюм – аланы бири.

Къобанла эм назмула

Кёкден келелле эниб.

Къанатлы сёз, учхан суу

Джанкъылыч тартадыла,

Кеслерин Сени таба –

Джаз таба – атадыла.

Сёз секиртме, суу толкъун,

Къуюлалла башынгдан.

Махтау Сеннге Джуртуму

Терегинден, Ташындан.

Буйругъу болуб Хакъны,

Алагъа болгъанса тенг.

Сакъларыкъ Джуртну, Халкъны

Ючюнчю керамат — Сен.

Кёзлеринг – чууакъ Кёкден,

Сёзлеринг а – гюлледен.

Джюрекдегин айталмай,

Ёлеме сюймекликден.

2

Ёле, тириле, – алай

Биз эки тюрлю болурбуз,

Дуния бла ахратча.

Кёз кёрмезча, сёз ётмезча,

Арабызда бармыд чек?

Бу сейир сезим ёлмезча,

Уруб турурму джюрек?

Арабызда барды чек –

Андан ётген къыйынды.

Ётерге уа керексе,

Намысынг бла, сыйынг бла.

Тюз эсе иннетибиз,

Бизни тыйгъан, айт, неди?

Джазыуну джазсакъ да биз,

Къол салгъан а – Кёкдеди.

Олмуду тыйгъан бизни?

Биз башыбызгъа мадар

Этмесек, Ол да къадар

Этерми? Этер нени?

Джазыуубузну джазайыкъ –

Алайсыз джашау болмаз.

Ол къол салыр не салмаз –

Биз алгъа бир атлайыкъ.

Кёзлеринг – чууакъ Кёкден,

Сёзлеринг а – гюлледен.

Айтырымы айталмай,

Бир кёб сёлешеме мен.

Узун сёзню къысхасын

Айтхан къыйынды къалай.

Джюрек, кюкюре, джашна,-

Ишибиз болсун къолай!

ОРАЗАЛЫКЪДА ДЖАЗЫЛГЪАН НАЗМУ

Юсюне таш тюшген кырдык да,

Ташны тешиб, чыгъаргъа кюрешеди.

Анга джетген палахны къатында,

Сеннге джетген къыйынлыкъ неди?

Башынга эркинсе, тёрт санынг да – сау.

Эркиши эсенг – къой тарыкъгъанны.

Хакъ ючюн, Халкъ ючюн сермешиудю джашау,

Эсге тюшюр Джаттайны, Татаркъанны.

«Ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да,

Джуртда Адам боллукъбуз, Халкъ боллукъбуз»,- деб,

Къайытхандыла сюргюнден ата-бабала...

Не дей болурла бюгюн бизге ала?

Азмы тёгюлгенди бу Джурт ючюн къаныбыз?

Азмы термилгенди бу Джуртха халкъыбыз?

Энди бу Джуртну сыйыртсакъ джаулагъа,

Аланы ие этсек ёзенлеге, таулагъа,

Къул-къарауаш болсакъ кесибиз да алагъа,

Не да, джайылыб, чачылыб кетсек тюзге –

Не айтырла кетген, келлик тёлюле бизге?

Къыямат кюн Аллах да сорур:

- Мен берген Джуртну, тилни къойгъанегиз кимлеге?

Не джууаб берирбиз ол кюн Аллахха?

Сукъланырбыз шейит болуб ёлгенлеге.

Сакъламасакъ Аллах берген Динни, Тилни, Джуртну,

Тюшмезбизми къызыууна ёртенни, отну?

Къалмазбызмы эки дуниядан да юлюшсюз?

Оразалыкъда бу затха да бир сагъыш этейик биз.

Не эсе да арыгъанма бир бек.

Быллай бир арыгъанма неден?

Юлгю алмай Ташдан, Терекден

Хомухлукъму этеди джюрек?

Быллай бир арыгъанма неден?

Кёбдю халкъда ауругъан, ёлген.

Къыйынды заман, къыйынды джашау.

Халкъ кеси да кёрюнмейди сау.

Халкъ кеси да къалай болур сау –

Тура эсе Ана тили ёле,

Чачыла эселе таулада элле...

Хаким да, хеким да, хяким да керекле халкъгъа.

Не эсе да арыгъанма бир бек.

Быллай бир арыгъанма неден?

Адамладан сууугъанды джюрек,

Болушлукъ сакълайма Кёкден.

«Этсенг мадар, этерме къадар»,-

Дейди Ол да, уллу кёз-къаш бермей.

Мен а, Джуртда

Джангыз Терек бла Къадау Ташны кёрмей,

Ала бла сорушмай-кенгешмей,

Бир да эталлыкъ тюлме мадар.

Таш бурхуну Терек къабукъгъа чырмаб,

Дуа орнуна джюрютеме бойнумда –

Кёкюрегимде джюрютеме Джуртуму –

Ол мени, мен да аны къорууулаб, сакълаб.

Кёзюу келир, Ана тилде чыммакъ акъ Сёзюмю,

Дуа этиб, Ата джуртум да бойнуна тагъар.

Ма ол заманда Джуртда Джангыз Терек да,

Ёмюрлени анга тынгылаб тургъан Къадау Ташха

Джашил нюрюн бюрке, джангыдан чагъар.

Става́нгерни джели, джангуру,

Юрениб бошагъанма сизге да.

Туугъан джердеча, кёлюм, джангырыб,

Келедиле макъамла, сёзле да.

Ёзге, Ставангер манга туугъан джер

Болаллыкъ тюлдю ёмюрде да.

Мында, тыш джуртда, тууса да джыр,

Джораланнганы уа – Элгеди.

Аргъы джанында тенгизни

Минги Таугъа ушайды бир тау.

Джюрекни кючлеген сезимни

Айталмайма, болгъанча тилкъау.

Кёлюм тенгизге, таугъа да ушай,

Мен – Шимал джолоучу – барама джашай.

Къайры келтирир Шимал Джол мени?

Кёрюрмеми, Туугъан Джер, сени?

Къарайма тенгизге, таугъа да.

Ушайма ёлгеннге, саугъа да.

«Джуртха къайытыб да не этейим,

Мында къалыб да не этейим?».

Тенгиз бетли бола къанатлары,

Тенгиз къушлача, учалла сёзлерим.

«Тау, тау» деген къычырыкълары

Ётелле къралла къургъан чекледен.

Джуртха учхан сёзлерими

Ызларындан турама къараб.

Ала бурхуларыллла джюрегими,

Джуртха джыйылсала, боллукъла Китаб.

«Боллукъла Китаб...». Иги джора да – иги.

Алай а: джашау, ёлюм да – хакъ.

Ана тилинден айырылса – ёледи халкъ:

Эм уллу къоркъууум олду мени.

Ана тилибизде джазылгъанланы

Окъургъа адам табылмай къалыр да...

Тилин къутхармаса, сакъламаса

Кимге керекди поэтни сёзю, джаны да?

Кёлюм тенгизге, таугъа да ушай,

Шимал джолоучу, барама джашай.

Къайры келтирир Шимал Джол мени?

Къалай къутхарайым, Ана тил, сени?

Къарайма тенгизге, таугъа да.

Ушайма ёлгеннге, саугъа да.

«Не этейим къайытыб Джуртха да,

Мында къалыб да не этейим?».

БОРЧХА КИРМЕ

Къайдан болса да тюшер деб ачха,

Сен ёмюрде да кирме борчха:

Тынгынг-тынчлыгъынг кетер,

Къараб къарагъынчы болджал да джетер.

Борчдан аман джокъду бир зат:

Борчлуну сюймейди не дуния, не ахырат.

Борчунг бар эсе уа – бер да къутул:

Алайсыз, бий эсенг да, боллукъса къул.

Тюрлю-тюрлю боладыла борчла да.

Ачха бла тергелмеген бардыла борчла да.

Бизге джашауну бергенни аллында,

Бизге динни, тилни, джуртну бергеннни аллында,

Борчубуз чексизди бизни.

Джашауну, динни, тилни, джуртну

Къорумасакъ, сакъламасакъ, къутхармасакъ,

Борчубузну алай бла тёлемесек –

Не дербиз соруу кюн Тёреге?

Не кючлю от эсе да Кюн,

Ол да джукъланныкъды бир кюн бир.

Къаллыкъ тюлдюле не тюз, не тенгиз, не тау.

Тауусуллукъду джашау.

Ауалы болгъанча, ахыры да боллукъду дунияны.

Файгъамбарла да айтхандыла аны.

Биледиле аны шыйыхла, шайырла, алимле да...

Келликди ёлюм неге да, кимге да.

Алай а, ёлюм бла бошаллыкъ тюлдю джашау.

Джангыдан къураллыкъды ол.

Къачан, къайда, къалай? Айтханчамы Китаб?

Бу соруулагъа къыйынды табхан джууаб.

Ёзге,

Баргъаны Кёкде боллукъду аны.

Башха дунияла сакълайла бизни.

Къысхасы бек узун сёзню:

Джашау тереги болады деб къуу,

Джокъду къоркъуу:

Джангыдан чыгъарыкъды, чагъарыкъды ол.

Джангы джашаугъа, джангы дуниягъа

Келтирликди джол.

Хазыр бол ёлюрге, тирилирге:

Юлешинирге джер бла Кёкге.

Адамны акъ иннетине, сёзюне, ишине

Къатылаллыкъ тюлдю ёлюм.

Ёлюм да – башха дуниялагъа эшикди,

Ма аны ючюн рахатды кёлюм.

КЪЫШХЫ ТЫЛПЫУ

Къар тебремесе да, алкъын, джауа,

Къышхы тылпыу этеди Шималда хауа.

Джелден, борандан айта хапар,

Бетлери агъарыб, сюелелле таула.

Шимал тенгизни да тынгысы къуругъанды.

Акъ дууадакълагъа ушаб толкъунлары,

Къанатланалла, учуб кетелмейле ансы...

Учалгъанлары, ча́йкала болуб,

Къычырыкъ эте эселе да, ким биледи.

Терекле да, башларын булгъаб,

Чапыракъ арта, дженгиллене,

Ургъан джелге, ураган джелге

Тыйыншлы тюберге хазырланалла.

Назму да, магъанасын-джанын

Сёзле бла джабыб, кийиндириб,

Башын, аягъын бегитиб,

Кюн аман бла сермеширча болгъанды.

Къышхы тылпыу этеди хауа –

Алда́ды сууукъ, сейирлик да:

Кёб турмай джауарыкъды къар,

Джабарыкъды джерни, шийирни да.

Табигъат да, Сёз да эки къат акъ

Боллукъдула. Алай а,

Джазгъа дери ёлмей, чыдаб,

Къар тюбюнден чыгъалыр къайсы?