Бүйрек туберкулезінің диагностикасы

Анамнезінде өкпе және басқа органдардағы туберкулезі, туысқандарының туберкулезбен ауыруы, туберкулезды науқастармен қарым қатынас, рентгенологиялық зерттегенде туберкулезге тәне белгілердің болуы аурудың спецификалық тұрғысын аннықтауға болады.

• 
  Жалпы зәр анализі – тез, тұрақты қышқылдық реакция, протеинурия, лейкоцитоурия, микрогематурия.
  
• 
  Зәрдің қарапайым себуі қабынудың айқын белгілеріне қарамастан стерильді болады.
  
• 
  Микобактерияны анықтайтын бактереологиялық зерттеу –бүйрек туберкулезін анықтайтын ең негізгі әдістердің бірі. ПТР диагностика – сезімталдығы – 94%.
  
• 
  ИФА – қоздырғышқа антиденелерді табуға көмектеседі.
  
• 
  Туберкулиндиагностикасы –күмәнді кезде туберкулинді пайдаланумен провокациялық тесттер жүргізеді. Туберкулинді теріасты енгізген соң зәр анализін алады (несеп тұнбасында формалық эленменттер жоғарылауы)
  
• 
  Бүйрек туберкулезін УДЗ зерттеу. УДЗ туберкулездің ерте этаптарында тиімді емес, өйткені бұл кезде айқын белгілер көрінбейді. Кавернозды туберкулезде домалақ пішінді, тығыз капсуламен қоршалған эхонегативті жаңа құрылымдарды байқауға болады(кисталарда капсула жұқа болады). Кавернанаың ішіндегі заты біртексіз сипатта болуы мүмкін.
  

• 
  УДЗ бүйрек паренхимасында бұзылыстың орналасқан орнын, зақымдану дәрежесін анықтауға және терапия барысында туберкулездің регрессиясының динамикасын бақылауға көмек береді.
  

• 
  Шолу рентгенограммасында және нефротомограммада зақымдалға бүйрек контурының күшеюін және әктену аймақтарын байқаймыз. Экскреторлы урография және ретроградты уретеропиелографияның мәндері де өте зор.
  

• 
  Бұл зерттеу әдістері нақты деструкция ошақтарын және оның табақшалы түбекше жүйесімен, бүйрек синустарының элементтерімен, магистральді тамырлармен қатынасын анықтайды. Қабынуға аймақтық лимфа түйіндерінің қатынасын да байқауға болады.
  

• 
  Нефросцинтиграфия бүйректің функициональді активтілігін анықтауға мүмкіндік береді. Нефросцинтиграфиямен туберкулинді бірге қолданып диагностикалауға да болады. Бүйректің функциональді активтілігінің төмендеуі спецификалық процесстің барлығына дәлел.
  
• 
  Бүйрек туберкулезінің емі.
  

Уақытылы анықталған жағдайда және консервативті емнің тиімділігі болса жағымды болып саналады.

1) дәріге тұрақты мутанттар селекциясын алын алу;

2) қақырықтың ерте бациллалығына қол жеткізу.

3) толық алып тастау.

Науқастарды емдеу квалификацияланған медециналық қызметкердің қатаң бақылауымен жүргізіледі( барлық тағайындалған дәрілерді қолдануын қадағалау.) Науқаспен алын ала туберкулезге қарсы препараттарды қолану жайлы әңгіме жүргізіледі және ары қарай келісімге қол қойылады.

 I – Алғаш анықталған туберкулезді науқас (жаңа жағдай): жағынды зерттеудің оң нәтижесі, өкпенің ауыр абациллярлы туберкулезі, өкпеден тыс туберкулездің ауыр формалары

• 
  II. Рецедивті жағдайлар және алғашқы емі әсерсіз болғандар және емі аяқталмай қалғандар.
  

1-ші категория емі.

• 
  қарқынды фазасы: туберкулездің ауырлық дәрежесіне және дамуына байланысты екі айдан бастап төрт айға дейін жүргізеді, төрт ТҚП тағайындалады: изониазид (Н), рифампицин (R), пиразинамид (Z), этамбутол(Е) немесе стрептомицин (S) салмаққа байланысты дозалармен беріледі. Стрептомицин екі айдан артық берілмейді;
  
• 
  Қолдаушы фазасы: төрт ай көлемінде интермиттеуші (аптасына үш рет) немесе күнделікті тәртіпте екі препаратпен(изониазид (Н) и рифампицин (R)) жүргізіледі:
  

2-ші категория емі

• 
  Интенсивті фазасы ауырлық дәрежесіне және дамуына байланысты үш айдан бес аптаға дейін созылуы мүмкін. Емнен бұрын қақырықтың дақылды зерттеуі жүргізіледі. Ем бес препаратпен дене салмаққа байланысты дозамен екі ай көлемінде жүргізіледі: изониазид (Н), рифампицин (R), пиразинамид (Z), этамбутол(Е) и стрептомицин (S). Содан кейін ем уш ТҚПмен жүргізіледі: изониазид (Н), рифампицин (R), пиразинамид (Z), этамбутол(Е), стрептомицин қолданбайды.
  
• 
  қолдаушы фазасы бес ай көлемінде интермиттеуши немесе кунделікті тәртіпте уш препаратпен жүргізіледі: изониазид (Н), рифампицин (R) и этамбутол(Е).
  

• 
  Интенсивті емі 12 ай көлемінде 5 препаратпен емделеді: амикацин, пиразинамид ,протионамид, этамбутол, офлоксацин, 
  

• 
  АЙВ жұқпасы науқастарын емдегенде антиретровирусты терапия жүргізеді, ал бұл препараттарды рефампицин препараттарымен бірге қолдануға болмайды. Сондықтан құрамында рефампицин мен рифабутин жоқ (изониазид, стрептомицин, пиразинамида и этамбутола комбинациясы) альтернативті терапия жүргізеді. Емнің ұзақтығы клиникалық әсеріне байланысты болады және 9-12 айға созылады (қақырықта микобактерияның кеткен соң алты айдан кем емес).
  

1) тері асты эмфиземасы;

2) плеврит;

3) өкпенің тесілуінің арқасында травмалық пневматоракс

4) ауалы эмболия.

Пневмоперитонеум

Пневмоперитонеум — Бұл құрсақ қуысына ауа толтырудың нәтижесінде жоғарыда жатқан өкпенің өлшемдері және эластикасының төмендеуіне жасанды түрде қол жеткізу болып табылады. Өкпе бұл кезде көкет жақтан қысылады. Пневмоперитонеум пневмотораксты аппараттың көмегімен жасалынады. Топографиясы бойынша инемен тесудің ең қолайлы жері іштің тік бұлшығетінің сыртқы шекарасы бойымен, кіндіктің сол жағынан 2-3 смдей төмен жағы болып табылады. Алғашқысында құрсақ қуысына 300 мл, ары қарай мөлшері көбейіп 800-1000 мл газға дейін жетеді. Газ енгізу процедурасы 7-10 күн сайын қайталанып тұрады. Пневмаперитонеум екі жақты төменгі бөлікті үрдістерде, гематогенді диссемениацияларда және жаңа штампталған каверналар бар жағдайларда көрсетіледі. Бактерияға қарсы емнің арқасында пневмаперитонеуммен емдеу ұзақтығы қысқартылған (1-2 жыл), асқынулар сирек жағдайларда байқалады. Пневмаперитонеумді қажет жағдайда қайталап жүргізуге болады.

Пневмоперитонеум жасау кезінде болатын асқынулар:

1)теріасты эмфиземасы;

2) Ішек жолдарының тесіліп кетуі;

3) Бауыр зақымдануы;

4) Шажырқай тамырларының тесілуі.

Емнің хирургиялық әдістері

Хирургиялық ем түрлеріне (жоғарыда айтылған коллапсотерапиялық операциядан басқа): экстраплевральді пневмоторакс, олеоторакс, торакопластика, шеткі нервтерге операциялар жатады. Кеңінен өкпе резекциясы қолданылады – шектелген клиновидная резекция, сегментарлы резекция, лобэктомия және пульмоноэктомия - Егер бір өкпе толығымен бұзылысқа ұшыраса өкпені түгелдей алып тастау. Экстраплевральді торакопластика қазіргі таңда кеңінен қолданылмайды. Торакопластика кезінде өкпенің зақымдалған жеріндегі қабырғалар алынады, нәтижесінде сол жердегі өкпенің бөлігі кқоллапсқа ұшырайды. Торакопластика қайтымсыз өзгерістерге әкеледі: кеуде клеткасының деформациясы және көлемінің кішіреуі, өкпенің семіп кеткен жерінде жиырылуы, функциональді бұзылыстар. Торакопластика фиброзды-кавернозды үрдістер кезінде, науқастың өміріне қауіпті және жаңа хирургиялық әдістерді қолдануға мүмкіндік жоқ өкпеден қан кету жағдайларында қолданылады.

Шеткі нервтерге операцияны негізінен көкеттік нервтің мойын бөлігінде жасайды, қан және лимфа айналымын өзгертеді. Бұл операция көмегімен көкет нервінің функциясына қол жеткізеді, нәтижесінде көкет жоғары көтеріледі. Өкпенің төменгі бөліктерінің колллапсы болады. Бұл үшін операция барысында көк ет нервін кеседі (френикоэктомия), мүлдем алып тастайды немесе қысып тастайды (френикоэкзерез или френикотрипсия). Көкет нервін қызметін бұзу үшін ол жерге алкогольді де енгізуге болады — френикоалкоголизация. Бұл әдісте нерв функциясы уақыт өте келе қалыпқа келеді. Қажет болған жағдайда алкоголизацияны қайталауға болады.