Зигат Султанов Йыһат Солтанов сочинения в пятнадцати томах әҪӘРҘӘр ун биш томда том

Әҫәрҙәр ун биш томда, том IV. Поэмалар һәм роман. — 468 бит.

Ашып киткән тауҙар түбәһен.

Кешеләр бар — байып, алтын менән

Нышып бөткән һандыҡ, кеҫәһен.

Бар шаҡшылар — ҡанлы ауыҙҙар.

Байлыҡ өсөн йәнен, илен һатып,

Ир башына еткән яуыздар.

Саф күңелле ябай кешеләр.

Даны менән, малы менән түгел —

Эше менән дәү тау ишеләр.

Шахталарҙа күмер ҡаҙалар.

Ҡомло далаларға һыу сығарып

Баҡса баға, һарай һалалар.

Әҙермен һәм шулар хаҡына

Утҡа керергә йә ташланырға

Ҡояш системаһы артына.

Нурландырып хәлдән килгәнсе,

Бағышларға шулар файҙаһына,

Хеҙмәт күрһәтергә үлгәнсе.

Кереп ятҡас та, тим,

Ҡара ерҙең һалҡын ҡуйынына,

Ҡалырға мин тейеш улар менән,

Йырым менән юлдаш булырға!
Ашырмы һуң эшкә был теләгем?..

Тырышам мин уны үтәргә.

Көс тупланым.

Ваҡыт.

Аяғымды алға күтәрәм!

Йәки еңелермен —

Яна йөрәк ылғый ялҡында!

Инсем итеп тәүге поэмамды

Бағышлайым ауыл халҡыма.
Сазым ҡылы!

Яңра,

Осорт осҡа Пегас ҡашҡаһы!

Йырлайыҡ бер ярһып ауыл егетен,

Һәм йырларбыҙ тағы башҡаһын.

Теҙелешкән кескәй ауылдар.

Өйҙәр өзләй кейеп һалам кәпәс,

Урамдарҙа бейей ҡайындар.

Утлай ерҙә ҡаҙ-ҡош көтөүе.

Малай-шалай шәйләй сыбыҡ тотоп,

Һарыҡ көткән циклоп¹ шикелле.

Апрель еле елә тартҡылап.

Тартҡан саҡта тышҡа ҡараш ата

Һылыу ҡыҙҙар — мөләйем, шат ҡына.

Сурлап китә ҡурай, дәрт-йырҙар.

Егеттәр һәм ҡыҙҙар ыңғайына

Шаңдай йырлап урман, тау, ҡырҙар.

Күкрәй бында... Ҡайһы берәүҙәр

Башлап танышалар. Ә ҡайһылар

Һөйгәндәрен тәүгә үбәләр.

Сәскә ата бындай төндәрҙә.

Бөтә ҡайғың, бөтә хәсрәттәрең

Төпкә бата бындай төндәрҙә.

Аҙмы йәндәр янып үҫкәндәр?

Ялҡыныңа ярһыу йөрәк хисен

Аҙмы йәндәр яғып үткәндәр?

Икеләнмәй юйған яҙмышын?

Гүрҙән тергеҙгән аҙ кешенеме,

Дәртләндереп сыңрау тауышың!..

Юл ярылған ауыл яғына.

Ҡарағайҙар, ҡойоп иҫкеләрен,

Йәшел ылыҫ-шәлен ябына.

Ғорурланып, күктең төбөнә.

Көнөн-төнөн Ҡояш, Ай нурҙары

Үтә алмай ылыҫ егенә.

Көн-төн бында һалҡын күләгә.

Иртәләрен, үтеп кәртәләрен,

Ысыҡ тама ҡусҡыл үләнгә.

Дауыл тынһа тора шым ғына.

Ҡайһы ваҡыт, таң торбаһын ҡабып,

Серле бер көй тарта — моң ғына...

Мең-мең сыңға мең-мең селтерәп.

Шул ҡыҙ сулпылары сыңын тыңлай

Ярҙа үҫкән яңғыҙ ҡуш тирәк.

Арғы ярҙан кәкүк саҡыра.

Айыу сыҡһа үкереп шырлығынан,

Ҡоралайҙар тертләп бышҡыра.

Ҡуян ҡыуа һоро бүреләр.

Төпһөҙ күктә, емтек еҫен тойоп,

Таҙғаралар тубы сөйөрөлә...

Бер йәш егет ҡайта ауылға.

Һоро шинель, һалдат пилоткаһы.

Йәшел тоҡсай аҫҡан яурынға.

Юрый ғына әллә кеймәгән?..

Ҡуңалтаҡлыҡ еңгә ят булғанға,

Билбауына ҡыҫып бәйләгән.

Йөҙө моңһоу — ҡайғы шәүләһе.

Аяҡтары алға атлағанда

Тарта кеүек артҡа кәүҙәһе.

Ваҡыт-ваҡыт ауыр уфтана.

Тертләгәндәй айнып уйҙарынан,

Нәфрәтләнеп әсе йылмая.

Бер ҡараһаң — ауырыу төҫлө ул.

Икенсе мәл — шашып шатланғандай,

Өсөнсө мәл — ифрат үсле ул...

Балсыҡ ярлы йылға ситенә.

Һыуҙар быйыл бик ныҡ ташҡан икән —

Ярҙы ашап тулҡын һикерә.

Урман әллә ҡыҫып һыҡҡанға?

Елдең әллә ҡаршы өрөүенән,

Боролоп-боролоп әллә аҡҡанға?

Өйөрөлә сөмөкәй упҡындар.

Ярҙар ауа өҫтән умырылып,

Бәргән саҡта уҫал тулҡындар.

Алыҫтарға ата ҡарашын.

Йылға һаман ыға алға ғына,

Ике ярға һуғып ҡанатын.

Үҙенең ул оҙон ғүмерендә

Аҙмы тиргән төрлө тарихтарҙы,

Аҙмы яҙған тағы тирергә!

Татыған йыш ҡанлы ҡайғыны.

Ир баштарын йыйған ҡамыштары,

Алып киткән йәки ағыны.

Ҡаяларын ҡайып күбеккә.

Нисә ҡабат ҡыҙыл ҡанға ҡанап

Ҡайтҡан кире иҫке йөҙлөккә.

Сиртеп кемгә сихри йырлаған?

Төндәр буйы кемдәр, ҡосаҡлашып,

Сайпылыуын уның тыңлаған?..

Бөтәһенә әҙер күнергә.

Бабаларҙың уҙып ғүмеренән,

Килеп кергән беҙҙең ғүмергә...

Ҡаҡ текәгә килеп ултыра.

Аяҡтарын аҫҡа һәлендереп,

Күҙен төбәй һыуҙың һыртына.

Таралт минең таралт ҡайғыны!

Һалҡын телең менән йөрәк йөйөн

Шифаласы, ялап яй ғына.

Һинең ошо ағын һыуыңдан!

Ҡосағыңда тәүге өнөм тыуған,

Кендегемдең ҡаны йыуылған.

Биргәнһең һәм көйлө йырымды.

Һалайымсы һары һағышымды,

Яңғыратып һырлы ярыңды!”

Йылғаһылай оҙон ағышлы.

Бер тыңлаһаң — ифрат күтәренке,

Бер уйлаһаң — үтә һағышлы:

Аяҡ баҫтым бына ярыңа.

Бойоҡмон шул: йәшлек хыялдарым

Осто кеүек елгә бары ла.

Ҡайтырмын, тип, данға уралып.

Ә хәҙерен?!. — Данды эт ялаған,

Шырауланып баҫып торамын.

Үҙем дә мин илгә — һыңар ҡул”...

Туған йылғам! Кисер егетеңде!

Яҙһын уға Хоҙай изге юл!

Ағылдырҙы урман хуш еҫен.

Төн шаршауын һүреп шат йондоҙҙар

Ҡыҫышты күҙ шаян-йәшертен.

Сурылданы оҙон бер көйгә.

Сабаҡтарҙы салып дәү сурағай

Һыҙып үтте һыуҙы икегә.

Мышы тыҡты морон тулҡынға.

Өйрәк өйөрҙәре, быжҡылдашып,

Ҡамыш араһына сумдылар...

Ҡапыл килде телгә

Бөтә урман, күл һәм йылғалар.

Өҙөлмәҫ көй көйәҙләтте төндө —

Оркестры ерҙең сорлаған:
Әйтерһең дә, көллө кейек, ҡоштар

Концерт бирә бөйөк сәхнәлә.

Әйтерһең дә, улар бер-береһен

Уҙыу өсөн сәмле дәртләнә.

Ғарҡылдаша рояль, гармундар.

Граммофон һәм борғо, пианино —

Үреләләр бергә бар моңдар.

Көләүендәр — олон төбөндә.

Көлә ылыҫ, ҡул сәпәкләй япраҡ,

Айыу төшә ҡыҙып бейергә.

Күтәрелә көмөш һауаға.

Кәкре ҡайығына ҡырын ятып,

Дирижерлыҡ ҡыла донъяға...

Төн ялай ут — йылға ситендә.

Тексәй Айҙың күҙен әсеттереп

Төтөн йөҙә урман өҫтөндә.

Йәнгә тиртеп ауыл йылыһын?

Ат көтәме? Өйрәк өшкөтәме?

Балыҡсымы — ҡарай йылымын?

Мосафирға был йән таяныс.

Арала тик шашып ташҡын ҡайнай,

Һуҙырға ҡул етмәй, аяныс...

Уйға батып текләй был утҡа.

Ә йөрәге, төнгө сихри ҡылдай,

Иңрәй, иңрәй ошо минутта.

Сумып үткән тиле йәшлеге

Күҙ алдына килә ҡубарылып

Ихлас көйө, гүзәл, саф көйө...

Ебәк яулыҡ кеүек елберҙәп,

Тартып тора егет хыялдарын,

Ҡомарлатып, ҡуҙлы бер ергә.

Һүнеп бармыш һуңғы осҡоно

Булып күренәлер серле усаҡ —

Уфтай егет, уфтай бошоноп:

Гөл баҡсаңда сәскә ҡалдырмай?

Һүрелерме сағыу хыялдарым

Мәңгелеккә, инде ҡабынмай?

Ҡанат яҙған ярһыу йөрәгем

Һыныҡ ҡанат, бойоҡ һалдат булып

Ҡайтып килә, алып кәрәген...

Мыҫҡыл итеп йәшлек хисемде?

Уйланыңмы үҙең ялтырарға,

Юйып ташлап минең есемде?!.”

Ҡойоноп шуҡ Айҙың нурына.

Ғаләмдәрҙең күҙе күҙләй ерҙе,

Тылсымланып урман хорына...

Әҙәмсә һүҙ улар әйтмәйҙәр.

Ҡатып ҡалған ниңә ҡаялары —

Ҡотороноп бейеп китмәйҙәр?!

Белмәй улар көрәш, еңеүҙе.

Улар өсөн тормош — өҙөлмәҫ моң,

Көнө-төнө — бер ғәм диңгеҙе...

Һеҙ белһәгеҙ ине егеттең

Ниндәй һағыш йөҙөн һарғайтҡанын —

Ҡалмаҫ инегеҙ һис түҙеп тын.

Инегеҙ һеҙ шашып был төндө:

Еңел мени, тауҙы баҫҡан ҡарҙай

Ҡайғы баҫҡан башын егетеңдең!

Үләт ыуын ҡырсып йөрөгәндә,

Риза мыни егет, өйгә ҡайтып,

Яугир баштан ҡалһа “бер бәндә”?!.

Юҡмы уның керһеҙ намыҫы?!.

Барыһы бар!

Фәҡәт ул уңышһыҙ,

Көлә унан яһил яҙмышы...

* * *
Яҡтан ҡубып, утлы тулҡын ярып

Кәмә дөрә егет ярына:

Усаҡ яғыусы йән йөрьәт иткән

Сығарып уҡ уны алырға.

Бәргәс кенә осло маңлайын,

Иҫен йыйып шунда елде егет,

Ялпылдатып шинель салғыйын.

Кес кенә бер бабай тырышып

Һөйрәй ине кәмә моронсайын,

Һыу ағыны менән көрәшеп.

Тейҙе егет. Ҡарыш кәмәне

Шытырҙатып һыңар ҡулы менән

Тартып алды ярға дәртләнеп.

“Дурной” көс күп ваҡыт!

Беҙ ҡуш ҡуллап ала алмаған

Айыуҙы һеҙ һыңар ҡул менән тик... —

Шымды бабай... һүҙе ҡалмауҙан...
Күрҙе сөнки етем елпелдәгән

Һалдат шинеленең буш еңен...

Боролдо ла ситкә, күҙен һөрттө

Әллә тиктән, әллә йәш килеп...

— Һаумы, улым! Күҙем күрмәй шул...

— Был мин — Талғат, яуҙан ҡайтып киләм.

— Талғат?! Балам! Бына осрашыу! —

Һыйпап улдың сикә сәстәрен,

Егетте ул ҡыҫты күкрәгенә,

Сын күңелдән түгеп йәштәрен.

Белеп торам ҡайҙан икәнде...

Яуыз Гитлер! Муйыны һынғыры!

Ҡырып һалды күпме ул йәнде... —

Яҡын, ипле, шыршау ҡулынан

Йәне иреп өнһөҙ торҙо егет,

Арынғандай күңел туңынан.

(Береһе сал, береһе йәш, мыҡты)

Ҡосаҡлашып, йән-тән уртаҡлашып,

Бар донъяһын шул мәл онотто.

Күмелделәр тулҡын артында.

Һыу йөҙөндә көләс Ай бәүелде,

Ҡуш ишкәкте ҡайырып тартҡанда.

Сәйнәп талған усаҡ уртына.

Сәйгүн элде түҙмер өс тағанға:

— Килтерәйек, — тине, — шартына.

Төн өҫтөнән төшмә ҡайтып өйгә —

Ҡыйын булыр ҡаршы алыуы.

Йөрәге бит насар әсәйеңдең —

Хатта мөмкин шартлап ҡалыуы...

Хат-хәбәрең күптән килмәне...

Юҡ, хәйерле булыр, балаҡайым,

Таң аттырып боҙһаҡ ғилләне!..

Үрләй төтөн — ел юҡ. Донъя тын.

Яр ҡоршауы сумды һарғылт нурға,

Төтөн яҙҙы күктә ҡанатын.

Үҙҙәренсә бөкләп аяғын,

Быуаттарҙың барлыҡ һуҙымында

Ултырғандай ата-бабаһы.

Ҡабып ҡайтҡан (“иблес мираҫы”!..)

Төрөпкәһен ҡуҙға быҙылдатып,

Төтөн менән йөҙөн уратты.

Уйға сумып, ғәмгә күмелеп.

Көттө Талғат уның уяныуын,

Ҡуҙ һалыуын йәнгә һүҙ телеп.

Махра ыҫын төтөн күтәрҙе.

(Фронтта ла тартмай ҡайтҡан егет

Аптыратыр әле күптәрҙе!)

Төрөпкәһен төрнәп бер уста.

Һорап ҡуйҙы:

— Һөйлә әле, улым,

Ҡайһындай хәл хәҙер фронтта?
Яҡын микән инде еңеү көнө

Ҡоторонған фашист йыланын?!

(Ишеткәндәй булды гөрһөлдәүен

Егет фронт тигән ҡибланың...)

Елберҙәр көн беҙҙең ал байраҡ.

Атып килгән анау ал таң кеүек

Бәхәсһеҙ был! Түгел ул йыраҡ!

Уттар ярып үҙем бармағас

Шул еңеүле таңдың ҡосағына,

Барған кеүек яҙға ҡарлуғас?!

Фашизмды, — тинем, — ауҙарһам...”

Ирешмәнем ләкин мораҙыма —

Бушйең киләм ҡайтып “баҙар”ҙан...

Яҙмыштың мин — ҡулһыҙ һәм данһыҙ!..

Бер ҡанаты һыныҡ ҡарсығалай,

Ҡарғыр саҡта ҡалдым яраҡһыҙ...

Һыҙҙыртыр, тип көтә торғандыр...

Йөрәгемдән урғыр тулыш моңдо

Сулаҡлығым йота торғандыр...

Мин ни эшләй алам ауылда?

Ятырғамы һамҫып, күк төтәтеп?..

Юҡ! Мин риза түгел был юлға! —

Торҙо ырғып усаҡ янынан.

Әсе көлмөш Айҙың йөҙөн йырып

Аҙымланы ярҙың буйынан.

Ыҫмағынан, һалҡын ҡан менән

Көтөп алды уның тынысланып

Ултырыуын кире янына.

Ҡарағайҙар кәңәш ҡорҙолар.

Шуҡ тейендәр ылыҫ араһынан

Ҡаш йыйырып ҡарап торҙолар.

Йөҙөн бороп егет яғына

Шыбыр-шыбыр ниҙер белештеләр,

Көлөштөләр серле, яй ғына...

Үҙ уйҙарын һаман уйланы.

Әле утҡа, әле һыуға төшөп,

Ғүмер буйҡайҙарын буйланы:

Бабай, бабай, күп күргән бабай!

Быуат буйы әсе-сөсө татып,

Илдәр гиҙеп күп йөрөгән бабай!

Биленә тиң һаҡаллы бабай!

Һаҡал бөртөгөнән дә күберәк

Тәжрибәле, аҡыллы бабай!

Скрипкәмдә нисек уйнайым?

Ата-бабаларҙан ҡалған моңдо

Илкәйемә ҡалай ҡояйым?

Бирер инем һыҙып -- әмәл юҡ.

Моң диңгеҙен гиҙеп үтер инем,

Ишкәгем юҡ, илтер кәмәм юҡ...

Ни әйтерһең минең һүҙҙәргә?

Ҡор тиҙерәк, ҡор хаҡ хөкөмөңдө —

Сабырлығым етмәй түҙергә!..”

Алып бәрҙе сәйгүн ҡапҡасын.

Хуш еҫ бөркөлдөрөп үлән сәйе

Тәмләндерҙе урман һауаһын.

Ҡандай ҡыҙыл сихәт ағымын.

(Ә үҙенә сәйгүн ҡапҡасына

Ҡойоп теүәл ҡылды табынын.)

Һалдатмын, тип, һыйҙан тартынма.

Ата-бабаң һөйгән эсемлек был

Борондан уҡ һәр бер табында.

Эсһәң сәйҙе — тәнең ял алыр.

Ә ҡандарың, ҡорос кеүек ҡайнап,

Тамырҙарың буйлап таралыр.

Тотмай, һәй, ҡайҙа ул!

Эсмәй ҡайҙа башҡорт һыуында

Бешкән сәйҙе,

Ян-яғыңда йырлап

Башҡорт урмандары торғанда!

Төрлө һыу эсте ул, —

Махра тартып хәмер эсмәне.

Әсәйенең тәмле сәйҙәренең

Тәме сөнки телдән китмәне.
“Их, барыбер әжәл көтә беҙҙе!..

Эсеп, тартып, дуҫтар, ҡалайыҡ!

Тура килһә һылыу — үбеп ҡыйыу,

Ҡосаҡҡа беҙ уны алайыҡ!” —

Ҡанлы окоп...

Тик ул тартманы,

Эсмәне һәм

Һантый һылыуҙарҙы

Ҡосаҡлап та һис бер ятманы

(Әллә шуға тәҡдир һаҡланы...)
Торҙо сөнки һаман күҙ алдында

Тыуған ауыл, әсәй, һылыуы...

Шул һылыуҙың уны оҙатҡанда

Һулығып-һулығып илап ҡалыуы...

Сал бабай һәм мыҡты был егет.

Бушаған бер соҡор тула йәһәт,

Сәйгүн сыйнай ҡуҙҙа бөркөлөп.

Боҫ имсәген тартып табындан.

Күҙәүенә етеп күңел тулы,

Туҫтаҡтарҙың тулы сағында.

Сыҙаһын тик сәйгүн мороно!

Сәй “һөймәй” ул һалдат, ә тотонһа

Шикләнмәй көт күлең ҡороуын!

Ҡайтарғанда аштың яулығын

Еңел булһын өсөн аяҡсыға,

Ҡорһағында бар һый ҡалыуын!..”

Ҡойондорғас ҡайнар сәй менән,

Һүҙ башланы йәне-тәне йомшап,

Төрөпкәһен һурып тәм менән:

Аңлайым мин ялҡын ҡыҙыуын.

Һиҙенәмен ҡыйғыр күңелеңдең

Тотҡонлоҡта тулап һыҙлауын.

Теләр инем һуғыш ҡырында

Дан яуларға — еңеү көндәрендә

Байраҡсыһы уның булырға.

Яраҡһыҙ мин ҡанлы көрәшкә.

Колхозымда хәлдән килгәнемсә

Еңеү яулайым сын йөрәктән:

Йөрөгәндә йәштәр һабанда.

Әле бына һыуға йылым һалдым,

Һый булһын, тип, дөйөм ҡаҙанда.

Ас ҡарынлай йонсой ил эштә.

Фронт ейһен, фронт еңһен, тиеп,

Бөгөләбеҙ бында гел бишкә.

(Йәшермәйсә әйтһәк үҙ-ара)

Иген иккән илдең асығыуын

Фронт бәләһенә туғара.

Ике яуыз сапты тамырға:

Береһенең ләҡәбе Өсбармаҡ,

Икенсеһенеке – Ҡабырға...

Косилканан береһе ҡырҡтырған.

Икенсеһе, яуға барып етмәй,

Ҡолап, ҡабырғаһын һындырған...

Сәсәп үлде яҙын сабыйҙар.

Бер ус бойҙай семтеп алған өсөн

Сабый әсәләрен яуыздар

Һалдат ҡатындары төрмәлә!..

Артығын һис әйтер әмәлем юҡ,

Башым ҡата, телем көрмәлә...

Әйҙәһендәр, әйҙә, шул юлдан!..

“Эһ!” тә итмәм!

Ашым бит ашалған,

Йәшем инде йәшәп уҙылған...
Ә һин һаҡлан.

Башың тыҡма тоҡҡа!

Телең тешлә.

Сыҙа.

Ҡанһыҙ түрәләрҙе ҡамтарырға

Мәскәү үҙе, бәлки, юл табыр...
Һин бит, егет, көйөнәһең юҡҡа:

Бәхет түгел мени шул үҙе —

Ҡайнар ҡаның яуҙа ҡойоп ҡайтыу,

Яҡынайтыу өсөн еңеүҙе!

Еңеү елберҙәген ал таңға

Ашырырҙар — һөймәйме шул һине?

Күммәйме шул һине шан-данға?!

Уҡталғандай, һин дә дан эҙләп

Тик үҙеңә, талпынмасы ерҙә.

Нимә ул дан? Кәрәк ул ниңә?

Илкәйеңә ихлас бағышла.

Аралап үт ғәмдән һәр бәндәне —

Килер йәм дә, дан да — барыһы ла!

Ҡурҡмай ҡайыр ҡырыҫ ҡанунын!

Һәр упҡындың сығыу баҫҡысы бар —

Таба бел һин шуны, аҡыллым.

Аяҡ-ҡулһыҙ ҡалһаң — аунаҡла!

Башың ҡайтҡан — илгә аҡыл ҡайтҡан —

Аҡылыңды егеп ил һаҡла!

Башын эйеп, утҡа төбәлеп.

“Ауыр, ауыр! Күпме шелтә бында...

Сындыр, бәлки, уның тигәне?

Ҡулһыҙ кеше — ҡулһыҙ инде ул.

Осор ине — бер ҡанаты һынған...

Таянысһыҙ, юлһыҙ инде ул”...

Берләм юлдан ауыл яғына.

Таң томаны, ҡайнап-ҡабарынып,

Ҡаршыһына уның ағыла.

Ҡубарыла алыҫ, алыҫтан.

Тертләп ҡорҙар ҡанат пырылдата

Сыртлап сыбыҡ һынған тауыштан.

Оҙаҡламай өйҙәр күренер.

Һыйыр һауа сыҡҡан әсәкәйе

Ҡаршыһына сыр-сыу йүгерер.

Эркелешер туған-терәктәр.

Нишләр икән үҫеп буйға еткән

Муйыл күҙле ҡыҙый бигерәк тә?!.

Күреү менән нурһыҙ бағыуын,

Ҡойолдо ла төштө егетебеҙ —

Бағаналай ҡатып ҡалыуын

Ҡосаҡланы килеп иңенән;

Көллө тәне дер-дер ҡалтыраны,

Ҡыҫҡан саҡта ҡулһыҙ еңенән.

Ышанмайым!.. ысын һинме был? —

Илаһа ла, күҙҙән йәш сыҡманы,

Илай-илай кипкән ине шул...

Ваҡытһыҙмы ҡайтып килеүем?..

— Эй балаҡай! Ясин сығартҡайным,

Мәғлүм булғас яуҙа үлеүең...

Штык һымаҡ шыҡай -- ҡаршыңда.

Ниндәй үлеү?!

— Ҡара ҡағыҙыңды

Алғанға бит алты ай ғына... —
Һандыҡтағы ҡалай ҡумтаһынан

Ҡармап шомон улға тотторҙо.

“Похоронка”...

“Ҡаты бер алышта

Юғалттыҡ беҙ улың батырҙы”...
...Ҡалғайны шул, эйе, ул йығылып

Туптар яуған, йорттар ауғанда...

Бер соҡорҙан уны соҡоп алған

Үлек йыймыш трофей-команда...

Ишетмәгән, теле көрмәлгән.

Ҡулһыҙ ҡалып, йөрөй башлағас уҡ,

Үҙен-үҙе оҙаҡ белмәгән...

Илаһа ла, сыҡмай күҙ йәше...

Сөнки бит ул уға — тере мәйет, —

Ғазраилдең әрһеҙ көндәше...

Ҡабат-ҡабат ҡыҫып ҡосаҡлай.

Буш ең төбөн һәрмәй һәм, ниһәйәт,

Йәше тама тулыш борсаҡтай...

Ҡуш ҡуллап уҡ ҡосор инем дә...

— Эй балаҡай, әлдә мең ризамын —

Йәнең генә ҡайтһын тәнеңдә!

Башҡалар ҙа күрһен был көндө.

Ошо шатлыҡҡалыр инде, кисә

Йөрәккәйем бигерәк елкенде.

Бына һөлгө, бына һабының.

Атаҡайың ғына күрәлмәне

Ғаиләһенең теүәл табынын...

Һыҡтай йәне, юҡтап атайҙы.

“Ҡара ҡағыҙ” уға килде, тиеп,

Әсәһенән былтыр хат алды...

Өскөл хаттар ҡалған ҡумтала...

Әсәй һаҡлап тотҡан һабын менән

Йыуына ла өйгә уҡтала.

Быялалы шкаф эсендә.

Күпме хыялланды егет шуны

Һыҙҙыртырға, ҡайтып ошонда...

Үҫә төшкәс һөйән, ат ҡылдан

Яһап тартты үҙе һөйөклөһөн —

Ныҡ арбалды атай был моңдан.

Ырымбурға атай юлланды.

Әллә ҡайҙан табып алып ҡайтты

Улҡайына шөңгөр ҡоралды.

Скрипкәсе Ишәй Ишмырҙа

Ҡайтҡан һайын уны күнектерҙе

Ҡайҙа баҫып, ҡалай ышҡырға.

Тотонғастын ауыл егете:

— Булды! — тине. — Минән уҙҙырып уҡ

Сыңратырға һиңә көн етте!..

Һалған башын Ишәй Ишмырҙа.

Уйлағандыр: “Бөтмәҫ моңдарымды

Дауам итер илдә иш мырҙа”.

Моң ҡумтаһы илай шкафта...

“Ышҡылтаһын ышҡыр уң ҡулым юҡ,

Муйынсаһын һулым тотҡанда”...

Талғат бата ауыр моңдарға.

(Паганини һымаҡ, теләгәйне

Бер ҡылында йәндең уйнарға...)