«Азаматтық іс жүргізу құқығы» пәні бойынша «5В030100»- құқықтану мамандығына арналған ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені семей

- қажет болған жағдайларда жауапкерді шақырып, одан істің мән-жайлары бойынша жауап алады, талап қоюға қандай қарсылықтар бар екенін және бұл қарсылықтаордың қандай дәлелдемелермен расталуы мүмкін екенін және бұл қарсылықтардың қандай дәлелдемелермен расталуы мүмкін екенін анықтайды, жауапкерге оның құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;

- талап қоюшыдан ол мәлімдеген талаптардың мәні бойынша жауап алады, одан жауапкердің тарапынан мүмкін болатын қарсылықтарды анықтап алады, егер бұл қажет болса, қосымша дәлелдемелер беруді ұсынады, талап қоюшыға оның іс-жүргізу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;

- іске тең талап қоюшылардың, тең жауапкердің дербес талаптарсыз III тұлғалардың кіруі туралы мәселені шешеді, сондай-ақ тиісті емес жауапкерді ауыстыру туралы мәселені шешеді;

- тараптарға дауды шешу үшін олардың аралық сотқа жүгіну құқығын және мұндай әрекеттің салдарын түсіндіреді;

- мүдделі азаматтар мен ұйымдарға істі қараудың уақыты мен орны туралы хабарлайды;

- куәларды сот отырысына шақыру туралы мәселені шешеді;

- тараптардың өтініші бойынша және өз бастамасы бойынша сараптама тағайындайды, сондай-ақ іске маманды аудармашыны қатысуға тарту туралы мәселені шешеді;

- тараптардың өтініші бойынша ұйымдардан немесе азаматтардан дәлелдемелер талап етеді;

- жазбаша және заттай дәлелдемелерді сол жерде тексеруді жүргізеді;

- сот тапсырмаларын жібереді;

- талап қоюды қамтамасыз ету туралы мәселені шешеді;

- талапкердің өтініші бойынша оның берген арызын қайтару туралы ұйғарым шығарады;

- өзге де қажетті іс жүргізу әрекеттерін жасайды.

- егер даулы құқық қатынасы құқық мирасқорлығына жол беретін болса, істе тарап болып табылатын азамат қайтыс болғанда немесе заңды тұлға қайта құрылған, таратылған жағдайда;

- талапкер әрекет қабілеттігінен айрылған жағдайда;

- азаматтық, қылмыстық немесе әкімшілік сот ісін жүргізуде қаралып жатқан басқа істің шешілуіне дейін бұл істі қараудың мүмкіндігі болмаса;

- құқықтық көмек көрсету жөніндегі тапсырмамен шет мемлекеттің сотына өтініш жасаған жағдайда іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұруға міндетті.

Сондай-ақ сот :

1. 
   тарап ҚР-ның Қарулы күштерінде, басқа әскерлерінде және әскери құрамаларында шақыру бойынша әскери қызметте болған немесе ол басқа да мемлекеттік міндетті орындауға тартылған болса;
   
2. 
   тарап емдеу мекемесінде болған немесе оның сотқа келуіне кедергі жасайтын сырқаты болған және ол медициналық мекеменің құжатымен расталған жағдайда;
   
3. 
   тарап істі қарау мерзімінен асатын мерзімде қызметтік іссапарда болған жағдайда;
   
4. 
   жауапкер іздеуде болған жағдайда;
   
5. 
   сот сараптама тағайындаған жағдайда;
   
6. 
   қорғаншылық және қамқоршылық орган бала асырап алу ісі жөнінде асырап алушылардың тұрмыс жағдайын зерртеу жөнінде асырап алушылардың тұрмыс жағдайын зерттеуді белгіленген жағдайда іске қатысушы адамдардың тұрмыс жағдайын зерттеуді белгіленген жағдайда іске қатысушы адамдардың өтініші бойынша немесе өз бастамасымен іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұра алады.
   

- іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпаса;

- сол тараптардың арасындағы сол мәселе туралы дау бойынша және сол негіздер бойынша шығарылған, заңды күшіне енген сот шешімі немесе талап қоюшының өз талабынан бас тартуына немесе тараптардың бітімгершілік келісімін орнықтыруына байланысты іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы соттың ұйғарымы болса;

- талап қоюшы өз талабынан бас тартса және бас тартуды сот қабылдаса;

- тараптар бітімгершілік келісімін жасаса және оны сот бекітсе;

- іс бойынша тараптардың бірі болып табылатын азамат қайтыс болғаннан кейін даулы құқықтық қатынас құқық мирасқорлығына жол бермесе;

- іс бойынша тарап ретінде әрекет жасайтын ұйым қызметі тоқтатылуына және құқық мирасқорлары болмауына байланысты таратылса, іс бойынша жүргізуді қысқартады. Іс жүргізу сот ұйғарымымен қысқартылады, егерде іс жүргізу қысқартылған жағдайда сол тараптар арасындағы, сол мәселе туралы дау бойынша және сол негіздер бойынша екінші рет сотқа жүгінуге жол берілмейді. Сонымен қатар, сот арызды қараусыз қалдыруға құқылы, ол мынадый негіздер арқылы қараусыз қалдырылады:

- арызды әрекет қабілеттігі жоқ адам берсе;

- арызға қол қойған және оны берген адамның арызға қол қоюға және оны беруге өкілеттігі жоқ болса;

- осы немесе басқа соттың іс жүргізуінде осы тараптар арасындағы, сол мәселе туралы дау бойынша және сол негіздер бойынша бұрын қозғалған іс бар болса;

- өздерінің қатысуынсыз істі қарауды өтінбеген тараптар екінші шақыру бойынша сотқа келмесе;

- өзінің мүддесіне сай іс қозғалған адам мәлімделген талапты қолдамаса;

- талап-арызды қайтарып алу туралы өтініш берілсе, ал жауапкер істі мәні бойынша қарауды талап етпесе арызды сот қараусыз қалдырады. Егер арыз қараусыз қалдырылған жағдайда сот ұйғарым шығарады, бұл ұйғарымда істі қарауға кедергі келтіретін мән-жайларды қалай жоюды көрсетуге міндетті. Ал арызды қараусыз қалдыруға негіз болған мән-жайлар жойвлғаннан кейін мүдделі адам жалпы тәртіп бойынша сотқа тағыда арыз беруге құқылы.

Судья істі дайын болды деп тани отырып, оны сот отырысында қарауға тағайындау туралы ұйғарым шығарады, тараптарға және процестің басқа да қатысушыларына істі қараудың орны мен уақыты туралы хабарлайды. Осы процессуалдық әрекетті жасау үшін судья хатшының жұмысын тікелей қадағалауға алу керек. Іске қатысушыларды хабарландыру олардың іс бойынша сот шақыруын алып үлгеруі және дайындалу мерзімін ескере отырып белгіленуі тиіс.Іске қатысушы адамдар, олардың өкілдері, сондай-ақ куәлар, сарапшылыр, мамандар, мен аудармашылар сот отырысының немесе жекелеген іс жүргізу әрекеттерін жасаудың уақыты мен орны туралы хабарландырылады және соттың шақыру қағаздарымен сотқа шақырылады. Егер ол мүмкін болмаса, бірге тұратын кәмелеттік жасқа толғандардың біреуіне немесе жұмыс орнына телефонграмма немесе телеграмма беру арқылы шақырылады. Шақыру қағазында немесе өзге де хабарлауда мыналар болуға тиіс:

1. сотқа хабарланатын немесе шақырылатын адамда көрсету(тегі, аты, әкесінің аты және олар жолданатын адамның тұрғылықты жері ұйымның атауы мен орналасқан жері);

2. соттың атауы мен нақты мекен-жайы;

3. адресатқа хабарлау немесе оны шақыру жүргізілетін істің атауы;

4. келетін жері мен уақыты;

5. іске қатысушы тұлғаларға іс бойынша оларда бар барлық дәлелдемелерді табыс етуді ұсыну;

6. адресат кім ретінде хабарланып немесе шақырылып отырғандығын көрсету;

7. хабарланатын немесе шақырылатын адамның сотқа келмей қалу салдарын және оның келмеу себебін сотқа хабарлауға міндетті екенін көрсету;

8. шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды, шақыруды жіберуші адамның қолы.

1. 
   Талап қою.Талап арыз және оның реквизиттері
   
2. 
   Талап арызды қозғалыссыз қалдыру. Талап арызды қабылдаудан бас тарту
   
3. 
   Талап арызды қайтару. Талап арызды қабылдау
   
4. 
   Істі сотта қарауға әзірлеу: түсінігі, мақсаты,міндеттері,мерзімдері
   
5. 
   Істі сотта қарауға тағайындау
   

1. Баймолдина З.Х. Доказывание и доказательства в гражданском судопроизводстве: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

2. Баймолдина З.Х. Исковой порядок защиты прав в суде: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

3. Баймолдина З.Х. Разбирательство гражданских дел в суде первой инстанции: Научно-практическое пособие. Алматы: Жеті жарғы, 2001.

4. Викут М.А., Зайцев И.М. Гражданский процесс России: Учебник. М.: Юристъ, 1999.

5. Гражданский процесс: Учебник / Под ред. В.А. Мусина, Н.А. Чечиной, Д.М. Чечота. М.: ТОО “Фирма ГАРДАРИКА”, 1996.

1. Сотта іс қарау сатысының түсінігі, мәні. Сот отырысы және оның бөлімдері

2. Істі мәні бойынша қарау. Сот жарыссөздері.

3. Істі мәні бойынша қарауды аяқтау және шешімді жариялау.

• 
  сот мәжілісіне дацындалу бөлімі,
  
• 
  істі мән-жайы бойынша талқылау;
  
• 
  жарыссөзге кезек беруі және іс бойынша прокурордың қорытындысы;
  
• 
  сот шешімін шығару және шешімді жариялау.
  

1. процеске қатысушылардың келмеуінің салдары;

2. куәнің, сарапшының процеске келмеуінің салдары;

Ал сот отырысының хатшысы осы іс бойынша шақырылған адамдардан кімнің келгенін, келмеген адамдарға хабар берілген-берілмегенін және олардың келмеу себептері туралы қандай мәліметтердің бар екенін сотқа баяндайды. Ал төрағалық етуші келгендердің кім екенін анықтайды, содай-ақ лауазымды адамдар мен өкілдердің өкілеттіктерін тексереді.Сондай-ақ төрағалық етуші аудармашыға – оның сот жүргізіліп отырған тілді білмейтін адамдардың түсіндірмелерін, айғақтарын, мәлімдемелерін, ал бұл адамдарға іске қатысушы адамдар мен куәлардың түсіндірмелерінің, айғақтарының, мәлімдемелерінің, жария етілетін және істе бар құжаттардың, дыбыс жазбалардың, сарапшылар қорытындыларының, мамандар кеңесінің; судья өнімдерінің, сот қаулылары мен шешімдерінің мазмұнын аудару міндетін түсіндіреді. Сондай-ақ қате аударғаны немесе қате қорытынды бергені үшін жауапкершілік бар екенін ескертуге міндетті. Ал келген куәлар сот отырысы залынан шығарылады. Төрағалық етуші жауап алынған куәлардың жауап алынбаған куәлармен сөйлеспеуіне шаралар қолданылады. Сонымен қатар төрағаоық етуші со құрамын жария етеді, прокурор, сарапшы, маман, сот отырысының хатшысы, сот приставы ретінде кімдердің қатысатынын хабарлайды және іске қатысушы адамдарға олардың қарсылық білдіру құқығын түсіндіреді. Ал судьяға қарсылық білдіру үшін негіздерге:

• 
  осы істі бұрын қарау кезінде куә, сарапшы, маман, аудармашы, өкіл, сот отырысының хатшысы, сот орындаушысы, сот приставы ретінде қатысса;
  
• 
  іске қатысушы адамдардың немесе олардың өкілдерінің біреуінің туысы болса;
  
• 
  істің нәтижесіне жеке, тікелей немесе жанама түрде мүдделі не оның әділдігіне негізді күмән туғызатын өзге де мән-жайлар болса, онда істі қарауға қатыса алмайды.
  

• 
  ол іске қатысушы адамдарға немесе олардың өкілдеріне қызмет жағынан немесе өзгедей тәуелді болса немесе тәуелділікте болып келсе;
  
• 
  ол тексеру жүргізіп, оның материалдары сотқа жүгінуге негіз болса не осы азаматтық істі қарағанда пайдаланылса, істі қарауға қатыса алмайды.