Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі БҰҰ- ның юнисеф балалар фонды

- жағдайды талдау

- қызметтер

- оқыту

- қоғамдық пікірді қалыптастыру

1. 
   Әлеуметтік-психологиялық көмек сұрап келген балалардың, ата-аналардың, отбасылардың мұқтаждығын бағалау.
   
2. 
   Балаларға, ата-аналарға, отбасыларға кеңес беру (заңдық, психологиялық, медициналық көріністерде).
   
3. 
   Әлеуметтік көмек (шешім қабылдауда көмек).
   
4. 
   Баланың туған отбасымен қосылуы.
   
5. 
   Есірткіқұмарлық, маскүнемдік және зорлықтың алдын алу (қауіп-қатер тобындағы отбасыларға дер кезінде көмек көрсету, жағымсыз жақтарын ерте кезден айқындау)
   

1. 
   Асырап алушы отбасыларды іріктеу:
   
   • 
     Орталықтың деректер қорын, қамқорлық мекемелерін, БАҚ (Бұқаралық ақпарат құралдарын) тарту;
     
   • 
     асырап алушы ата-аналарды іріктеу (заңның негізгі талаптарына сәйкестігі, отбасының әлеуметтік психологиялық дайындығы).
     
2. 
   Асырап алушы ата-аналардың мектебі:
   
   • 
     асырап алушы ата-ана боламын деуші кандидаттарды әлеуметтік-психологиялық тұрғыда дайындау (патронаттық тәрбиелеушілерді, қамқоршыларды, бала асырап алушыларды);
     
   • 
     баланы асырап алу, қамқор, патронат процедураларын құру (нормативтік-құқықтық актілері, асырап алушы ата-аналар мен балалардың құқықтары мен міндеттері)
     
   • 
     асырап алушы ата-аналарды оқыту (кеңес беру, тренинг).
     
3. 
   Баланың асырап алушы ата-аналармен кездесулері.
   
4. 
   Бірлесуін талдау, керек кезде түзету, ұсыныстар.
   
5. 
   Асырап алушы отбасына баланы тапсыру.
   

1. 
   Отбасына орналастырмас бұрын баланың қажеттіліктері мен кемшіліктерін бағалау.
   
2. 
   Бейімделу кезеңінің бастапқы дағдыларын үйрету.
   
3. 
   Баланың құқықтары мен міндеттері жөнінде білімін арттыру.
   
4. 
   Позитивтік дәлел құру.
   
5. 
   Нәтижелі қатынас дағдыларын оқыту.
   

1. 
   Бала болған қамқор мекемемен және қамқор ұйымымен бірлесе отырып баланың даму жоспарын тағайындау.
   
2. 
   Әлеуметтік қызметкердің қатысуы (кеңес беру, ұсыныстар, мамандарды тарту).
   
3. 
   Ата-аналар мектебі:
   
   • 
     асырап алушы ата-аналарды оқыту (тренинг-семинарлар);
     
   • 
     отбасыларға жеке кеңес беру (заңгер, медициналық қызметкер, психолог).
     

1. 
   Баланың үлгірімін бағалау, отбасында баланың әлеуметтік-психологиялық қауіпсіздігін бағалау:
   
   • 
     сынып жетекшісімен, мектеп психологымен кездесу;
     
   • 
     баламен, ата-аналармен кездесу;
     
   • 
     баланың көңіл күйін, іс-қимылдарын, сөйлегендерін сырттай бақылау;
     
   • 
     баламен сұрастыру жұмыстарын жүргізу және оның отбасында әлеуметтік-психологиялық қауіпсіздігіне психологиялық құралдарды қолдану (жобалау тестері, сауалнамалар және т.б.)
     
2. 
   Отбасының бейімділік отбасы белгілеріне сәйкестігін қадағалау:
   

• 
  әлеуметтік оқытушының ата-аналармен сауалнама негізінде әңгімелесуі ата-аналардың өзінің міндеттерін түсінуі мен отбасының даму барысын көрсетеді;
  
• 
  психологиялық зерттеу (қажет жағдайда).
  

3. 
   Орталық бақылау:
   

• 
  тұрмыстық жағдайларын бақылау;
  
• 
  отбасының имандылық, психологиялық жағдайларын бағалау;
  
• 
  сарапшының мерзімді сауалнамасы (көршілерін, мектеп мұғалімдерін).
  

4. 
   Жағымсыз жағдай болған кезде баланың жеке қағазын қайта қарау.
   

Штаттық қызметкерлер:

1. 
   ұйымдастырушы – 1 бірлік
   
2. 
   басқарушы – 1 бірлік
   
3. 
   психолог – 1 бірлік
   
4. 
   әлеуметтік қызметкер – 1 бірлік
   
5. 
   есепші – 1 бірлік
   
6. 
   медициналық қызметкер – 0,5 бірлік
   
7. 
   заңгер – 0,5 бірлік
   

7. 
   ОҚО отбасын қолдау Орталығының жұмыс жоспары
   

1. 
   Балаларға, жеткіншектерге және жастарға әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету (кеңес беру, тренинг, сабақтар және т.б.)
   
2. 
   Балалар күтімінің балама түрлерін дамыту:
   
   • 
     қамқорлық мекемелерінде балалардың қажеттіліктері мен себептерін ескере отырып деректер қорын және балалардың өзіндік даму жеке карталарын құру;
     
   • 
     баланың биологиялық отбасына қайта оралу немесе асырап алушы отбасына орналастыру жұмыстары.
     
3. 
   Денсаулық сақтау мекемелері арқылы қыз-келіншектерге – болашақ аналарға және қауіп-қатер топтарындағы жас аналарға көрсетілетін әлеуметтік көмекті дамыту.
   
4. 
   Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінде (кемтар балалар интернаты, балалар үйі, түзету интернаты) жұмыс жасайтын әлеуметтік оқытушылар мен психологтарды дайындау және қайта даярлау жүйесін құру.
   
5. 
   Қамқорлық мекемелерде, Отбасын қолдау Орталықтарында жұмыс жасау үшін мамандарды (әлеуметтік оқытушылар мен психологтар) оқыту.
   

7. 
   Ұсынылып отырған үлгі енгізуінен күтілетін негізгі нәтижелер
   

• 
  Отбасы мен балаларды қолдауда кешенді жұмыс жүйесі жүзеге асырылады.
  
• 
  Отбасының қызметтер мен қорларды нәтижелі пайдалану мүмкіндіктері кеңейтіледі.
  
• 
  Баланың аман-саулығы және оның құқығын қорғау жұмысы қамтамасыз етіледі:
  

• 
  балаларға үздік қамқорлық: балалардың толық дамуы, дамуында ерекшеліктері бар балалардың азаюы;
  
• 
  балалар асырап алушы отбасыларда тәрбиеленуі: интернаттық мекемелерінде және ата-ананың қамқорлығынсыз қалған балалардың азаяды;
  
• 
  заңмен жанжалға түсетін балалардың азаяды;
  
• 
  ата-аналарынан айрылған балалар санының азаяды;
  
• 
  отбасынан уақытша айрылған балалардың отбасына қайта орала алады;
  
• 
  отбасына қайта орала алмайтын балалар басқа отбасында тәрбиеленеді.
  

• 
  Экономикалық салдары (интернаттық мекемелерге мемлекеттік қаржының аз бөлінуі)
  
• 
  Барлық бағытта профилактикалық кешенді жұмыс қамтамасыз етілуі (жағымсыз балалар, отбасылар).
  

1. 
   Ақпараттық жүйенің тағайындау мақсаттарын анықтау.
   
2. 
   Қорға кіретін деректердің негізгі белгілері мен түрлерін анықтау.
   
3. 
   Деректер қорын компьютерлік бағдарлама түрінде құру.
   
4. 
   Деректер жинау және талдау.
   
5. 
   Бағдарламаға ақпараттарды енгізу.
   
6. 
   Қызметкерлерді ақпараттық жүйемен жұмыс істеуді үйрету.
   
7. 
   Әлеуметтік қызмет жүйесінде деректер қорын қолдану.
   

Бұл тарауда ақпараттық жүйе құру кезінде британдық әріптестеріміздің берген ұсыныстары көрсетілген (Э.Бильсон және Д.Харвин).

Әлеуметтік қызмет көрсетуді жүзеге асыру және дамыту үшін керекті деректерді алу ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты болып табылады.

Халыққа қызмет көрсетуді жоспарлау кезінде бұл жүйе жергілікті және орталық деңгейде қолданылатын әлеуметтік қызметтердің сандық деректерін көрсетеді. Негізінде бұл деректер келесі бағыттарда қолданылады:

• 
  әлеуметтік қызмет жүйесіне қойылған мақсаттар мен міндеттерге сай жұмыс жасау мониторингі;
  
• 
  жүйе жұмысына өзгертулерді енгізу үшін міндеттер мен бағдарларды орнату;
  
• 
  лимиттік қорлардың қалыптасуына көмек көрсету;
  
• 
  экономикалық нәтижелілік жөнінде ақпарат беру;
  
• 
  басқару және практикалық қызметкерлердің жұмыстарына көмек көрсету;
  
• 
  жұмыс практикасына өзгерту жұмыстарын жүргізуге көмек көрсету үшін орталық және жергілікті көрсеткіштерін құру;
  
• 
  еліміздің әр түрлі аймақтары, аудандары мен облыстары арасында салыстырмалы талдау жүргізуге көмек көрсету.
  

1. 
   Мекен-жай қызметін кім қолданады? Бұл сұраққа жауап, осы қызмет түрін қажет еткен отбасы мен балалар деректерін алғаннан кейін беріледі.
   
2. 
   Қызмет сұранысының себебі неде? Қажеттілікті санаттарға бөлу үшін таптастыруды өңдеу қажет.
   
3. 
   Қандай қызмет түрлері көрсетіледі? Көрсетілетін қызмет түрінің сипаты және бала мен отбасының мінездемесі бар қызмет көрсету түрімен баланың бағытын байланыстыру қажет, одан кейін оның алынуын бақылау қажет. Алынған деректерді «Деректер қорына» енгізу үшін көрсетілетін қызмет түрлерін таптастыру қажет. Екінші деңгей сұрақтары: көрсетілетін қызмет ұзақтығы, қызмет көрсететін кім, қандай қызмет және қаншалықты ұзақ?
   
4. 
   Нәтижесі қандай? Әлеуметтік қызметке сұраныс алынғаннан кейін балалық шақты әлеуметтік қорғау жүйесінде баламен не болып жатқанын түсіну үшін барлық жағдайлар жасалуы тиіс.
   

• 
  асырап алу, патронат, қамқорлық деректерінің жүйелілігі;
  
• 
  қамқорлық жүйесіне кіру және шығу себептері;
  
• 
  қоғам қамқорлығының ұзақтығы;
  
• 
  бір жылда қамқорлық жүйесіне кіру және одан шығу жиілілігі;
  
• 
  балалардың ұлттық құрамы;
  
• 
  балалардың амандығы жөнінде деректер: мысалы, денсаулық және білім деңгейі;
  
• 
  мекен-жайынан көрсетілетін қызметтер деректері, оның ішінде бала және отбасы жөнінде деректер, қызмет көрсету түрі, ұзақтығы және т.б.
  

Негізгі деректер элементтеріне мысалдар:

Негізгі деректер элементтеріне келтірілген мысалдар нақты бір жағдайға сай түзетілуі қажет.

• 
  Отбасы/бала мінездемелері
  

Баланың мәліметтері:

• 
  аты
  
• 
  туған күні, айы, жылы
  
• 
  жынысы
  
• 
  азаматтығы
  
• 
  ұлты
  
• 
  ана тілі
  
• 
  үйде қолданылатын тіл
  
• 
  діні
  
• 
  мүгедектік немесе баланың созылмалы аурулары
  
• 
  сұраныс жіберілген кездегі баланың мекен жайы
  
• 
  тұрақты мекен жайы, егер басқа болса
  
• 
  
  

• 
  ата-аналары
  
• 
  бауырлары
  
• 
  басқа да маңызды отбасы мүшелері
  

• 
  Қызмет көрсетілуге сұраныс немесе баланы қамқорлыққа орналастыру:
  

• 
  сұраныс беру себебі
  
• 
  сұраныс берген тұлға
  
• 
  сұраныс берілген күні
  
• 
  сұраныс жіберілген қызмет орны/тұлға, кімге/қайда
  
• 
  сұраныс жіберілген кездегі мән-жайлар (мысалы, анасымен тастанды бала, немесе баласын қамқорлыққа алу өтінішімен келген ана)
  

• 
  Баланың жағдайын бағалау:
  

• 
  бағалауды бастау күні
  
• 
  бағалауды бітіру күні
  
• 
  бағалау жүргізу негізінде берілетін ұсыныстар
  
• 
  нәтиже (мысалы, қызмет тағайындалды, күтуге қойылды және т.б.)
  

• 
  Сотта/ комиссияда тыңдалуы:
  

• 
  сот/комиссия анықталуы
  
• 
  сотқа/комиссияға жіберілетін күн
  
• 
  тыңдау күні
  
• 
  ұсыныстар (қызмет орнының ұсынылған шаралары)
  
• 
  сот/комиссия шешімі (мысалы, қамқорлық жөнінде жарлығы, бақылау жөнінде жарлығы және т.б.)
  
• 
  балаға/отбасына көрсетілетін негізгі қызмет түрі
  

• 
  Бала жағдайын қайта қарау:
  

• 
  қайта қарау күні
  
• 
  қайта қарау жұмыстарына ата-анасының қатысуы
  
• 
  қайта қарау жұмыстарына баланың қатысуы
  
• 
  егер бала қамқорлық жүйесінде болған жағдайда, оның ата-анасымен, отбасының басқа мүшелерімен қандай дәрежеде қарым-қатынаста болғандығы (мысалы, жеке қарым-қатынас айына 1 реттен жиі емес, жеке қарым-қатынас айына 1 реттен жиі, қарым қатынастың басқа да түрлері, және т.б.)
  
• 
  қайта қарау жұмыстарының шешімі (мысалы, қызмет көрсету түрін ауыстыру, қызмет көрсету түрінің ауыстырылмауы, қамқорлық жүйеден үйіне қайтарылуы)
  
• 
  шешімнің орындалуы (мысалы, шешім орындалды, шешім жартылай орындалды, күтуге қойылды)
  

• 
  Қызметтер:
  

• 
  қызмет түрі (мысалы, патронаттық отбасы)
  
• 
  қызмет көрсетуші
  
• 
  қызметтің басталу күні
  
• 
  қызметтің біту күні
  
• 
  қызметтің біту себептері (мысалы, басқа жерге ауыстыру жоспарлануда, қамқорлық жүйеге төтенше орналастыру)
  
• 
  нәтиже