Микромодуль 5 – Стерильді дәрілік заттар өндірісінің технологиясы

Дәріс жоспары:

1. Асептикалық жағдайлар. Инъекциялық ерітінділерді ластайтын қайнар көздер. Инъекциялық ерітінділерге қойылатын талаптар

2. Инъекциялық ерітінділер өндірісін асептикалық жағдайлармен қамтамасыз ету

Дәрілік препаратттар өндірісінің асептикалық жағдайы - бұл технологиялық процесстің барлық кезеңдеріндегі өнімге микроағзалар түсуден қорғайтын технологиялық және гигиеналық шаралар комплексі.

Парентеральды препараттардың ластануы үш түрге бөлінеді: химиялық. Микробтық және механикалық.

Микробтық және механикалық ластанудың қайнар көздері бірдей:

1. 
   Сапасыз сүзу
   
2. 
   Технологиялық жабдық, әсіресе оның үйкеліс бөлшектері
   
3. 
   Қоршаған ауа
   
4. 
   Қызметкерлер
   
5. 
   Нашар дайындалған ампулалар
   

Инъекциялық препараттар өндірісінде асептикалық жағдайларды қамтамасыз ету үшін бірнеше негізгі жағдайларды атап өту қажет: бөлме, қызметкерлер, шикізат, жабдықтар мен тара тазалығы.

Өндірістік бөлме – инъекциялық препараттарды арнайы тек осы мақсатқа арналған бөлмелерде дайындайды.

Бұл бөлмелердің жабдығы негізгі мақсатқа бағынуы керек – өнімді ластау минимальды мүмкіндікке азайту, яғни шаң жиналуының минимум жерлері, тазалық бақыланатындай ауа беру, жоғары қысымды сақтап тұру. Қажет жағдайда белгілі температураны және ылғалдылықты сақтап тұру. Мұндай бөлмелерді «таза» деп атайды. Отандық стандарттар бойынша «таза бөлмелерде» ауа 4 мм сын.бағ. t = 23 ± 2ºС, W = 30 – 40% қатысты болуы керек.

Бөлмелерде жұмыс істеу барысында қызметкерлер де ластаудың белсенді қайнар көздері болып табылады. Сондықтан жұмыс кезінде әтаза бөлмеде» адамдардың ең аз саны болғаны жөн.

Маңызды мәселе қызметкерлерді дайындау үшін бөлменің орналасуы болып табылады.

Стерильдік – дамудың барлық кезеңдеріндегі нысыннан барлық микроағзалардың түрлерін жою процессі.

Стерильдіктің келесі әдістері:

1. 
   Термиялық – булы және ауалы
   
2. 
   Химиялық- газдық және әртүрлі ерітінділермен
   
3. 
   Сүзумен
   
4. 
   Радиациялық
   

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Қандай ластау түрлері болады?
   
2. 
   Инъекциялық ерітінділерге қандай талаптар қойылады?
   
3. 
   «Таза бөлме» деген не?
   

1. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология: Технология лекарственных форм / Под ред. И.И. Краснюка. – М.: Академия, 2004. С. 75-87
   
2. 
   Технология лекарственных форм /Под ред. Т.С. Кондратьевой.- М.: Медицина, 1991. С. 333-362
   

Дәріс жоспары:

1. 
   Сипаттамасы, талаптары
   
2. 
   Инъекциялық заттар өндірісінің технологиялық процесінің сатылары
   

ГФ ХI: ДФ инъекцияларғастерильді сулы және сулы емес ерітінділерді, суспензияларды, эмульсияларды және құрғақ, қатты заттарды (ұнтақтар мен таблеткалар) жатқызады, оларды енгізуден бұрын стерильді сумен ерітеді.

Инъекциялық ерітінділер V ≥ 100 мл – инфузиондық.

Дәрілік затты инъекциялық енгізудің артықшылықтары:

• 
  Іс-қимыл жылдамдығы (бірнеше секундтан кейін)
  
• 
  Науқасқа бейсаналық күцде енгізу мүмкіндігі
  
• 
  Дәрілік заттар ағзаны қорғап тұратын асқазан-ішек жолдары және бауыр сияқты кедергілерді айналып енгізіледі.
  
• 
  Басқа әдіспен енгізу мүмкін емес дәрілік заттарды енгізу (инсулин, кейбір а/б, гормондар)
  
• 
  Дәрілік заттар локализация әрекетінің мүмкіндігі,
  
• 
  Дәрілік препараттардың жағымсыз дәмі мен иісіне сезімін толық алынуы.
  

1. 
   Дәрілік заттарды ағзаның қорғау кедергілеріне қарамастан енгізілетіндіктен, инфекция кіргізудің үлкен қауіпі туады
   
2. 
   Қанға ерітінді енгізгене эмболия қауіпі туады, қатты бөлшектердің немесе ауа көпіршігінің түсуінің нәтижесінде.
   
3. 
   Тікелей тканьдарға инфузионды ерітінді енгізу осмотикалық қысымның өзгерісі, рН және т.б. Өткір ауырсыну, кейде лихорадкалық құбылыстар тудыруы мүмкін.
   
4. 
   Кейбір инъекция түрлері медициналық қызметкерлердің жоғары квалификациясынын талап етуі (жұлвн, бассүйек ішілік және т.б.)
   

1. 
   Зарарсыздандыру – өміршең микроағзалардың толық болмауы;
   
2. 
   Апирогенділік;
   
3. 
   Су және басқа еріткіштермен салыстырғанда мөлдір болуы тиіс;
   
4. 
   Өндіріс және сақтау тұрақтылығы. Тұрақтылықты жоғарылату үшін кейбір ерітінділерді стабилизатормен дайындайды.
   

Дайындау процесі күрделі және екі кезеңге бөлінеді: негізгі және негізгіге параллель.

Негізгі кезең өндірісінің сатылары мен операциялары:

1. 
   Бірінші саты: ампула өндірісі
   

Стеклодротты жуу жəне кептіру;

Ампула өндіру

2. 
   Екінші саты: ампуланы толтыруға дайындау
   

Күйдіру;

Кептіру жəне зарарсыздандыру;

Ампула сапасын бағалау;

3. 
   Үшінші саты: ампулирлеу сатысы
   

Ампулаларды бітеу;

Зарарсыздандыру;

Зарарсыздандырудан кейін сапасын бағалау;

Таңбалау, дайын өнімі орау;

Ақаулы ампулаларды регенерациялау;

Параллельді кезең өндірісінің сатылары мен операциялары:

1. 
   Бірінші саты: еріткіштерді дайындау
   

Инъекциялар үшін су алу;

2. 
   Екінші саты: ерітінділерді толтыруға дайындау
   

Ерітінділерді сүзу;

Сапасын бақылау ( зарарсыздандыруға дейін);

Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: сипаттама, талаптар, дәрілік формадағы инъекциялардың артықшылықтары мен кемшіліктері, технологиялық процестің негізгі кезеңдері.

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Дәріні инъекциялық əдіспен енгізудің артықшылықтары қандай ?
   
2. 
   Дәрілік заттың ампулирлеуі қалай жүреді?
   
3. 
   Инъекциялық препараттар өндірісінде көбінесе қандай еріткіштер қолданылады?
   

1. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология: Технология лекарственных форм / Под ред. И.И. Краснюка. – М.: Академия, 2004. С. 187-226
   
2. 
   Технология лекарственных форм /Под ред. Т.С. Кондратьевой.- М.: Медицина, 1991. С. 362-416
   

Дәріс жоспары:

1.Сипаттамасы, жіктелуі , талаптары

2. Жақпа майлардың негіздері. Жақпа майлардың негіздерінің жіктелуі

3. Жақпа майлар технологиясы

Жақпа майлар – ежелгі дәрілік формалардың бірі, дерматология, көз, хирургия, косметика тәжірибелерінде кеңінен қолданылады. Мазьдар – теріге, жараларға және шырышты қабықшаға жағуға арналған жұмсақ дәрілік форма. Жақпа майлар құрамына стабилизаторлар, консерванттар кіреді.

1. 
   Жұмсақ консистенциялы болуы керек. Теріге жəне шырышты қабықшаларға жаққанда ыңғайлы жəне тегіс жағылуы керек.
   
2. 
   Жақпа майларды дәрілік заттар максималды түрде диспергирлі жəне қажетті терапевт ілік эффект беретін болуы керек.
   
3. 
   Тұрақты болуы керек, механикалық қоспалар болмауы керек
   
4. 
   Сақтағанда жəне қолданғанда құрамы өзгермеуі керек.
   
5. 
   Дәрілік заттың концентрациясы жəне массасы рецепте жазылғанға сәйкес болуы керек.
   

Қолдану мақсаты бойынша жақпа майлар:

1. 
   дерматолог;
   
2. 
   Мұрынға;
   
3. 
   стоматолог;
   
4. 
   вагинальды;
   
5. 
   ректальды; арнайы шприцтер көмегімен
   
6. 
   уретральды.
   

1. 
   Жақпа майлар терінің үстіңгі қабаты жəне шырышты қабықшаның бетінде əсер етеді
   
2. 
   Жақпа майлар резорбтивного əсер етеді ( резорбция – жұту, сіңіріп алу), теріге жəне шырышты қабықшаға сіңуі бүкіл организме əсер етеді.
   

1. 
   Гомогенді жақпа майлар;
   
2. 
   Гетерогенді жақпа майлар
   

1. 
   Дәрілік заттарды жəне негіздерді дайындау;
   
2. 
   Негізге дәрілік заттарды енгізу;
   
3. 
   Жақпа майдың гомогенизациясы;
   
4. 
   Стандарттау;
   
5. 
   Бөлшектеп өлшеу жəне сақтау;
   

Негізге дәрілік затты енгізу. Дәрілік заттарды негізге қосу булы жейдесі немесе электрлік қыздырғышы бар реакторларда, біртіндеп араластыру арқылы жүргізіледі. Реакторлар араластырғыштармен жабдықталған: якорьлы, планетарлы, рама, олар жақсы араластыруды қамтамасыз етеді.

Негізге дәрілік затты енгізу

Жақпа майдың гомогенизациясы – дәрілік заттарды араластыру кезінде қажетті дисперстілік дәрежесін алу.

Стандарттау – жақпа майды дәрілік заттар құрамы бойынша, рН жəне дисперстілік дəрежесі бойынша стандарттай ды.

Бөлшектеп өлшеу жəне сақтау – шыны құтыдан, п/э немесе алюминийлі тубаларда. Тубаларға орау – турботолтырғыш автомат көмегімен. Жақпа майды салқын, жарықтан қорғалған жерде сақтайды. Дәріханада жасалған жақпа майды 10 тәулік сақтайды.

Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: сипаттама, талаптар, жұмсақ дәрілік форманың артықшылықтары мен кемшіліктері, технологиялық процесстің негізгі сатылары.

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Жақпа майлардың негіздері деген не?
   
2. 
   Жақпа майлар қалай жіктеледі?
   
3. 
   Жақпа майларға қандай талаптар қойылады?
   

1. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология: Технология лекарственных форм / Под ред. И.И. Краснюка. – М.: Академия, 2004. С. 304-350
   
2. 
   Технология лекарственных форм /Под ред. Т.С. Кондратьевой.- М.: Медицина, 1991. С. 277-312
   

Алынған білім деңгейі келесі сұрақтарды талдау арқылы тексеріледі:

1. 
   Фармацевтикалық технология. Анықтама. Мақсаттары және міндеттері
   
2. 
   Негізгі түсініктер және терминдер
   
3. 
   Дәрілік формалардың классификациясы
   
4. 
   Өнеркəсіптік фармацевтикалық өндіріс
   
5. 
   Химико-фармацевтикалық өндірістегі өндірістік ерекшеліктер
   
6. 
   Дәріхана өндірісі
   
7. 
   Материалдық баланс
   

1. 
   Жоғарыда көрсетілген сұрақтарды теориялық тұрғыда талдау
   
2. 
   Техникалық экономикалық баланстың теңдеуін, шығымның негізгі экономикалық көрсеткіштері, технологиялық шығындар, шығын коэффициентін шығындық нормаларды есептеу (тапсырма 1-5).
   

Тапсырма 2. Техникалық экономикалық баланс теңдеуін құру, егер бастапқы материал 500кг, ал дайын өнім 370, қосалқы өнімдер 55кг, қалдықтар 40кг болса шығымын, шығынын, шығын коэффициентін есептеу.

Тапсырма 3. Дайын өнім шығымын және егер біріншісіндегі шығын коэффициенті 1,021, ал екіншісіндегі 1,012 болса, бірдей дайын өнім шығаратын, өнеркәсіптегі өндірістік шығындардың мәнін салыстырыңыз.

Тапсырма 4. Егер өнеркәсіп 1,024 шығын коэффициентінің орнына 1,019 шығын коэффициентімен жұмыс істейтін болса, дайын өнімнің шығыны неше процентке азайған.

Тапсырма 5. 1 кг сілті шайқамасын дайындау үшін шығын нормаларын құрастырыңыз, егер құрамы: 20,0 натрий хлориді, 40,0 натрий гидрокарбонаты, 40,0 натрий бораты және шығын коэффициенті 1,006 болса.

3. Еспетеу қорытындыларын журналға жазыңыз және есепті оқытушыға көрсетіңіз.

1. 
   Фармокологиялық құрал, дәрілік құрал, дәрілік зат, дәрілік форма, дәрілік препарат, көмекші зат, уытты зат, күшті әсер етуші зат, есірткілік зат ұғымдарына анықтама беріңіз.
   
2. 
   Дәрілік формалардың жіктелуі және оларға қойылатын талаптар.
   
3. 
   Көмекші заттар, жіктелуі, көмекші заттарға қойылатын талаптар
   
4. 
   Өндірісті ұйымдастырудың цехтық принцпінің мәні неде?
   
5. 
   Технологиялық процесс, сатылары, операция, дайын өнім, жартылай өнім, қалдықтар, технологиялық үлгі ұғымдарының анықтамасын беріңіз.
   
6. 
   Дәрілік препараттардың ұсақ сериялық және ірі сериялық өндірісінің мәні неде?
   

1. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология: Технология лекарственных форм / Под ред. И.И. Краснюка. – М.: Академия, 2004. С. 5-24
   
2. 
   Муравьев И.А. Технология лекарств. М., 1980.- Т.1.- С. 5-14
   
3. 
   Технология лекарственных форм /Под ред. Т.С. Кондратьевой.- М.: Медицина, 1991. С. 5-17.
   

Бастапқы білім деңгейін келесі сұрақтарды талдау жолымен бақылау:

1. 
   GMP жүйесі. Ұғымын анықтау. Пайда болу тарихы.
   
2. 
   Дәрілік заттардың өндірііс мен сапсын бақылаудың халықаралық ұйымы GMP ережелерінің негізгі бөлімдерін атаңыз.
   
3. 
   Клиникалық практикаға жататын ережелерді сипаттаңыз(GСР).
   
4. 
   Зертханалық практиканың ережелерін сипаттаңыз.
   
5. 
   GМР, GСР және GLР ережелерінің арасындағы байланысты көрсетіңіз.
   
6. 
   9000 сериясындағы ИСО сиандарттары. Жалпы түсінігі және ИСО стандарттарын GМР ережелерімен салыстыру.
   

1. Келесі сұрақтар бойынша теориялық талдау: Фармацевтикалық өндірісітің нормалануын қарастыру: GMP, GCP, GLP ережелері, олардың өзара байланысы, ИСО стандарттары.

2. Тесттік сұрақтарға жауап беру:

1. 
   Қатені табыңыз
   

А. Сапаны басқару

В. Бухгалтерлік есеп

С. Ғимараттар мен құрал-жабдықтар

Д. Сапа бақылауы

Е. Анализ және есеп

2. Қолайлы өндірістік практика- дәрілік заттардың өндірісі мен сапа бақылау ұйымдастыру бойынша шикізатты өңдеуден бастап дайын өнім алғанға дейінгі ғимараттарға, жабдықтарға, қызметтерге қойылатын талаптарды қоса есептегіндегі талаптар жиынтығының біріккен жүйесі –бұл :

A. GMP.

C. GCP.

E. GPM.

A. Валидация.

B. Стандартизация.

C.Өзіндікинспекция.

D.Сапа жүйесі.

E. Сапа бақылауы

4. Сапа басқаруын жүргізу үшін басқарушылық құрылымның,әдістемелердің, процестер мен ресурстардың жиынтығы аталады:

A. Валидация.

B. Стандартизация.

C.Өзіндікинспекция.

D.Сапа жүйесі.

E. Сапа бақылауы

5. Дәрілік препараттар өндірісінің негізгі принциптерін ұсынатын еуропалық ұйым комиссиясына ашылу жылы:

A. 1991

C. 2001

E. 2008

A. GMP.

C. GCP.

E. GPM.

А. Жаңа ДЗ жасауды жылдамдату.

В. Фармацевтикалық нарықтағы ДЗ позицияландыру.

С. Сынаққа қатысатындардың мүдделерін қамтамасыздандыру.

Д. Жаңа ДЗ ең тиімділігі мен қауіпсіздігіне қатысты зерттеудің сенімді нәтижелерін алу.

8. Фармакологиялық, таксикологиялық және басқа да биологиялық профильдегі зертханалардың жұмысына арналған, басты мақсат жаңа препараттарды клникаға дейін зерттеу сатысында ғылыми зерттеулердің қолайлылығымен қамтамасыз ету олып табылатын зертханалық практика ережесі,-бұл:

A. GMP

B. GCL

D. GLP

9. Тапсырушылардың тек сапа саласында ғана емес, бағасы жағынан да жұмысты орындау уақытына қатысты да мүдделерін ескеретін саудада жұмыс істеуге бағытталған стандарттар-бұл:

A. GMP.

B. GCL.

D. GLP.

10. 9000 сериясындағы ИСО стандарттарының өнеркәсіпте қолданыла бастау уақыты:

А. 90-шы жылдардың басы

В. 90-шы жылдардың аяғы

С. 80-ші жылдардың басы

Д. 80-ші жылдардың аяғы

Е. 90-шы жылдардың ортасы.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Нормативтік құжаттар ретіндегі мемлекеттік фармакөшірме, МЕСТ,ТУ нені білдіреді?
   
2. 
   Регламент дегеніміз не? Регламенттер түрі. Өнеркіәсіптік регламент бөлімдері және оны дайындау сатылары.
   
3. 
   GMP жүйесі. Түсінігін анықтау. Пайда болу тарихы.
   
4. 
   Дәрілік заттар өндірісі мен сапасын бақылаудың халықаралық GMP ережелерінің негізгі бөлімдерін атаңыз.
   
5. 
   Қолайлы клиникалық практика (GСР) ережелерін сипаттаңыз.
   
6. 
   Зертханалық практика(GLР) ережелерін сипаттаңыз.
   
7. 
   GМР, GСР және GLР ережелері арасындағы ба ланысты көрсетіңіз.
   
8. 
   9000 сериясындағы ИСО стандарттары. Жалпы түсінігі және ИСО стандарттарын GМР ережелерімен салыстыру.
   

1. 
   Краснюк И.И. Фармацевтическая технология: Технология лекарственных форм / Под ред. И.И. Краснюка. – М.: Академия, 2004. С. 27-45
   
2. 
   Муравьев И.А. Технология лекарств. М., 1980.- Т.1.- С. 19-40
   
3. 
   Технология лекарственных форм /Под ред. Т.С. Кондратьевой.- М.: Медицина, 1991. С. 44-70
   

Ознакомиться с видами машин и аппаратов фармацевтического

Бастапқы білім деңгейін келесі сұрақтарды талдау жолымен бақылау:

1. 
   Машиналар және аппараттар туралы жалпы түсініктер.
   
2. 
   Беріліс механизмдері.
   
3. 
   Қозғалысты қайтадан қалыптастыру механизмдері
   
4. 
   Аппараттар мен машиналардың негізгі сипаттамалары
   
5. 
   Өндіріс ішінде материалдарды тасымалдау
   

1.Фармацевтикалық технологияның машиналары мен аппараттарының құрылғыыс мен жұмыс істеу принципін қарастыру.

2.Төменде келтірілген механизмдердің мәнін түсіндіріңіз:

Сурет 1 – Фрикциондық беріліс

Сурет 2 – Тістік беріліс

Рисунок 3 – Червякты беріліс

Сурет 4 – Кривошиптік механизм

Сурет 5 – Жұдырықты механизм

Сурет 6 – Эксцентриктік механизм

3. Машиналар мен аппараттардың негізгі сипаттамаларын талдаңыз – аппараттар мен машиналардың өнімділігі; аппараттар мен машиналардың қуаттылығы.

4. 
   Құбырлар жүйесі мен құбырлардың құрылғысын, материалдарды тасымалдау механизмін талдаңыз.
   
5. 
   Материалдардың тасымалы жүретін аппараттар мен машиналарды –сорғылар, сифондар, поршеньдерді талдаңыз.
   

1. 
   Машиналар мен аппараттар деген не?
   
2. 
   Фармацевтикалық өндірістің машиналарының механизмдерінің жіктелуін атаңыз.
   
3. 
   Беріліс механизмдерінің функциясы қандай?
   
4. 
   Машиналардағы тісшелі беріліс қалай жүзеге асырылады?
   
5. 
   Кривошиптік механизмнің мәні неде?
   
6. 
   Эксцентриктік механизмнің айырмашылығы неде?
   
7. 
   Фармацевтикалық өндірістің машиналары мен аппараттары қандай көрсеткіштермен сипатталады?
   
8. 
   Өнімділік дегеніміз не? Өнімділіктің өлшем бірігі қандай?
   
9. 
   Машиналар мен аппараттардың қуаттылығы деген не? Қуаттылықтың өлшем бірілігі қандай?
   
10. 
    Сұйықтарды тасымалдау немесе жоғары көтеру қалай жүзеге асырылады?
    
11. 
    Материалдарды тасымалдауда өндірісте қандай аппараттар қолданылады?