ҚҰрманбаев с. К., Аділбеков м. Т. КӘсіпкерлік (оқулық)

Бизнес-жоспарлаудың негізі кезеңі - бұл жобаны бастауышы-

 өнім (қызмет көрсету) мүмкіндігі, қажеттігі және көлемі;

 әлеуетті тұтынушылар;

 сыртқы және ішкі нарықтаѓы өнімнің бәсекелестік қабі-

 өз нарық сегменті;

 тиімділіктің (коммерциялық, аимақтық, бюджеттік) әр түрлерінің көрсеткіштері;

 бизнес идеяны бастаушыда капиталдың және қаржылан-

Сонымен, бизнес-жоспар бұл:

 жобаның тиімділігі инвестордың көзін жеткізетін дғлелдер жүйесін бағалау;

 кәсіпорының өмір с‰ру қабілетінің деңгейін және болашақта тұрақтылыѓын анықтау;

 кәсіпкер қызметтің тәуекелін көру білу;

 дамудың сандық және сапалық көрсеткіштерінің жүйесі түрінде бизнес болаШағын нақтылау;

 жоспарлаудың бағалы тғжірибесін алу жолымен ұйымдас-
тыруѓа және оның жұмысортасына болашақтық (стратегиялық көзқарасты дамыту).

Бизнес - жоспарды қ±растыру алдында бизнес-идеяның болаШағына көз жеткізу қажет.

Ең кішкентай бизнес-жоспарды жасау, қажетті қ±жаттарды жинау, ресімдеу екі апта шамасынды көш салып жұмысістеуді, ал орта және ірі бизнес-жоспар ай және одан көп уақытты алады.

Салмақты инвесторлар бизнес-жоспарды кәсіпорын басшасы жеке өзі ұсынуын, тіпті оны сырттан жасаушылар тартылѓан жағдайда бизнес жоспарды жасауѓа оның белсенді қатысуын талап етеді.

Кәсіпорын құрамында бизнес-жоспарды жасаѓан және оны жүзеге асыруѓа дайын адамдар болса, әріптестер мен инвесторлар-
ды іздеуде мүмкіндіктер кµбейеді.

Бизнес - жоспарды жасауды тікелей өнімді (қызмет көрсетуді) сипаттаудан бәсекелестік қабілетке және патентік - лицензиялық с±рақтарѓа ерекше назар аударудан бастау қажет.

Әрі қарай маркетинг және сату білімі, нарық пен өткізу көлемі анықталып жасалады. Бұл білімдер негізі болып табылады - өнімді өткізу с±раѓын шешусіз басқа қалѓан білімді жасаудың мәні жоқ.

Ақпараттарды алѓашқы жинау мен талдауѓа уақыт аямау керек, µйткені сізге әр түрлі инвесторлар үшін бизнес-жоспардың бірнеше н±сқасын қ±руѓа тура келуі мүмкін.

Жобаны жүзеге асыру тиімділігіне, тәуекел мүмкіндігін мен инвестицияны қайтару кепілдемесіне ерекше назар аудару қажет. Жобаға қысқаша атау беру µте маңызды, кейін кәсіпорынның сыртқы мањдайшасында, жарнама материалдарында және т.б. көрініп, бизнеспен бірге өмір с‰реді.

Жақсы атау сіздің айналысатын ісіњізге сғйкес келуі, сіздің бизнессіњіз немесе орналасқан орынын көрсетуі, бизнес-жоспар-

Бизнес - жоспардың құрылымы мен мазмұныы қатаң белгілен-

Горфинкель В.Я., Поляк Г.Б., Швандар В. А., көз қарасы бойынша құрамына жеті білім енетін бизнес-жоспар ең жақсы болып саналады.

Білім 1. "Кәсіпкерлік келісім мақсаттары және міндеттері".

Кәсіпкерлік бизнестің басты мақсаты - пайда алу. ОйДағы келісімді жоспарланѓанда, алдымен қандай сомаДағы алуѓа бола-

Білім 2. "Бизнес-жоспардың жалпылама т‰йіні, негізгі пара-

Білім 3. "Кәсіпкердің тұтынушыѓа ұсынатын өнім, тауар, қызмет көрсету сипаттамасы".

Білім 4. "¤ткізу нарыѓының конъюктурасын, сұранымды, сату көлемін талдау және бағалау" - қажеттілікті зерттеу және бағаны болжаудың тікелей жалѓасы.

Білім 5. "Әрекеттер жоспары (баѓдарламасы) және ұйым-

Білім 6. "Келісімді ресурспен қамтамасыз ету" Кәсіпкерлік жобаны жүзеге асыру үшін қажет ресурс түрлері мен көлемдері туралы, ресурстарды алу көздері мен әдістері туралы туралы мәліметтер болады.

Білім 7. "Келісім тиімділігі" бизнес-жоспарды аяқтайтын білім. Кәсіпкерлік келісім тиімділігінің жиынтық сипаттамасы келтіріледі. Тиімділіктің жиынтық көрсеткішінді - алдымен келісімнің пайда және рентабельдік көрсеткіштері. Одан басқа әлеуметтік және ғылыми-техникалық тиімділік (жаңа ғылыми нәтижелерді алу) ескеріледі. Бұл білімде Кәсіпкерлік келісімінің ±зақ мерзімді әсерін талдау орынды.

Мамыров Н. К. және басқалар (1997 ж.) бизнес-жоспардың құрылымы мен мазмұныы қатаң реттелимеген, бірақ белгілі білімде-

1. т‰йіні (резюме);

2. тұтынушыѓа ұсынылатын өнім, тауар немесе қызмет көрсету сипаттамасы;

3. өткізу нарыѓын бағалау;

4. бәсеке;

5. маркетинг стратегиясы;

6. өндіріс жоспары;

7. ұйымдастыру жоспары;

8. заң жоспары;

9. тғукелді бағалау мен сақтандыру;

10. қаржы жоспары.

1. Резюме (т‰йін).

Бизнес жоспар соњымен басталады, ғѓни т‰йінен (оның көлемі машинамен басылѓан 4 беттен көп болмауы тиіс). Онда негізгі идеялар және жоспардың мазмұныың кішігірім түрде ұсынылады. Кµбінесе бұл білімде болады:

 жобаның басты мақсаты;

 Кәсіпкерлік өнімнің қысқаша сипаттамасы, бәсекелестер-
дің өнімдерін өндіріске ұсынылатын өнімнің жаңашылдыѓы және ерекшелігі;

 жобаны жүзеге асыру мерзімі;

 іске салынѓан салым рентабелдігінің деңгейі;

 ұсынылатын сату көлемдері туралы мәліметтер;

 жобаны жүзеге асыруѓа шыѓындар;

 к‰тілетін тиімділік және нәтижелік (т‰сім, пайда, рента-

Бизнес-жоспардың таныстыру бөлігі ретінде т‰йінді анық, сендіретін жасау керек. Қысқа, жинақталѓан бизнес-жоспардың шебер қ±растырылуы барлық жоспардың тартымдылыѓының маңызды шарты.

2. Бизнес-жоспардың негізгі бөлігі болашақ тұтынушыларѓа ұсынылатын өнімді, тауарды немесе қызмет көрсетуді сипаттайтын білімнен басталады. Бұл білім нақтылықтың жоғары деңгейінде мұқият дғйектеуді талап етеді. өнімді (жұмысты, қызмет көрсету) сипаттау кезінде тұтынушылық қасиеттері, бәсекелестердің тауарларынан негізгі ерекшеліктері, патентермен және авторлық куғліктермен қорғау дейгейі көрсетіледі, тауардың ойлап шыѓары-
луы беріледі. Бұл білімде өндірісте талап етілетін шыѓындар мен бағалардың болжамы берілуі тиіс. Республикада нарықтық эконо-
миканың қалыптасуына және инфляцияның жоғары деңгейіне байланыстыКәсіпкерлік өнімнің бағаларын болжау бизнес-жоспарды қ±растырудың ең қиын элементі.

3. ¤ткізу нарыѓы бағалау - бизнес-жоспардың маңызды бөлігі. Ол нарықты жинау мен µндеуді талап етеді. Білім көлемі әдетте 5-6 бетті қ±райды. Оның негізгі мақсаты - тауарды немесе қызмет көрсетудің жоспарланѓан өндірісіне тұтынушының табатын (нишаны) тауашаны анықтау және негіздеу, нарықтық конъюк-

4. "Бәсеке" білімінің мақсаты - бәсекелестік күресте қолданы-

5. Алдыңѓы екі білім негізінде бизнес-жоспарды қ±растыру-

Маркетинг жоспарының негізі элементтеріне жатады:

1. Сіздің тауарыњызды тарату сызбасы: дербес, кµтерме ұйымдар арқылы, д‰кендер арқылы

2. Баға жасау

3. Жарнама

4. Тұтынушыларды ынталандыру әдістері

5. Клиенттерге сатудан кейінгі қызмет көрсетуді (техникалық тауар үшін) ұйымдастыру.

6. Сіздің бизнесіњіз туралы жақсы көзқарас қалыптастыру және ±стау

Егер тауарды шетелген өткізу болжанса, тауардың патентік тазалыѓы туралы айта кету керек.

6-ші білім "өндіріс жоспары" өндіріспен айналысатын кәсіп-

Басты міндет-кәсіпорын сапамен қежетті мерзімде, қажетті тауар санын шынайы өндіру жағдайында екенін есептеулермен мақ±лдау.

7-ші білім "¦йымдастыру жоспары" сіз өз ісіњізді кіммен ±йыдастырасыз және ‰здіксіз, табысты қызмет етуді қалай жоспарлайсыз сол туралы сөз болады.

Бұл білімде кәсіпорын білімшелерінің ұйымдастыру қ±ры-

8-ші білім "Заң жоспары". Одан меншік көзқарасы тұрғысы-

9-шы білім. - "Тәуекелді бағалау және сақтандыру". Кәсіпкер-

10-шы білім "Қаржы жоспары". Алдыңѓы білімдерінің жалпылама материалы құндық түрде ұсынылуы тиіс. Оѓан:

a) өткізу көлемін болжау;

b) ақша шыѓындарының және т‰суінің балансы;

c) табыс және шыѓын кестесі;

d) кәсіпорын активатерімен пассивтерінің жиынтық балансы;

e) зиянсыздық нүктесін есептеу.

¤ткізу көлемін болжау шыѓарылатын өнім қамтитын нарық үлесі туралы ұғым береді. әдетте, болжам 3 жылѓа қ±растырылады, бірінші жыл үшін мәліметтер ай бойынша, екінші жыл үшін-тоқсан бойынша, үшінші жыл - сатудың жылдық сомасында келтіріледі.

Ақша шыѓындарының және т‰сулерінің балансы-кәсіпорын-
ды ұйымдастырудың бастап уақыттар бойынша бөлінген, өндіріске салынѓан қаржыландырудың әрбір уақыт кезеңінде жеткілікті-
лігін анықтау. Олардың жетіспеу жағдайында қосымша инвести-
ция көздері қарастырылуы қажет.

Табыс және шыѓын кестесі келісілерді көрсетеді:

 тауарларды сатудан табыстар;

 тауарларды өндіру шыѓындары;

 сатудын т‰скен жиынтық пайда;

 жалпы өндірістік шыѓындар;

 таза пайда.

Кәсіпорын активтері мен пассивтерінің жиынтық балансы жыл басына және аяѓына қ±растырылады. Ол кәсіпорын мүлігінің құрылымын және оны қаржыландыру көздерінбағалау үшін негіз болады.

Активтерге келесі баптар кіреді:

 касса немесе (қолда бар ақша);

 есеп айырысу шоты;

 банктегі басқа шоттар;

 құнды қаѓаздар;

 тауар-материал сақтаулы қоры (запас);

 негізгі капитал;

 материалды емес активтер.

Баланстың пассиві екі бөліктен тұрады келесі баптар кіреді:

1. Қарыз қаржылары:

 қысқа мерзімді қарыздар;

 қысқа мерзімді берешектің басқа баптары;

 ±зақ мерзімді қарыз капитал;

2. Меншікті қаржылары:

 акционерлік капитал;

 резервтер мен қорлар;

 жинақталѓан пайда.

Осы білімнің қортысында зиянсыздық нүктесін есептеу мен талдау жүргізу қажет, яғни кәсіпорын нµлдік нәтиже алатын: пайда да, шыѓында жоқ, тек өзінің барлық шыѓындарын жабатын нүкте. Залалсыздық нүктесі келесі формула бойынша анықталуы мүмкін:

ТБ=У_пз/Ц – У_ппз,

Мұндағы:ТБ-зиянсыздық нүктесі немесе зиянсыздыққа жетуге болатын өндірілетін тауарлар саны, дана (бірлік);

У_пз- шартты тұрақты шыѓындар сомасы (қарыздар сомасы, олар бойынша пайыздар төлеу, ‰стеме шыѓындар сомасы, амортизациялық аударымдар), теңге;

У_ппз- өнім бірлігін дайындау үшін қажет шартты-ауыспалы шыѓындар сомасы (бұл шикізат, материал, энергия, өндірістік персоналдардың еңбек ақы шыѓындары), теңге;

Ц-өнім бірлігінің бағасы, теңге.

Егер кәсіпорын бірнеше өнім түрлерін шыѓаратын болса, онда зиянсыздықты қамтамасыз ететін, өндіріс көлемін (ІІ) есептеу келесі формула бойынша жүргізіледі:

П= У_пз /(Ц₁-У_ппз1)*К₁+(Ц₂-У_ппз2)*К₂+…+(Ц_n-У_ппзn)*К_n

Мұндағы: Ц және У_ппз әрбір өнім түрі үшін сғйкес баға және тұрақты–ауыспалы шыѓындар;

К_1,2...n – кәсіпорынның барлық өнімдерін өткізуден жалпы т‰сімдегі 1,2–ші өндірілген өнім түрін өткізуден т‰скен т‰сім үлесі.

П–ні сғйкес К шамасына кµбейтіп, өнім шыѓарудың осы құрылымынДағы зиянсыздыққа жететін өнім бірлігінің санын аламыз.

Жоғарыда берілген–жоспардың құрылымын сипаттау болашақ кәсіпорынның барлық негізгі аспектілерін жан–жақты, кең, жеткілікті қамтиды.

Бірақ бизнес–жоспары бөлшектеу деңгейі әртүрлі болуы мүмкін. Сондықтан бизнес–жоспар бірнеше түрлендірумен қ±растырылуы мүмкін, бірақ белгілі талаптарѓа сғйкес.

АҚ "С±њқар" Ет µњдеу кешенін қ±рудың

Бизнес-жоспары

Мазмұныы

2. Компанияны жалпы сипаттау

3. өнімдер және қызмет көрсетулер

4. Маркентинг-жоспар

4.1. Нарықты талдау

4.2. Бәсекелестік талдау

4.3. Маркетинг стратегиясы және тұтынушылар сипаттамасы

4.4. өндірістік шикізат базасы

5. өндірістік жоспар

6. Жұмыстарды орындау графигі

7. Басқару және ұйымдастыру құрылымы

8. Капитал және компанияның заңды нысаны

9. Қаржы жоспары

9.1. Қарыз көлемін есептеу

9.2. Табыстарды есептеу

9.3. Шыѓындарды есептеу

Бизнес-жоспар

1. Т‰йін.

Бизнес-жоспар технологиялық жабдық алуѓа шыѓындарды несиелендіру үшін инвесторларды тарту мақсатымен "С±нқар" өндіру кешенін ұйымдастыру тиімділігін негіздеуге арналѓан.

1. Т‰йін құрамы:

 шыѓарылатын өнім ассортименті;

 өндіріс технологиясы;

 қолданыстаѓы өндірістік қуат;

 дайын өнім шыѓарудың жоспарланѓан көлемі;

 өнімді сату нарыѓы;

 жалпы құн;

 фирма персоналы;

 фирманың бәсекелестік қабілеті;

 несие қаржыларының ақталу мерзімі

2. Компанияны жалпы сипаттау

Бұл білімде көрсетеді:

 таѓам өнімдерін және ауыл шаруашылық өнімдерінің өндірісі және өткізу;

 осы өнімдерді өндіру бойынша әртүрлі кешендерді және кәсіпорынды ұйымдастыру және құрылыс;

 компания құрамы;

 кәсіпорын штаты;

 ауылшаруашылық өнімдері;

 таѓам өнеркғсібі өнімдері;

 өнеркәсіптік өнім;

 А¤К қысқаша сипаттама.

3. өнімді сипаттау:

 шыѓарылатын өнім ассортиментінің құрылымы;

 өнімнің дғмдік сапасы;

 қорап сапасы және тартымдылыѓы;

 арзан баға.

4. Маркетинг - жоспар:

4.1. Нарықты талдау-нарық сұранымы және өнім өндірісі;

4.2. Бәсекелестік талдау-өнім сапасы, қорап сапасы, сату көлемі, баға деңгейі, сату тұрақтылыѓы бойынша бәсекелестік-
терді салыстырмалы талдау;

4.3. Маркетинг стратегиясы және тұтынушыларды сипаттау;

 дайын өнімге бағалар:

 тауарларды орналастыру сызбасы;

 өнім тұтынушыларының сипаттамасы;

 дайын өнімнің сату көлемін болжамды бағалау

4.4. өндірістің шикізат базасы:

 меншікті база;

 тартылатын шикізат ресурстары;

 шикізат пен материалдарѓа қажеттілікті есептеу;

5. өндірістік жоспар:

 ет µњдеу цехының технологиялық жабдықтарын сатып алу және жµндеу:

 максималды жобалық қуат;

 дайын өнім ассортименті;

 зауыттың есепті өнімділігі;

 жоспарланѓан сату көлемі.

6. Жұмыстардың орындалу графигі:

 жұмыстың барлық түрлерін айлар, тоқсан және жыл бойынша орындалының толық күнтізбелік жоспары

7. Басқару және ұйымдастыру құрылымы:

 м‰дірлер кеңесі;

 басқару құрылымы;

 басқару персоналы.

8. Компанияның капиталы және заңдық нысаны:

 кәсіпорынның ұйымдастыру нысаны;

 меншік нысаны;

 кәсіпорын құрылтайшылары;

 кәсіпорынның орналасқан орны және заңдық мекен-жайы.

9. Қаржы жоспары:

9.1. Несие көлемін есептеу:

 сатып алынатын технологиялық құрал кешенінің құны;

 несие сомасы;

 несиені қолданѓан үшін пайыздық мµлшерлемесі.

9.2. Табысты есептеу:

 өнім түрлері бойынша болжанатын сату көлемі;

 өнім бірлігіне баға;

 сатудан т‰скен т‰сім.

9.3. Шыѓындарды есептеу:

 өнімнің өзіндік құнын есептеу;

 пайда бойынша бюджет;

 жобаның қаржы жоспары;

 жобаның жиынтық табыстары мен шыѓындарын талдау.

"Науқан" шаруа шаруашылыѓының

Бизнес - жоспары

Тараулар

1. Бизнес жоспардың т‰йіні

2. Кәсіпорын

3. Кәсіпорынды басқару

4. Маркетингтік шаралар

5. өндірістік жоспар

6. Кәсіпорын мақсаттары

7. Тәуекелді бағалау және сақтандыру

8. Қаржы жоспары

9. Заңдық жоспар.

1. Т‰йін:

 кәсіпорын қызметінің тарихы және басқару;

 қазіргі уақыттаѓы кәсіпорын қызметі және оның нәтижелері;

 шыѓарылатын өнімді немесе ұсынылатын қызметті сипаттау;

 болашақ жоспарлар: қысқа мерзімді және ±зақ мерзімді;

 өз жоспарын жүзеге асыру кезіндегі әріптеске, қаржыѓа немесе кеңестік кµмектерге қажеттілік;

 Сізді табыс к‰тіп тұрѓанын дғлелдеу.

2. Кәсіпорын

 тарихы;

 қазіргі уақыттаѓы қызметі;

 жер;

 материалдық-техникалық ресурстар;

 электр көзі;

 жұмыскөші;

 кµлік және тарату жүйесі;

 байланыс жүйесі;

 жергілікті жағдайлар;

 басқа кәсіби қызметтер;

 кәсіпорын мақсаттары;

 кәсіпорын жоспарлары;

 болашақ тұтынушылар;

 стратегия.

3. Кәсіпорынды басқару:

 басқарушы қызметкерлер: жасы, білімі, жұмыстғжіри-
бесі;

 кәсіпорын иесі;

 басқарудың ұйымдастыру құрылымы;

 қаржы с±рақтарына жауапты;

 кәсіпорын қызметіне жауапты.

4. Маркетингтік шаралар:

 нарық стратегиясы;

 салаларды талдау;

 нарық және сатып алушылар;

 өткізу жүйесі;

 жарнама, жеке сауда;

 бағаларды анықтау;

 бәсеке;

 өнімдер немесе қызмет көрсетулер;

 нарықты зерттеу.

5. өндірістік жоспар:

 қажетті материалдарды жеткізу;

 жеткізілетін материалдардың сапасы;

 жабдықтаушылардың сенімділігі;

 жеткізу шыѓындары;

 материалдарѓа ақы төлеу шарттары;

 өндірістік процесс сипаты;

 кәсіпорынның өндірістік жабдыѓы;

 өндіріс процесін техникамен жарақтандыру;

 өнім шыѓарудың өндірістік процесі;

 дайын өнімді пайдалану;

 өнім шыѓарудың маусымдылыѓы;

 өнімді сақтау;

 өнім сапасын жақсарту мүмкіндігін;

 өндірістік шыѓындар;

 қайта µњдеушілер;

 делдалдар;

 кеңес берушілер;

6. Кәсіпорын мақсаттары:

Бұл білімде жоспарларды және к‰тілетін нәтижелерді жинақ-
тап қрытып, оларды сандық материалдармен мақ±лдау қажет.

Мақсаттарды қысқа мерзімді (1-2 жыл ішінде орындалатын); орта мерзімді (2-5 жыл ішінде орындалатын); ±зақ мерзімді (6-10 жыл ішінде орындалатын) деп бөлген жµн.

7. Тәуекелді бағалау және сақтандыру

Келесі мүмкін тәуекелдерді бағалау керек:

 капиталды ұсыну аумаѓын таңдауѓа байланысты тәуекел;

 ресурстарды ±тымсыз қолдану тәуекелі;

 нарық конъюктурасының өзгерісіне байланысты тәуекел;

 кµлік тәуекелі;

 энергетикалық тәуекел;

 коммерциялық тәуекел;

 қаржы тәуекелі;

 әріптестердің адал болмау тәуекелі;

 өз персоналдарының тәртіпсіздік тәуекелі;

 табиѓи апаттар тәуекелі;

 бар ‰кімет актілерінің жетілмеуінен болған тәуекел.

8. Қаржы жоспары

Бұл білімде көрсетіледі:

 пайда және шыѓын туралы есеп беру;

 кәсіпорын балансы;

 ақша айналымы туралы есеп беру;

 өндірістің негізгі құралдар мерзімі;

 қаржы қызметін талдау.

9. Заңдық жоспар

Бұл білімде көрсетіледі:

 кәсіпорынның ұйымдастыру-құқықтық нысаны;

 шаруашылықтың жарѓылық қоры;

 тіркеуге ұсынылатын қ±жаттар тізімі, ал нақты;

 тіркеу туралы µтініш;

 бекітілгентәртіппен сендірілген құрылтайшылық жина-
лыс хаттамасы;

 құрылтайшылық шарт;

 құрылтайшылардың тµлқ±жаттарының кµшірмесі;

 статистика ұйымдары беретін статистикалық карточка;

 заңды тұлғаның орналасқан орнын мақ±лдайтын қ±жат;

 тіркеу алымын төлегені туралы төлем тапсырмасының т‰біртегі немесе кµшірмесі.

Кәсіпкерге оѓан енгізілген көрсеткіштерді салыстыра отырып, бәрі ойлаѓандай болды ма екендігін көре алады, қажет жағдайда жағдайды жµндеу шараларын қолданады.

Көптеген бастаушы кәсіпкерлер жоспарлауды елемейді, өз бетімен жоспарлауды қ±рай алмайды және жоспарлаудан қорқа-
ды.

Жоспарлау кез келген шаруашылық қызмет табысының маңызды қ±раушы бөлігі. Оны елемеу кәсіпкерге µте қымбатқа т‰суі мүмкін. ¤йткені онымен фирма ісі бойынша байланысты-

Жоспар - қызметкерлер фирма мақсаты және міндеттері туралы, жекелей оларѓа қойылатын талаптар туралы анық ±ѓы-

Бизнес-жоспар - бұл ресми қ±жат. Оны жазуѓа үлкен с±рақтар шеңбері бойынша біршама сенімді ақпараттар жинау керек. Бұл ақпараттардың көлемі сіздің бизнеске кіру шамасы мен оның дамуы бойынша үнемі µседі. Сондықтан бір бизнес-жоспардың екі түрі болған орынды.

Бизнес - жоспардың бірінші түрі - ресми қысқа (50 бетке дейін) болады. Онда қаѓазда сіздің бизнесіњіздің µткені, қазіргісі және болашаѓы баяндалады. Ол жалпы мақсат болу үшін фирма бола-
шақ әріптестеріне, инвесторларына, менеджерлеріне және акцио-
нерлеріне қажет. Онда әдетте есептеулердің ‰ш н±сқасы: опти-
мистік, пессимистік және шынайы (қолайлы) бар.

Бизнес - жоспардың екінші түрі кәсіпорының бірінші тұлғасы үшін жоспарды жасаушылар және кеңес берушілер үшін күнделікті жұмысқ±жаты. Онда жұмысақпараттық материал жиналады. Ол жұмысбизнес-жоспары деп аталады және мүмкіндік береді:

 ресми бизнес-жоспардың маңыздылыѓын кµтеруге;

 жаңа іс шынайы басталѓанѓа дейін әрекеттер баѓдарлама-

 пайда болатын мәселелерді шешудің мүмкін н±сқаларын бөлшектеп қарау осылайша сіз оларды болашақта жеңе алатын жағдайда боласыз, ресми бизнес-жоспарДағы қателіктерден құтылуүшін, д±рыс шешім қабылдауѓа дайын боласыз;

 алдын -ала бизнестегі екі негізгі тәуекел түрін танып баға-
лауѓа: ішкі тәуекел (персонал, материалдардың сақтандыру қоры) оны сіз бақылай аласыз және сыртқы тәуекел (экономика, жаңа заңдылық) , яғни сіз оны өзгерте алмайсыз;

 мониторинг негізінде сыртқы және ішкі ортаДағы тұрақты өзгерістерді есепке алып, істің жағдайын мұқият бақылауды жүзеге асыруѓа;

 қажет шамада ресми бизнес-жоспарды жетілдіру, т‰зету кезінде анықтама ретінде қызмет етуге.

Осылайша, жұмысбизнес-жоспары-бұл кең кеңістік немесе сіздің ойыныңыздың іскерлік алањы, оның барысында ойланѓан ресми бизнес-жоспарды қ±растыру ережесі жасалды.

Жұмысбизнес-жоспары қ±жаттарының бір бөлігін ресми жоспарѓа қосымша ретінде немесе әріптестер және жасаушылар командасының м‰шелерінің с±раулары бойынша ұсынуѓа пайда-
лануѓа болады.

Банкирлерге басқаларѓа қараѓанда, банкроттықтың ең кең таралѓан себебі-ақшаның жетіспеуінен емес, кәсіпкердің өз қызметін д±рыс жоспарлай алмауында екендігі белгілі.

Бизнес -жоспардың табысты жүзеге асуына жоспардың орындалуын бағалауѓа бақылау жүйесін құружәне оѓан уақтылы өзгеріс енгізу ықпал етеді.

Бақылау жүйесі қарапайым болуы қажет, сонымен қатар шешуші шешім қабылдаушы адамдардың барлыѓын, ауытқу пайда болған жағдайда, олар уақтылы т‰зету шараларын қабыл-

Сақтандыру қорын (запасты) бақылау. Сақтандыру қорының деңгейін фирма бақылай отырып, тек өзі туралы ѓана емес, тұтыну-

өндірістік бақылау. Бақылаудың бұл түрі жоспарда жазылѓан шыѓындар деңгейін есепті сандармен салыстырып болжайды, станоктар мен жабдықтардың пайдалы тиелуі, істелген адам-саѓат саны, өндірістік цикл ±зақтығы, к‰ту уақыты, тоқтап тұру уақыты сияқты көрсеткіштерге ерекше назар аудару керек.

Сананы бақылау. өндіріс түріне біршама мµлшерде байла-
нысты. Бірақ оның мақсаты барлыѓы біреу-өндірілетін тауардан бас тартпау жұмысын қамтамасыз ету

Сатуды бақылау. Сату көлемі туралы, (натуральды және құндық көрсеткіштерде) бір сатып алудың орташа құны туралы ақпараттар, жеткізу мерзімін, қарызѓа сатылѓан тауарлар санын қадаѓалау, фирмаДағы істің қалай жүруі туралы д±рыс ұғым қ±рас-

Мерзімі ±зарѓан есеп айырусылардан және сенімсіз қарыздар-

Шыѓындарды бақылау, әрбір жаңа кәсіпорын үшін қандай мақсаттарѓа және қанша ақша төленгенін қадаѓалау маңызды.

Тіпті ең жақсы бизнес-жоспар да, егер жағдай өзгерсе ескіреді.

Сыртқы факторлар: елдгі экономикалық жағдай, тұтынушы-

Жоспарды т‰зету, мақсатты өзгертпей оларѓа жету жолдарын өзгертіп, кәсіпорынның табысқа жету мүмкіндігін арттырады.