Студенттердің өзін-өзі тексеру с±рақтары

2. Кәсіпорынды технико-экономикалық негіздеуге не енеді?

3. Бизнес-жоспардың мазмұныы неде?

4. Бизнес-жоспарды қ±растыру тәртібі қандай?

5. Бизнес-жоспардың құрылымы қандай?

6. Бизнес-жоспар білімдерінің мазмұныын ашыњыз?

7. Бизнес-жоспардың қандай түрлерін сіз білесіз? Олардың ерекшеліктері неде?

8. Бизнес-жоспардың орындалуын бақылау жүйесіне не енеді?

Мұндай айырбас әріптестер арасында немесе ұйымдастыру арасында коммерциялыњ пайда табу мақсатында жүргізіледі.

Мәмілелер бір жақты немесе кғп жақты болуы мүмкін. Демек кәсіпкерлер арасынДағы кез-келген коммерциялық мақсаттаѓы келісімді мәміле деп тануѓа болады.

Қарапайым айырбастан мәмілені ажырата білу керек.

Егер сіз әріптеске белгілі бір тауар берсеңіз, ол анық орнына ақша немесе басқа зат берсе, бұл мәміле болып табылады. Ал, оѓан тек тауар беріп, орнына ешнәрсе алмасањыз бұл тек беру болып табылады.

Ал, сіз әріптеспен жартылай шикізат шыѓаратын болып келісеңіз және ол одан тауар шыѓарагын болса (тұтыну үшін) Мұндай жағдай мәміле болып табылады.

Мәмілелер пайдалы немесе пайдасыз және қажеттілігі көп, әрі қажеттілігі аз болуы мүмкін. Меміленің коммерциялық шеші-
мі, нәтижесі оны таѓайындаудан, іске асыру процесінен қалыпта-
сады.

Шет елдік әріптестердің көзқарасы бойынша, біздің кәсіпкер-

Біріншіден, біз қатанда базарѓа тауардың үлкен партиясын шыѓаруѓа тырысамыз. Демек бұл бағаның тµмендетілуіне әкеліп соқтыратыны д±рыс. Осындай қалыптасқан көз-қарас екі ‰шты ойда қалады. Қарапайым өмірде кәсіпкер әлемдік нарыѓында сапалы тауарлар алу үшін шыѓады.

Оның бағасы анаг±рлым қымбат болатыны шындық.

Екіншіден, шетелдік кәсіпкелер біздің кәсіпкерлердің сатып алуѓа, сатуѓа және бірігіп кесіпорын қ±руѓа қ±марлыѓына таң қалады. Осындай тар шеңберде ойлаушылықтың нәтижесінде кәсіпқой Кәсіпкерліктің іскерлігі шектеледі және м±нымен тоқталып қалуѓа болмайтындыѓы түсінікті.

Коммерциялық мәмілені біздің жағдаймызда - екі немесе бірнеше жақтардың тауар жеткізуге келісімі, қажетті қызметтер көрсетуді орындау ретінде немесе бекітілген келісім ретінде түсіне-
тіндегі шынды?

Егер мәміледе әртүрлі елдің µкілдері қатысатын болса, онда мәміле халықаралық болып саналады.

Егер мәміледе бір елдің µкілі қатысса, онда мәміле ішкі мәміле саналады.

Барлық коммерциялық мәмілелер екі түрге бөлінеді: негізгі және кғмекші.

Кғмекші түрлерге мыналар жатады:

 тауарларды сату -сатып алу (өнімдерді);

 сатып алу - сату, ғылыми техникалық білім алмастыру (патенттер, лицензиялар, "ноу-хау");

 техникалық қызметті сатып алу және сату (техниканың жаңару түрі, уникальды нысандардың құрылысы кезіндегі бірлес-

 өндіріс факторларының жалѓа берілуі;

 тауарларды, жұмысжәне қызметтерді жалдау; халықара-
лық туризм ұйымы.

Кµмекші мәмілелерге тµмендегідей келісімдер жатады, соның ішінде тауар алмасуѓа қатысты, сатушы мен сатып алушы арасын-

 ж‰к тасымалдау бойынша;

 ж‰кті сақтандыру бойынша;

 ж‰ктерді сақтауда және қайта жасауда текшелеу бойын-

 әр жақтық қатынасушылар арасынДағы есеп ж±ргізу бойынша (банканың операњиясы).

Коммерциялық мәмілелерде, тауар алмастыру операциясы жиі қолданылады.

Мұндай операциялар арқылы операциялардың таѓы бір түрле-

Дегенмен есептесудің ақшалай түрі Мұнда қолданылмайды. (есептесу тауарлы түрде ѓана ж±реді: тауар, тауар үшін). Осындай алмасу түрі кәсіпкерлердің ішкі байланысында ѓана емес, шетелдік әріптестермен қарым-қатынаста да ж±реді.

Тауар алмасу операциясы (сыртқы сауда сферасында) қарама - қарсы сауда түрінде жиі кездеседі.

Қарама - қарсы сауда - бұл мәмілелердің жеке түрінің жиын-

Қарама-қарсы сауданың әртүрлілігі:

 баспа-бас (баспа-бастық мәміле);

 қарама-қарсы жеткізу;

 коммерциялық триангуляция.

Баспа-бас деген сөзден біздің ±ѓатынымыз тауар алмастыру мәмілесі,

Ол мынадай жағдайда жүргізіледі:

 қандай нақты тауарлар айырбасқа т±седі;

 анықталѓан бір тауар айырбастау ‰йлесімдігі (келісім ж±ргізу арқылы тауарлар арқылы);

 өзара жеткізу мерзімі (әлемдік тғжірибеде өзара жеткізу арасынДағы ‰зілістің жоѓарѓы шегі 6 айѓа созылады).

Баспа-бас мәмілесі-бұл нақтысанды айырбас бойынша немесе бірнеше тауардың балама құны бойынша басқа тауардың санына айырбас (есептесудің ақшалай түрін қолданбай).

Баспа-бас келісімнің ерекшелігі екі жақтың бір келісімге қол қоюымен аяқталуы, соның ішінде толық түрдегі осы мәміленің барлық шарттары сақталуы тиіс.

Баспа-бас операциясы басқада тұрғыда туындайды: Мысалы, екі жақтың анықтауы арқылы, соның ішінде қандай тауар, қандай жағдайда екінші жаққа жеткізілуі тиіс және айырбасқа т±сетін яғни кері қайтатын тауар екінші жаққа қалай жеткізілуі керектігі шешілмеген (бағасы, саны, мерзімі).

Мұндай келісім екі жақ арқылы соњына таман жүргізіледі және арнайы ұсыныс арқылы аталѓан келісімге тоқтам жасалы-

Сонымен бірге екінші келісім қол қою арқылы кері қайтатын тауардың нақты түрін айқындайды және жеткізудің жағдайын белгілейді.

Мәміленің Мұндай түрлері қарама-қарсы жеткізу болып саналады.

Қарама-қарсы жеткізудің әртүрлілігі, қарама-қарсы сатып алу мынадай жағдайда жүргізіледі.

Мысалы, қабылдап алушы (реципиент) қабылдап алу жаѓы тауар жеткізуді жабдықтауѓа есеп жасайды, бірақ алынѓан жабдықтармен арасында байланысы болмайды Мұндай қарым-қатынас келісімі бір жылдан бес жылѓа дейін мерзімге бекітіледі.

Офсетті (бір зат ±гпін тәлем) мәміле тауар мен қызмет айыр-

Мәселен, сіз әріптес А-ѓа тауар жеткізесіз, ал онда сақтаулы тауар сізге қажет емес,

Басқа әріптес Б-сізге қажетті тауарды тауып бере алады және ол сіздің бірінші апарѓан тауарыњызѓа яғни алѓашқы әріптеске А-ѓа қызыѓушылық білдіріп отыр. Мұндай жағдайда сіз мәмілені бекіту жолында коммерњиялық триангуляцияѓа с‰йенесіз немесе келіс сөз ж±ргізе аласыз (триангуляция-латынша ‰шб±рыш).
6.2 Коммерциялық мәмілелерді ж±зеге асыру әдістері
Коммерциялық тғжірибеде мәмілелер ж±зеге асыру әдісінің екі түрлі негізі жиі қолданылады:

 өндірушімен тікелей;

 делдал арқылы.

Тура сауда мәмілелері - бұл операция тауар жұмысқызметі жғнінде тұтынушылар мен өндірушілер арасында тікелей түрде µтеді.

 Мұндай жағдайлардың артықшылық мәні болады, атап айтқанда:

 сатып алушының өзіне қажет тауарды алу мүмкіндігі;

 сатып алушы және сатушы арасынДағы байланыс ғылыми зерттеу немесе жобалау жұмысының сатысында бекітіледі және мәміленің ж±зеге асырылуынДағы тура уақытқа т±зету әкеледі немесе әкелу мүмкіндігін туѓызады.

 сатып алушы фирмалармен тікелей байланыс орнатады - қатысушылармен, жеткізушілермен, сатушылармен, соның ішінде ерекше қиын сұранымдарда.

 тура байланыс ±зақ уақыт бірге еңбек еткеннен және бірлескен өндірісте ±немі ғсу ±стінде болады.

 тура байланыс жабдықтардың қолданылуында және жұмыстардың сатыларында сақталынады (кепілдеме, кепілдеме-
ден кейін қызмет жасау).

Коммерциялық мәміленің осы екі әдісіяе сғйкес Кәсіпкерлік іскерліктің өндірістік және делдалдық қызметтері пайда болады.

Кәсіпкерлік бастамашыл іскерліктің түрі ретінде, соның ішінде пайда табу мақсатында мынадай жүрістерді ұсынады:

 тікелей өндірістік қызмет немесе тауар өндірісі және қызмет көрсету;

 делдалдық қызмет немесе қызмет ету тауардың нарықтаѓы алѓа жылжуымен байланысты және тікелей өндірушіден жатқан к‰йінде тұтынушыѓа берілуіне де қатысы бар.

Кәсіпкерлік іскерлік тауар өндірісімен тікелей байланысты болғанда тµмендегідей ерекшелікте болады:

 дғстүрлік мінездеме;

 жаңалық енгізу мінездемесі;

Кәсіпкерлік тікелей тауар өндірістік кғсібінде, белгілі бір себептермен өндірістің және жеткізудің жолына болжам жасайды, Кәсіпкерлік іскерлігінің тғжірибесі ксз-келгеи түрде өзіндік жаңалық еңгізу ерекшелігіне ие болады. Нарықтық жағдай екі негізгі субъектілердің экономикалық қатынаста ісезігуіне ықпал жасайды, сондықтан онда не өндірушінің өзі және тұтынушы немесе олардың µкілдері қатысуы тиіс. өндіруші немесе тұтыну-

Кәсіпкерліктің белсенділігі делдалдық кеңістікте тұтынушы мен өндірушінің экономикалық қызығушылығын.ыњ ең қысқа мерзімдерін біріктіреді.

Делдалдық, бұл өндірушінің көз қарасымен айтқанда өндіру-
шінің өзінің жұмыстиімділігі жағдайын арттырады, өндірістегі белсеңділікті қалыптастырады, сонымен бірге тұтынушыѓа тауарларды өткізу жолынДағы функцияны делдалдың атқаруына мүмкіндік береді.

өндіруші мен тұтынушының арасынДағы қатынасқа делдал-

Сауда делдалдары - бұл коммерциялық фирма (жеке т±лга) затып алу багасының айырым есебінен найда т±сіретін және гаратудан немесе комиссиондық делдалдық сый ақы есебінен (сатушының немесе сатып алушының тәлемі бойынша).

Қазіргі сауда делдалдары өндірушілер мен сатушыларѓа толық қызмет түрін көрсетеді, соның ішінде коммерциялық мәмілелерді және оларды ж±зеге асыруды, таратуды әріптес іздеуден бастап кепілдемелік қызметтің аягына дейінгі келісім, қоса жинақтау, жғндеуді, сынауды, жабдықтарды іске қосуды ж±зеген асырады. Делдалдықты пайдалану ең алдымен оның іскерлігінің тиімді-
лігімен түсіндіріледі, себебі өндірушіге уақытында тауар жеткізу, табу мүмкін емес сол себептен оѓан бұл жғнінде өзгеруіне тура келеді яғни делдалѓа айналады.

өндіруші-тұтынушы өзара қарым-қатынасы айналымына делдалдың қосылуы үлкен жетістік, себебі тауардың жеткізілуі кең түрде барлық тұтынушыларды қамтамасыз етеді.

Бұл мәселенің екінші жаѓы - делдалдың тиімді түрде өндіру-
шінің тауарын апарылатын нарыққа жеткізе білу бейімділігі. Тұтынушының көз қарасымен айтқанда делдалдық олардың қажеттілігін толық әрі мғнді түрде қанаѓаттандырады. Бұл тиімді бөлінуі каналдарының есебінен жүргізіледі.

Бөлу арналары - бұл жол өндірушіден тұтынушыѓа тауардың ж±ретін жолы. Бөлу арналары өндіруші орындар аралыѓында немесе уақытында және тұтыну орындарынДағы алшақтықты шеттетеді және тауарѓа меншіктік құқыѓы аралыѓымен оны қолдану құқыѓы аралыѓынДағы алшақтыққа да тиімді әсер тигізеді. Бөліну арналары мынадай жағдайда тиімдірек болады, егер олар өзара тура байланыста делдал арқылы болса.

Тура (тікелей) байланыстар - бұл келісімдік қатынас -тауар өндіруші мен оны тікелей пайдаланушы арасынДағы жағдай-
ѓа байланысты болатын.

Агенттендіру. Делдалдықта Кәсіпкерлік іскерлік нақты түрде жүргізіледі. Делдалдықтың ең кғп тараѓан түрі -агенттендіру (яғни агенттерді тарату), қатынастың Мұндай түрінде тұтынушы мен өндірушінің арасында агент делдалдық қызмет атқарады.

Агент - бұл тұлға тұтынушының немесе тауар өндірушінің атынан оларѓа қажетті кезде, керекті қимыл жасайтын адам. Бұл өз қажетінде іс атқаратын агент принципал деп аталынады. Прин-
ципал тауардың меншік иесі болуы мүмкін, соның ішінде бекітіл-
ген агентке сату мүмкіндігі бар немесе тауар тұтынушы қажетті тауарды бекітілген агенттен сатып алатын, осындай тұрмен делдалдық агенттің қатысуында өзара қарым-қатынасқа екеу емес ‰ш субъектіні қатыстырады. Мұндай жағдайда бірнеше агент түрлері анықталады:

 өндірушілер агенттері;

 өткізу бойынша агенттердің µкілеттігі;

 сатып алу бойынша агенттер.

өндірушілер агенттері екі немесе бірнеше тауар өндірушілердің қажеттілігін ұсынады.

¤ткізу бойынша µкілетті агенттер барлық өнімдерді өткізуге, құқыққа ие болады және өндірушінің фирмасының құрылымына кірмей жеке өткізу білім ретінде немесе келісім шарт жағдайында өзара қимылдасуѓа толық құқыѓы бар.

Сатып алу жғніндегі агенттер қажетті тауар түрлерімен айна-
лысады.

Мұндай қатынастардың ж±зеге асуының негізі - принципиал мен агент арасынДағы агенттік келісімнің бекітілуі болып табы-

Мұндай келісім бойынша агент-принципиалдың атынан келісім шартында көрсетілгендей тауарды сатуга, сатып алуѓа толық міндеттеме алады.

Келісімнің негізі тµмендегідей екі шарттың кілті ретінде қолданылады. Олар тауар бағасы және агенттік сыйақының мғлшері.

Брокерлік. Егер агенттер принципиалдық қажеттілігі бойынша ±зақ уақыт негізінде қызмет етсе, онда агенттің бір делдалдық қызметі (сатып алушы немесе сатушы үшін) брокерлікті орындаѓан болып есептелінеді. М±ның негізгі қызметі сатушылар мен сатып алушыны ж±здестіру, олардың өзара келісімге отыруын ж±зеге асыру. Брокер өзіне ешқандай міндеттеме алмайды және мәміле бекітуге қатыспайды, ол тек қажетті екі жақты ж±здесті-
реді.

Брокерлер тауарлардың немесе қызметтердің белгілі бір анықталѓан түрлері бойынша маманданады, клиенттердің есебімен және олардыңтапсырмасымен жұмысжасайды, әрі олардан арнайы сыйақы алып, делдалдардың кәсіпқой іскерлігінің сапатына қатысты болады.

Комиссионердің сыйақы көлемі мәміле саласының белгілі бір пайызынан бекітіледі (егер комитент ролінде тауар сатушы болса) немесе бағалар аралыѓының айырмасы, соның ішінде комитентпен қойылѓан және комиссионер таратқан тауар бағасы бойынша (комитент ролінде ссатушы болған жағдайда) анықталады.

Негізінен маклер биржаларда сауда жүргізеді.

 контрагентті іздеу және таңдау;

 сатып алу және сату келісім шартына қол қоюѓа дайын-
далу;

 сату - сатып алу келісім шартын бекіту;

 сату - сатып алу келісім шарты негіздерін ж±зеге асыру.

Әрбір сатыны таѓы да бірнеше бөліктерге бөлуге болады: Контрагентті талдау - бұл маңызды шешім, м±ның шешімімен мәміленің нәтижесі шыѓады. Сондықтан нақты түрде сатып алуды немесе өзінің тауарын қалай сатуды, анықтап алуы қажет. Әрбір қажетті әріптестерге техникалық - коммерциялық тапсырмамен хаттар жіберу керек. Мұнда ұсыныстың іске асу мерзімі көрсетілуі қажет.

Қажетті әріптестерден жауаптың алынуына байланысты ақпаратты немесе коммерциялық ұсыныс түрінде екінші кезеңі басталады - мәміле бекітуге дайындық - бұл техникалық шешімдер анықтау мақсатында кепіл беру, жабдықтар сапасы, жеткізіп беру әдісі және басқа с±рақтар бойынша ж±ргізілетін келіссөздер.

Мұнда жеке қажетті түрде тәлемнің жағдайын шешу қажет, соның ішінде келісім шарттың бағасы үлкен орын алады. Сатып алушыѓа мәміле бекіту дайындыѓы кезеңінде жабдықтарды сатып алуда экономикалық есеп ж±ргізу, шыѓынмен соңғы өнімнің өзіндік құны есебімен, жабдық сатып алѓанДағы кеткен шыѓын-

Мәміле бекіту дайындыѓы кезеңінің аяқтамасы болып, келісім шартқа қол қою саналады. Мұндай жағдай кезектегі сатылардан кәрінеді:

 келісім шарт мғтіннің баптары немесе білімдері бойынша келісім және мғтіннің әрбір беттері бойынша келісім

 соңғы келіссөздерді ж±ргізу соның ішінде сұраным партия-

Келісілген келісім шартқа әдетте екі уғкілетті тұлғанын қатысуымен қол қойылады.

Келісім шарттың көшіне ену мерзімінен бастап оның ж±зеге асу кезеңі басталады. Бұл мына жағдайларды қамтиды: іскер хат алмасу, банкілік операциялар, фирмалармен келісім бекіту, транспортирозкалармен (тасымалдаумен) қамтамасыз ету, сақтандыру, шыгаруѓа немесе кіргізуге лицензия алу т.б.

Әріптестік қатынас құқық пен міндеттемелерді ж±зеге асыруды ұсынады, м±ның ішінде кәсіпкердің өзінің әріптесімен бірлесіп қызмет істеуін бекітуі де кіреді.

Мұндай к±қық пен міндеттеме кәсіпкерлердің өздерінің және әріптестерінің қол қоюы арқылы белгілі бір келісімінде бекітіледі.

Келісім (келісім шарт, келісім, келісу) - бұл әріптестер байла-
нысы арқылы ж±ретін (жазбаша қ±жатты түрде) бекітімнің түрі.

Кәсіпкерлікте міндетті түрде құрылтайшы келісімді, кәсіп-

Сонымен келісім әр жақтың өзара ымыраѓа келуінен тұрады және бекітілетін бұл тұр негізсіз мінездемеден тұрады, ғйткенмен келісімнің типтік түрлері бірге ауысады, бірге жүргізіледі.

Дегенмен олар міндеттеме мінезде болмайды, тек бір затты бекіту негізі немесе нақты келісімге қызмет етеді.

Алайда тғжірибеде анықталѓан талап етушілік бар, Мұнда әрбір жақтардың кез келген келісімде, дайындықта, қол қоюда қажеттілікті сақтауын талап ету. Осымен бірге Мұндай жағдай нақты қ±жаттың құрылымына да қатысты.

Кез келген келісім преамбуладан (алғы сөзден), негізгі білім-
нен және қорытынды білімнен тұрады.

Преамбула (алғы сөз) - бұл келісімдегі кіріспе, тµмендегідей сатыдан тұрады:

 Келісімнің аты (атауы);

 Сату, сатып лау, жеткіз, бартерлік;

 Келісілген шарттарѓа сғйкес, соның ішінде келісімнің мғтінінде көрсетілген фактілердің келісім бекітілімінде белгіленуі;

 Әр жақтың атауы, соның ішінде жеткізіп беруші жақ немесе сатушы бірінші аталады, сатып алуыш немесе қабылдаушы екінші аталады.

Келісімнің негізгі білімі жалпы және арнайы болып екіге бөлінеді. Келісімнің арнайы шарттарына қатысты мыналар:

 келісімнің заты немесе тауар саны;

 тауар сапасы;

 бағаны т‰сіру және оѓан ‰стемелеу;

 жеткізудегі шарттың негізігі;

 төлемнің түрі;

 жеткізу мерзімі немесе міндеттемені орындау мерзімі;

 тауарды таңбалау, орау;

 тауарды өткізу қабылдау немесе тауарѓа меншік құқыѓы-
ның ауысуы;

 екі жақтың жауапшылыѓы;

 тыйым салынѓан жањыл сөз;

Келісімнің осындай арнайы шарттары тақырыпты қ±райды, соның ішінде мәмілені бекіту кезіндегі әріптестердің келіссөзіндегі талқылау мазмұныы, ксғіпкер келіссөзге дайындаѓанда әрбір арнайы шарттың нақты түрін ойластыру қоса қабат жүреді.

Келісмнің жалпы шартына, мынадай барлық келісімдер оның мазмұныына тғуелсіз түрде кіру түрі ескеріледі:

 қосымша түсінік тµрелігі;

 форс-мажор.

Келісімнің қорытынды біліміне көрсетіледі:

 әр жақтың заңды мекені;

 барлық қосымшалар, соның ішінде келісмнің бөлінбейтін бөлігі болып саналатындар;

 екі жақтың қойѓан қолдары;

 келісімнің бекітілген күні және орны көрсетіледі (егер прембулада көрсетілмесе).

Келісім шартта міндетті түрде шарттар қойылады:

 жеткізудің заты мен көлемі;

 тауардың саны мен сапасын анықтау тәсілі;

 жеткізужіњ шарты және орны, мерзімі;

 келісім шарттың бағасы;

 валюта төлемдерінің атауы және төлемнің шарттары;

 тауарды қабылдау және өткізу тәртібі;

 жеткізу кепілі және мадақтау немесе айыпп±л санкция-
лары;

 екі жақтың келіспеушілік кезіндегі тµрешелік;

 әр жақтың заңды мекендері және басқа тұрғылықты жайлары;

 уәкелілеті тұлғалардың қолдары.

М±нан басқа келісім шартта кездеседі:

 залалды қайтару тәртібі;

 жауапкершіліктен босату қаѓидасы (меншік құқыѓын беру кезінде);

 келісім шарттың б±зылѓанынДағы, тоқтатылѓандыѓы тәртіп.

Келісім шарттың негізгі баптарынДағы мазмұны тµмендегідей келтіріледі:

1. Прембула (алғы сөз). Мұнда мәміле туралы жалпы сақта-

2. Келісім шарттың заты. Негізгі сапалы және санды тұрғы-

3. Мәміле бойынша тауардың саны. Бұл бапта тауардың µлшемдік бірлігі негізге алынады, санды анықтау тәртібі.

Тауар саны келісім шартта көрсетілген санмен сғйкес келу қажет. Соның ішінде нақты түрде ±дѓаюы белгіленуі керек немесе кестемен сғйкес болуы қажет.

Тауар ораудың басты шарты болып қосымша түсінік алынад, б±дан тауар жеткізудің екі түрі шыѓады: брутто-буылудың есепке алынуы, немесе нетто-буманың есепке алындауы.

4. Тауардың сапасын анықтау.

Бұл бапта тауардың сапасын анықтау әдісі бекітіледі және орындалуы да осының ішінде кіреді (қайда, кім, сапаның бағасын шыѓарады).

Сапаны анықтаудың негізгі бірнеше түрін көрсетуге болады:

 Сатушының немесе сатаып алушының үлгі µлшемі;

 Техникалық жағдайлар бойынша, егер тауарда үлгі µлшемі болмаса немесе тауар сапасына арнайы талап болса (техникалық шарттар) сатып алушылармен не болмаса сатушылардың ұсынуы бойынша жасалуы мүмкін;

 Өзіндік ерекшелігі бойынша келісім шартта келісілгендей;

 ‡лгі бойынша, соның ішінде екі жақтың қажеттілігіне орай бекітілуіне сғйкес;

 ТауарДағы жеке заттардың мазмұныы бойынша (Мұндай жағдайда тауар компоненттерінің мазмұныының жоѓарѓы және тµмендегі пайыздық шегі анықталады, рудаДағы металл пайызы);

 "тель-тель"-өзінің қалпын сақтап тауарды жеткізу яғни сатушы жеткізілген тауардың сапасына жауап бермейді. Тауар сапасын анықтау, екі жақтың келісім бойынша жүргізіліп бекіті-
леді.

5. Жеткізу шарттары. Кім шыѓынды төлейтіндігін анықтай-

Мәміле бағасында кµлікке кеткен шыѓын үлкен орын алады, сондықтан жеткізу шарттарын анықтауѓа ерекше назар аудару д±рыс.

Тғжірибеде жиі қолданатын жеткізудің келесі шарттары:

 Сатушы заводтан, "франко-склад", сатушы ешқашан жауапкершілік мойнына алмайды және сатып алушыѓа тауар тасымалдауДағы кеткен шыѓында төлемейді;

 "франко -склад" сатып алушы- Мұндай жағдайда сатып алушы сатушыѓа тауар жеткізудегі жауапкершілікті мойнына алмайды, бірақ кµлікке басқа шыѓындарѓа төлейді;

 ФОБ- сатушы өз есебі арқылы кеменің портына тауар жеткізеді, ал сатып алушы мен міндетті түрде сақтандырылѓан. Порттың келісім шартына анықталѓандай, сатып алушыѓа коно-

 СИФ- Мұндай шартта сатушы т‰гел шыѓында төлейді, соның ішінде кеменің келуіне байланысты, тасымалдау және тауардың сақталуының келісілген елдің портына сатып алушыѓа дейінгі аралықта.

Сатып алушыѓа коносамент беріледі, сақтандыру полюсі беріліп, меншікті құқыѓы сатып алушыѓа кеменің ж‰гінің тиеу уақытынан жүріп µту қашықтығы кезінде µтеді.

Жеткізудің ФОБ шарты түрінің бағасы экспорт болып санала-

6. Жеткізудің күні мен мерзімі-бұл бап уақытты анықтайды, соның ішінде тауар сатып алушының немесе жеке тұлғаның меншіктігіне µткенде жеткізу мерзімі арнайы қ±жаттармен анық-

7. Келісім шарттың бағасы-бұл сандық бірлікке бекітіледі, µлшемдік бірлік үшін де бекітіледі. Әртүрлі тауарларды жеткізу жағдайында сапасы, саны бойынша баға тауардың әрбір бірлігіне бекітіледі. Баға келісім шартқа қол қою кезінде белгіленуі қажет немесе келісім шарттың жүргізілу мерзіміне немесе орындалу сғтінен басталады. Бағалар белгілеу тәсілі бойынша нақты қозѓалыстаѓы және айнымалы болып бөлінеді.