Қазақстан республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі
Ара отбасыларын бал жинауға дайындау және оны пайдалану
жүктеу/скачать 6.32 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.8. Араларды қыстату
| 4.7.5 Ара отбасыларын бал жинауға дайындау және оны пайдалану
Көп жағдайда тауарлы өнім алу мақсатындағы негізгі бал жинау ұзаққа созылмайды, шамамен 4-5 аптаны құрайды. Басты бал жинауға дайындық өткен жылдың күзінен басталады, себебі тек қана сәтті қыстап шыққан мықты отбасылар ғана көктемде күшейіп, бал жинауды барынша тиімді пайдалана алады. Ара өсіруші омарташылардың дарыны мен шеберлігінің нәтижесі ара ұяларын нақты табиғи-климаттық және бал жинау жағдайларына, сондай-ақ пайдаланылатын ара тұқымының биологиялық ерекшеліктеріне сүйене отырып, бал жинауға дұрыс дайындағаны болып табылады. Бал ара ұясының өнімділігі оның бал жинауға дайындығына (бал араларының санына және отбасының жағдайына) және оны тиімді пайдалануды қамтамасыз ететін жағдайларға байланысты. Нақты бір жердің бал жинау жағдайына байланысты басты бал жинауға аралардың ең көп санын өсірудің оңтайлы мерзімін білу маңызды. Олай болмаған жағдайда аралардың отбасылары бал жинауға дейін немесе керісінше бал жинаудан кейін ең жоғары күшке ие болуы мүмкін. Бірінші жағдайда да, екінші жағдайда да аралардың отбасылары балшырын жинау және оны қайта өңдеу бойынша жұмыстарды орындауға әлеуеті зор болғанына қарамастан, өз мүмкіндіктерін іске асыра алмайды және ең көп бал жинауды қамтамасыз ете алмайды. Бас бал жинаудың басталу мерзімі, ұзақтығы және қарқындылығы әр жерде әр түрлі. Осыған байланысты бал ара ұяларын бал жинауға дайындау да бір үлгідегідей бола алмайды. Ара ұяларын бал жинауға дайындау тәсілдерінің ғылыми негізделген кешенін жасау үшін бастапқыда осы жердің бал ресурстарын бағалау, стационарлық және тасымалдау омартасында барлық балды өсімдіктердің гүлденуінің басталуы мен орташа ұзақтығын анықтау қажет. Алынған деректер негізінде әрбір нақты жер үшін кесте жасалынады және бас бал жинауды пайдалану үшін бал араларын өсірудің оңтайлы мерзімін анықтайды. 4.8. Араларды қыстату Ара отбасыларын қыстаққа дайындау жазда басталады. Қыс мезгіліне физиологиялық жас, шірне жинауда және ара ұрпақтарын тәрбиелеуде тозбаған, сондай-ақ сапалы қоректің үлкен қорымен қамтамасыз етілген қуатты отбасыларды дайындау өте маңызды. Тірілей салмағының бірлігіне (1 кг араларға) қуатты отбасылар әлсіздерге қарағанда екі есе аз қорек жұмсайды. Физиологиялық тұрғыдан жас аралар (күзгі аралар) ұзақ өмір сүруімен, қыста жас дарақтарға тән барлық ерекшеліктерді сақтау қабілетімен ерекшеленеді. Өмірдің 6-7 айынан кейін де олар сілекей бездерінің ақуызға бай секрециясын шығарады және дернәсілдерді өсіреді. Араларда қорек қорын жинаудың ең жақсы уақыты – негізгі бал жинаудың бірінші жартысы. Біздің климаттық аймақта бұл шілде. Егер балды өнімді жинау көктемгі шөптерден, ерте егістік дақылдардан, бақтардан және басқа да ағаш екпелерінен жүргізілсе, аралар үшін жарамсыз бал мен крест тәрізділерден (рапс, қыша, сурепица) жиналған балдың қоспаларына назар аудару керек. Шіре бал аралар үшін токсикозды тудыруы мүмкін, өйткені оның құрамында ас қорыту жүйесі сіңірмейтін көптеген декстринді заттар бар. Крест тәрізді дақылдардан жиналған бал қыста бал кәрезінде түйіршіктеліп, тұтынуға жарамсыз күйде болады. Мұндай балды пайдалану ара шоғырларының өліміне әкелуі мүмкін, сондықтан негізгі бал жинау алдында мұндай балды ұялардан сорып, қорек қоры мақсатында қолданған дұрыс. Бал жинау аяқталғаннан кейін ұялар қысқа жиналады, бұл кезде аналықтар жұмыртқа салуды тоқтатады және барлық дерлік ұрпақ шығарылады. Осы уақытқа дейін шіре балының рамалары жақсы гүл балымен немесе қант шәрбатымен ауыстырылады. Алдағы қыстаудың ұзақтығына және орталық, солтүстік және таулы аймақтардағы отбасының күшіне байланысты араларға кем дегенде 20-30 кг бал қалдырады, оңтүстігінде - 15-20 кг. Көктемде қорек қорын толықтыру үшін әр отбасы үшін ұядан тыс кемінде 8-10 кг бал сақталады. Ұя кем дегенде жартысы тығындалған балмен толтырылған бал ұясы бар рамалардан тұрады. Қысқа ара отбасыларын жинау кезінде бал аралары толығымен иеленуі мүмкін мөлшерде бал ұясының қалуына назар аударылады. Күшті отбасыларда жеткілікті қорек қоры бар ұя екі жақты түрде жиналады. Мұны істеу үшін ұяның ортасына 2-2,5 кг бал бар рамалар, ал ұяның шеттерінде ұяның ортасынан оның шетіне дейін қорек массасы артатын рамалар қойылады. Бұл жағдайда аралар будағы қай бағытта жүрсе де, оған әрдайым қорек қоры жеткілікті болады. Егер ұя салатын ұяшықтарда 15-17 кг көмірсулы қорек болса, онда қыста қорек қорлары әдетте бір жақты (бұрышпен) орналастырылады. Ұяның жылы, оңтүстік жағында неғұрлым толықбалды рамалар қойылады, оның артында ойыққа қарсы 1,5-2,0 кг-нан тұратын 1-2 рамалар, содан кейін олардың өсіп келе жатқан бал массасы бойынша рамалар қойылады. Қорек қоры аз мөлшерде (8-12 кг бал) болған жағдайда, балмен рамаларды "мұртымен" ("бородой") орналастырады. Ұяның ортасында ойыққа қарсы балға толы рамалар орнатылады. Қалған рамалар оның жан-жағына қойылады, рама орталықтан неғұрлым алыс болса, соғұрлым ол рамаларда бал аз болуы керек. Аралар қай жағынан болса да, олар ұяның ортасына қарай жылжиды және көктемге дейін оларға қорек жеткілікті болады. Ұяны жинаған кезде, ара балтозаңы бар ұялы рамалардың ұяның ортасына түсіп кетпеуі қадағаланады. Мұндай рамаларда бал аз болғандықтан, аралар оны тез жейді, аралар аштықтан өледі немесе отбасын екі будаққа бөледі және бұл олардың қыстауын қиындатады. Ұяны жинай отырып, соңғы ұрпақ ұяшыққа қарсы ойықтардан шығатынын және аралар шумағы осы шеңберде құрылатынын есте ұстаған жөн. Бал жеп, аралар шумағы біртіндеп көтеріледі. Бір ұяға екі килограммнан келетін бал, қалыпты қыстау жағдайында, әдетте араларға қыста және ерте көктемде ұрпақтарды қоректендіруне және өсіруге жеткілікті. Аралардың қыстауы арнайы үй - жайларда-қыстақтарда немесе табиғатта жүзеге асырылады. Аралардың қыстау әдісі туралы мәселе жергілікті жағдайларды ескере отырып шешіледі. Қазақстан Республикасы әртүрлі табиғи-климаттық белдеулерде орналасқан кең байтақ жерлерге ие. Осылайша, еліміздің солтүстігі қысқа жазы бар қатты аяздың ұзақ кезеңімен сипатталады, ал оңтүстікте жаз ұзақ және ыстық, ал қыс қысқа және жылы. Осындай өзгергіштік табиғи климаттық жағдайларға байланысты бал аралар Оңтүстік аймақтарда ашық алаңдарда, Солтүстік, Батыс және Шығыс облыстарында үй – жайларда қыстатылады. Аралар қараша айының басында елдің солтүстік аймақтарындағы қыстаққа, оңтүстігінде 10-20 күннен кейін жиналады. Ара ұялары арнайы сөрелерге орналастырылған: қуатты ұялар төменгі деңгейлерге, ал әлсіз және нуклеустар жылы әрі жоғары жағында орналасады. Аралар тынышталғаннан кейін ұяларда жоғарғы және төменгі саңылаулар ашылады. Қыстақтағы температура 0-ден 2ºС-қа дейін, ал жоғары ылғалдылықта 4ºС-қа дейін болуы керек. Қыстақтағы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 75-90%-дан аспайды. Егер аралардың қыстауы тыныш болса, айына 1-2 рет құрылғылардың көрсеткіштері мен ұялардың жағдайын тексеру жеткілікті. Қыстың соңына қарай араларды жиі қарап тұрады. Соңғы жылдары жабайы табиғатта қыстау әдісі кең таралған, өйткені аралар кеш күзде және ерте көктемде тазарту үшін ұшып шыға алады. Табиғатта араларды қыстатудың бірнеше жолы бар: қосымша жабынсыз, сыртқы оқшаулаумен, қаптамада. Шіре балы араларға, әсіресе, қыстақ кезінде зиянды. Оның гүл балынан айырмашылығы декстриндердің, минералды элементтердің, ақуыздың және басқа заттардың жоғарылауы бар. Сондықтан күзгі ревизия кезінде араларға қыстауға қалдырылған балдың сапасы тексеріледі. Егер шіре балының айтарлықтай қоспасы табылса, оны жақсы гүл балы немесе қант шәрбатымен ауыстырады. Сонымен қатар табиғи балдың мөлшерін көбейту үшін оған әртүрлі қоспаларды қосуға болады, яғни фальсификаттау. жүктеу/скачать 6.32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|