Казакбай Абдышев Ыр дүйнө
жүктеу/скачать 1.47 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Казакбай Абдышев Ыр дүйнө Ырлар жана поэмалар
- Сүйүнбай ЭРАЛИЕВ
- Агаң Байдылда С АРНОГОЕВ Бишкек шаары, 20-22-апрель 1998-жыл ЖҮРӨ БЕР, ИНИМ, ЖАРКЫЛДАП
- Надырбек АЛЫМБЕКОВ 22.10.2009
- Кушубек КАЧЫБЕКОВ 22-октябрь 2009-жыл АГАМ КАЗАКБАЙ АБДЫШЕВГЕ
- Калиман Казакбаева 2010-жыл К. АБДЫШЕВГЕ
- Аскер Карыбаев 2009-жыл О, КАЗАКЕ!
- Үмөталы, Асанкары, Аманат, Илегул, Турсуналы, Жекшалы, Чоюнбек, Мурат, Асылбек, Кадыркул, Жоробек, Эсен, Надырбек, Кубатбек.
|
© Абдышев К., 2012. Бардык укуктар корголгон Чыгарма автордун жазуу түрүндөгү уруксаты менен жайгаштырылган Текст же анын үзүндүлөрүн коммерциялык максатта пайдалануу жана нускасын чыгаруу уруксат эмес
Абдышев К. Ыр дүйнө: Ырлар-поэмалар. – Б.:Университет, 2012. – 476 б. китебинен алынды УДК 821.51 ББК 84 Ки 7-5 А13 ISBN 978-9967-02-815-9 А 4702300200-2012 Нуска 500 даана КЫРГЫЗ ЭЛИ Кыргыз эли бүт дүйнөгө тууган эл, Куйтуларын эл ичинен кууган эл. Эркиндигин өз колунан чыгарбай, Эл-журту үчүн белин бекем бууган эл.
Элибизди сактайлы. Жедирбестен башкага, Жерибизди сактайлы. Акыйкаттык, адилдикти туткан эл, Акыл кошкон кеп-сөздөрдү уккан эл. Жакшылыгын башкалардан аябай, Жараткандын алкыштары жуккан эл. Кайрыма: Эки жакка качырбай, Элибизди сактайлы. Жедирбестен башкага, Жерибизди сактайлы Ала-Тоонун аппак таңы аткан эл, Ак эмгектен нанын таап жаткан эл. Кол ойнотуп, комуз чертип, ыр ырдап, Көкөлөтө көңүлдөрдү ачкан эл. Кайрыма: Эки жакка качырбай, Элибизди сактайлы Жедирбестен башкага, Жерибизди сактайлы. КАЗАКБАЙДА КАНЧА ӨНӨР? Тоо аралап жүрсөң бир көк дөбөлөр болот. Тыягынан да булак агат, быягынан да булак агат. Ар биринин өз агышы, өз дабышы бар. Казакбай дал ошол көк дөбөдөн чыккан көп булактардын оозун ачып алган. Азамат, Казакбай! Ошол көп өнөрлөрдүн өтөсүнө чыгып келатат. Казакбай касиеттүү инсандын батасы менен төрөлгөн адам. Анын атасы Абдыш молдону дин туткан адам катары кулакка тартышарда, өткөн кылымдын отузунчу жылдарын-да Кетмен-Төбө жакка ооп барат. Абдыштын аялынын токтолуп жүргөнүн байкаган улуу акын Токтогул Сатылганов: «Кудай буйруса бир балалуу болосуңар. Аныңар чоң өнөрлүү болот. Ошол балаңар чертип жүрсүн» деп акын алакан жайып батасын берип, өзү чаап чертип жүргөн өрүк саяк комузун берген экен. Токомдун батасы тийип, 1939-жылы (Балким 1938-ж.) казак жергесинде ал бир балалуу болуп, атын Казакбай коюптур. Казакбай үч жашка чыкканда кыргыз энеси Субайда каза таап, Абдыш казак кызына үйлөнүп, немистер менен болгон чоң согуш аяктап калган 1944-45-жылдары Талас жергесине кайтып барышат. Казакбай 1957-жылы Көк-Арык (азыркы Асылкан Бөрүбаев атындагы) орто мектепти мыкты баалар менен аяктап, андан кийин Ивано-Алексеевкадагы (азыркы Көк-Ой) тракторчулардын алты айлык курсун жалаң «беш» деген баалар менен бүтүрүп, өз айылында үч жыл соко сүйрөтүп, каз таман трактор айдайт. Мыкты иштеп Кара-Ой айылдык Советине депутат болуп шайланат. 1960-жылы кирип, 1965-жылы Фрунзедеги политехникалык институттун механикалык факультетин бүтүрүп чыгып, чейрек кылым автотранспорт тармагында үзүрлүү эмгектенет. Казакбай түркүн өнөрлөргө кичинекей кезинен эле өтө шыктуу болгон. Биринчи класста окуп жүргөнүндө Токомдун комузуна эки-үч кайрыктан турган «Чычканбай» күүсүн атасынан үйрөнгөн. Комуз чертүүнү андан ары өзү эле улантып кеткен. Политехникалык институтта окуп жүргөн беш жыл бою комузчулар ансамблинин такай мүчөсү болгон. Ал залкар күүлөрдү чертүү менен бирге эле, комузга чыгарган «Атамды эскерүү», «Кыргыз энем», «Казак апам», «Казак-байдын карылык» аттуу терс буроо менен чертилген комуз күүлөрү бар. Анча шашылбай, салмактуу чертилген бул күүлөрдү муюп отуруп уга бергенден тажабайсың. Казакбай ирегелеш жаткан боордош казак калкынын эки кылдуу домбурасын да чертет. Анын өз чеберчилиги менен шашылбай аткарган домбурага чыгарган да күүлөрү бар. Казактардын күү атасы аталган Курмангазынын «Сары-Аркасын» Казакбайдын аткаруусунда угуп көрөлүчү. Чиркин, анын капкактагы оң колу көзгө илешпей дирилдейт! Казакбай кассетага жазып берген анын аткаруусундагы комуз жана домбура күүлөрүн колум бошой калган учурда жыргап отуруп уга берем. Келген конокторума коюп берем. Обондорду келтирип, орустун мандолинасын черткеничи! Казакбайдын бала кезден кызыккан өнөрлөрүнүн бири—бул кол менен тарткан сүрөтчүлүгү. Анын тарткан сүрөттөрү жеке көргөзмө катары мектептин дубалында дамамат илинип турчу. Мектепте окуп жүргөн жылдары анын акварель бойогу менен тартылган «Мергендин кесиби» деген сүрөтү «Жаш Ленинчи» аттуу балдар журналына басылган. Казакбай ошо мектепте окуп жүргөн кезинде ар кимдерге шырдак оюмдарын чийип берген. Тогузунчуну бүтүрүп, Фрунзедеги сүрөтчүлөр окуу жайына өтүп, шарты болбой, айылдын баласы окууну таштап, айылына кетип калган. «Ала-Тоо айымдары», «Авто-унаа азаматтары», «Такалуу аттын изи бар, Таластан келген киши бар» жана «Кылым инсандары» аттуу ыр-сүрөт китептеринде 700дөн ашык инсандарга арноо ырларын жаз-ып, ошончо адамдын сүрөттөрүн ичке уч жана кара тушту пайдаланып, графика ыкмасына салып, өз колу менен профессионалдык деңгээлде тартып чыккан. Ал тартып, мага тартуулаган ак кепкачан кыйгач карап түшкөн сүрөтүм азыр үйүмдө илинип турат. Казакбай Кыргыз республикасынын сүрөтчүлөр союзунун Ардактуу мүчөсү. Казакбайдын ыр жазган акындыгына келели. Жогорто аталган төрт китептеги 700дөн ашык адамга бири-бирине окшобогон он миңден ашык арноо ыр саптары жазылган. Мынчалык көп адамдарга миңдеген сап арноо ырларын ким жаза алат? Башкаларды билбейм, мен жаза албайм. Үч кишиге арнап ыр жаза турган болсом, үчүнчүсү мурдагы экөөнө окшошо баштайт. Ырын да жазып, сүрөтүн да тартып, мен билгенден мындай китептерди дегеле дүйнө элинде эч ким жаза элек. Жаза да албаса керек. Мына, Казакбай жазып салды. Азамат! Ошол бир нече куплеттен турган арноо ырлары менен ар бир инсандын өздөрүнө ылайыктуу мүнөзүн, кылык-жоруктарын, эмгегин, ишмердигин ачып бере алган. Мындай китептер барактап карап коюш үчүн да, ырдап жүрүш үчүн да, бирөөгө эстелик, белек катары бериш үчүн да, инсандар туурасындагы маалыматтарды алыш үчүн да керек. Казакбайдын бул новатордук иши адабиятчылар менен сынчылардын көз жаздымында калбай, өз бааларын берет деген ишеним бар. Арноо ырларынын жазылышынан, саптарынын жөнөкөйлүгүнөн, уйкаштыктарынан, айта турган оюн ачып бергендигинен өөн таппайсың. Казакбайда көшө-көрлөнүү, кошомат кылуу жок. Ал оюндагысын таамай жана шар айтат. 2003-жылы басмадан жарык көргөн «Кылым инсандары» китебиндеги экс-президентибиз Аскар Акаевге жазган жети куплет арноо ырынын акыркы эки куплетин мисалга келтирели: Вазирлер падышаны карап турар, Байкатпай оозу-мурдун жалап турар. Албаса падышасы көзөмөлгө, Аларың элдин мүлкүн талап турар. Аялдын бир бактысы өңү менен, Анан да өзү сүйгөн теңи менен. Бадырак жеп оокатын өткөзсө да, Падышанын бактысы эли менен! Пайгамбарлык менен таамай айтылган. Ооба, Акаев кө-зөмөлгө албай, элдин мүлкүн өзү баш болгон шылуундарга талатты. “Элим-элим деп коюп, элдин мүлкүн жеп коюп”, элине жек көрүнүп, талаалап элинен качып жүрөт. Ошол эле китепте дүйнөгө атагы кеткен улуу жазуучубуз Чыңгыз Айтматовго жазылган алты куплет арноо ырын Казакбай минтип бүтүрөт: Ай-аалам алтын нурун чачкан киши, Акындар айтып бүткүс дастан киши. Элчиликке шылтоолоп карыганда. Эл-журтунан алыстап «качкан» киши. Атаң көрү десең, Чыңгыз куру дегенде эң акыркы беш-алты жылдык өмүрүн кыргыз элинин арасында өткөрсө кандай жакшы болмок! Ал эми сурангандар үчүн Казакбай канча адамга арноо ырларын жазбады дейсиң?! Көрүстөндөрдөгү таштарга жазгандары канча? Казакбай арноо ырларын жазуу менен эле чектелбейт. Анын «Ыр дүйнө» деген басмага даярдалып жаткан ырлар жыйнагына кире турган ырларын окуп чыгып, өзүмчө ыраазы болуп, жүрөгүмдү кубанычтын жылуу илеби аралады. Кандай татынакай ырлары бар. Анын ырлары сюжеттүү, айтайын деген ойлору так, жөнөкөй окурмандарга түшүнүктүү. Басмадан жарык көргөн «Казакбайдын «гареми» аттуу ырлар жыйнагында эротикалык ээн саптары арбын ырлары басылган. Бул ырларды окуп отуруп эс аласың, өзүңчө күлө-сүң, жаштыгыңа кайтып келесиң! Анын философиясы терең терме, акыл-насаат ырлары жана поэмалары бар. «Өткөндү эстеп» деген 170 саптан турган ыры баштан-аяк уйкаш жазылган. Мындай баштан-аяк уй-каштыгы узак ырлары бир топ бар. Эгерде жаш кезинен өзүн-өзү тарбияласа андан төкмө да чыкмак беле деген ойго кетесиң. Казакбай адабий чыгармачылыгын аңгеме жазуу менен баштаган. Аңгемелер жана повесттерден турган төрт жыйнагын басмадан чыгарган. Анын кара сөздөн турган чыгармаларына убагында жазуучулар Түгөлбай Сыдыкбеков, Шатман Садыбакасов, Өскөн Даникеев, адабий сынчылар Салижан Жигитов, Санарбек Карымшаков, Аман Токтогулов-дор өздөрүнүн жакшы бааларын беришкен. Анын чыгарма-ларынын мындай бааланышы Казакбайдын турмушту таа-май–так билгенинде жана аны профессионалдык деңгээлде көркөм тил менен сүрөттөп бергенинде. Анын бир нече аңгемеси жана «Тракторчу» деген повести орус тилине которулуп, «Литературный Киргизстан» журналына басыл-ган. Казакбай кара сөзмөр жазуучу (прозаик) катары 1988-жылы СССР жазуучулар союзуна мүчө болуп кабыл алынган. Казакбай мектепте окуп жүргөндө эле гезиттерге макала жаза баштаган. Бул ишин ал автошоссежолдор министр-лигинде иштеп жүргөндө күчөткөн. Өзүнүн макалаларында автоунааны өндүрүмдүү пайдалануу жаатындагы көйгөйлүү мамлекеттик маселелерди көтөргөн. Эмгектин алдыңкыларын даңазалап, очерктер жазган. Казакбайдын журналисттик ишмердиги кара сөзмөр жазуучу болушуна түрткү болгон. Ал Кыргыз республикасынын журналисттер союзунун мүчөсү. Казакбай өзүнүн кырктан ашык ырларына обон жа-раткан. Комуз менен домбуранын коштоосунда өзү аткарат. Айрым ыр-обондору, комуз-домбура күүлөрү кыргыз радиосунун алтын фондуна алынган. Анын обондору кыргыз менен казактын обондору менен үндөшүп турат, салттуу элдик обондорго окшош. Ал ырларын коңур добушка салып, жүрөгү менен берилип ырдайт. Элдикке айланган кыргыз жана казак ырларынан да аткарат. «Манас» эпосунан да үзүндү айтып жиберет. Ал Кыргыз республикасынын композиторлор союзунун Ардактуу мүчөсү. Казакбайдын юмордук жана сатиралык кыска аңгемелери илгери «Чалкан» журналына үзбөй жарыяланып келген. Эл чогулган жерлерде өзү да тамаша ырлардан ырдап, күлкүлүү кептерден козгоп, тамаша-эротикадан аралаштырып, отурган-дардын жарпын жазат. Фото-сүрөтчүлүк өнөрдү да өздөштүрүп алган. Казакбайдын асыл сапаттарынын бири–ал дамамат жаштык, шаттык дем менен көңүлүн ачык жана куунак алып жүрөт. Жетимиш жаштын тамагын ичип жатса да, анын баскан-турганы тың, отуз-кырктардагы жигиттерден айрыма-ланбайт. Эч кимдин көңүлүн калтырбаган бала кыял мүнөзү менен жашап келет. Жашы өйдөлөгөн сайын ден-соолуктун камын көрөт: дене тарбия көнүгүүлөрүн жасайт, капаланып кайгырбайт, таарынбайт, бирөө менен кайым айтышпайт. Жаратылыш кооздугун жанындай көрөт. Ал өзүнүн жан дүйнөсүн төмөнкү ыры менен берген: Жарыктык атам Абдыш молдо болгон, Жабылбай куран китеп колдо болгон. «Жакшы жүр, жамандыкка барбагын» деп, Жашымдан ыймандуулук жолго койгон. Көз артып, кол сунбадым башкалардын, Көзү жырык жараксыз ийнесине. Сүзүп келем таза ыйман кайыгында, Сүңгүп кирип, сулуулук дүйнөсүнө. Жан дүйнөм—жакшы ырлар, жакшы обон, Жан дүйнөм—Орозовдун «Насыйкаты». Жан дүйнөм—жаратылыш кооздугу, Жан дүйнөм жана турмуш акыйкаты. Түз жүрүп шариаттын жолу менен, Түк дагы кабылбадым айыптарга. «Күнөөм» бар атам айтып кетпептир да, Көз салам чырайы бар зайыптарга. Казакбайдын дагы бир өзгөчө феномени–анын ченемсиз эске тутуу жөндөмдүүлүгү. Ал көп ырларын жатка айтат жана обондуу ырларын эки-үч саат бир такалбай ырдай берет. Мен өйдөтө айтып өткөн өнөрлөрдүн өтөсүнө Казакбай өзүнүн өзгөчө бир байкагыч сезимталдуулугу жана өжөр-лөнгөн эмгеги менен жеткен. 2009-жылы Казакбай 70ке чыгат. «Мамлекеттик бирдеме наамың барбы?» деген суроомо: «Эч наамым жок. Өнөр-лөрүмдү баалап, наам беришсе каршы эмесмин. Беришпесе таарынбайм. Эл баасынан өтөр наам жок, Сүкө» деп Казакбай токтоо жооп берди. Казакбай иниме өмүр тилейм. Ал көп кырдуу өнөрлөрүн мындан ары да өркүндөтүп, угармандар менен көрөр-мандарды дагы кубанычтарга бөлөй берет! 2008-жыл Сүйүнбай ЭРАЛИЕВ, Кыргыз эл акыны, Кыргыз республикасынын Баатыры ӨНӨРГӨ БАЙ КАЗАКБАЙ Казакбайым, көп өнөргө шыктуусуң, Кармап калгын даамдуусун чыктуусун. Адамдарда ар түрдүүчө табит бар, Алар билет таттуусун да, мурчтуусун. Эчен түрдүү китеп жаздың эл үчүн, Элге жаккан чыгармаңды кут кылсын. Жүзү сүйкүм, жүрөгүндө жалын бар, Ала-Тоолук азаматтар, айымдар, Алар сенин ак эмгегиң баалашса, Анда сенин адамдардан багың бар. Даңктуу болчу кыз-жигит көп кыргызда, Дагы болот, жаңы сүрөт, жаңы ырлар. Анык талант Ата-Журттун ардагы, Беш манчадай белгилүү го ал жагы. Сан жагынан кыйла китеп жазсаң да, Сапатынан ашып турсун салмагы. Дайым сени колдосун деп тилеймин, Тапкан энең, баккан энең арбагы. Жүргөндөр бар бир өнөргө жете албай, Жүргөндөр бар бүрдөп, гүлдөп өсө албай. А сен болсо айымдарга сырдашсың, Акыл-эстүү, бели кымча, бети айдай. Мени жаз деп, мени тарт деп ар бири, Дайым турсун жан-жагыңдан кете албай. Казакбайым, көп өнөрдү биле бер, Көбү жакшы, сүрөөнчүң бар сүйөнөөр. Азаматтар арасында олтуруп, Айдай сулуу айымдарды сүйө бер. Комуз менен домбураны колго алып, Эки элге эрмек болуп жүрө бер. Агаң Байдылда САРНОГОЕВ Бишкек шаары, 20-22-апрель 1998-жыл ЖҮРӨ БЕР, ИНИМ, ЖАРКЫЛДАП (Көп кырдуу талант Казакбай Абдышев иниме) Ар өнөргө жакынсың, Жазуучу жана акынсың. Обончу, күүчү, сүрөтчү, Болуп келе жатырсың. Канчасын башка батырган, Кабыландай качырган, Казакбай, кандай баатырсың!
Төмөн жүрбөй көктөсүң. Удургуган жаш кыял, Улана берсин, өчпөсүн. Ден соолук болуп жайында, Дем-күчүң такыр чөкпөсүн. Кызыган ысык илебиң, Кыз-келиндин жүрөгүн, Кылымга чейин өрттөсүн.
Айымдарды тарттыңыз. Аруунун баары жайнаган, Артык экен чактыңыз. Жүрөктөргө кирүүгө, Жүйүр жолду таптыңыз. Сандыктарда сакталган, Саймалар менен чапталган, Кулпуларын ачтыңыз.
Кыярбас эмгек жаздыңыз. Кыздарын ырдап кыргыздын, Кылымга чачуу чачтыңыз. Бийкечке бийик кол берген, Бийик экен бактыңыз. Өзүң менен замандаш, Өзүң менен каламдаш, Бар экен биздин бактыбыз.
Кыздардын баарын үндөйсүң. Кол жеткис далай айымга, Бир жүргөндөй сүйлөйсүң. Кызыгып жолдо тургандай, Кыздарды деги ким дейсиң? Бакытта иним, жүрө бер, Баардык кызды сүйө бер, Башка өмүр эми сүрбөйсүң.
Талыкпай бирден издедиң. Ушундай китеп жазам деп, Уйкудан калып иштедиң. «Такалуу атты…» жаздың да, Тарыхта калды издериң. Такалуу туяк талбастан, Тар жолдо токтоп калбастан, Ташкындай берсин иштериң!
Туйгунсуң калган Манастан. Таластык жоокер эл болот, Таалайын бербей талашкан. Чаласың домбура күүлөрүн, Чалышың барбы казактан. Келгенсиң жарык өмүргө, Кеңири казак жеринде. Казактын байы болсун деп, Казакбай сени аташкан. Комузуң колдо шартылдап, Добушуң турат шаңкылдап. Домбурада күү тартып, Ырларды жазып алтын сап. Көп өнөр толгон казаның, Көбүрө кайнап баркылдап. Эркеси болгун элиңдин, Эрмеги болуп келиндин, Эсен жүр иним жаркылдап.
Домбура чертсе казактай. Элдин баарын дос кылган, Эч бирөөгө таш атпай. Өрттөнүп ичи кетсе да, Өнөрү жок ашатмай. Калеми курч, сөзү бал, Казакбайда насаат бай. Надырбек АЛЫМБЕКОВ 22.10.2009 К.Абдышев 70 жашка чыкканда Н.Алымбеков өзүнүн “Ала-Тоо биз сүйбөсөк бийик болбойт”деген китебин тартуулап, ошого кол тамга кылып жазылган ыр. КАЗАКБАЙ БАЙКЕМЕ Жетимиштен ашык өнөр билген эр, Жетимишке жашы мына, кирген эр. Жетик айтсак Кыдыр өзү кол берген, Жергебизде эң алгачкы инженер. Сүрөт тартат көргөн жанды арбалтчу, Ырлар жазат акындарды таң калтчу. Ырасында бир адам бар арада, Көп өнөрдөн көп адамдан алгачкы. Айтаар болсок а деп-бу деп талашпай, Акыйкатты ким койо алат жаратпай. Ар өнөрдү бир башына батырган, Ал ким десек–Абдыш уулу Казакбай. Ал эмесе куттуу болсун жашыңыз, Ала-Тоого айкын сиздин атыңыз. Даамын татып, жашоодогу бактынын, Дагы далай белестерди ашыңыз. Кушубек КАЧЫБЕКОВ 22-октябрь 2009-жыл АГАМ КАЗАКБАЙ АБДЫШЕВГЕ Самасаң көңүл жубатар, Салмактуу талант бизде көп. Сай-сайлап аккан булактай, Сан түркүн талант сизде көп. Ойлосоң көңүл эритээр, Орошон талант бизде көп. Оргуштап чыккан булактай, Он түрлүү талант сизде көп. «Кум дөбөнү» жаздыңыз, Куюлтуп сөздүн тизмегин. Таластын минген жигити, Такалуу аттын издерин. Коңгуроодой буралып, Комузда күүлөр чертилип. «Сары-Арканы» тартасыз, Домбурага келтирип. Акын болуп жаралган, Арбын экен бактыңыз. Ай-жылдызга окшотуп, Айымдарды жаздыңыз. Келиштирип инсандар, Сүрөттөрүн тарттыңыз. Ала-Тоолук кыргызга, Аябай эле жактыңыз. Өзүңүз жазган ырларга, Обондорду чыгарып. Жай чыккан коңур үнүңүз, Жан дүйнөнү сугарып. Кыргыз эл укту бул күндө, Таластан чыккан таанымал. Казакбайдай агамды, Калайык журтум, таанып ал. Калиман Казакбаева 2010-жыл К. АБДЫШЕВГЕ Калбагай ооз, кара каш, Ал,
Какеме гана жарашат. Кылыктанып кыз-келин, Кылыйып аны карашат. Шатыра-шатман шар жүрөт, Тамашасы саматат. Абдыштын уулу Казакбай, Жетимиш ашып баратат.
Кер муруту керилет. Домбура тийсе колуна, Азоо тайдай элирет. Калем тийсе колуна, Ыр саптары терилет. Бир китеби чыкканда, Бир элиге семирет. Казакбай деги жазбаган, Аялзаты калбады. Кыз-келиндер ичинен, Каймактарын тандады. Азил-чыны аралаш, Мактоо ырын арнады. Жараткан берген таланттын, Боосун бекем кармады. Демөөрчү табуу жагынан, Калган жок анын арманы. Аңгеме айтса ал айтсын. Сүрөттү тартса ал тартсын. Комуз, домбура коштотуп, Кызыл тилин сайратсын. Аялды кошуп ырдаса, Айлаң жок туруп бармаксың. Ырларын угуп Какеңдин, Ыраазы болуп кайтмаксың. Көп кырдуу Какем талантын, Эстесем түшөт оюма. Ошонун баары оо, Каке, Батыптыр жалгыз боюңа. Арнадым ушул ырымды, Жетимиш жылдык тоюңа... Аскер Карыбаев 2009-жыл О, КАЗАКЕ! Бардык сыйлык бир өзүңө жарашат, Казакбайга жетимиштин таңы атат. Сыйлыктардын эң мыктысы үй-бүлө, Ал сыйлыктар сени коштоп баратат. Колдо болуп турган кезде кызматың, Жоро-жолдош, теңтуштарың көп болот. Бир күнү эле кызматыңдан сен кетсең, Билинбестен көрө албастар топтолот. Комуз чертсең кыргыз ыры туюлат, Домбра алсаң казак өлөң куюлат. Кош канаттуу Пегасыңды теминсең, Дүбүртүңөр те алыстан угулат. Айтып турсаң махабатты, жаштыкты, Аяштардын көз жаштары кылгырат. Ак чач, көк чач, араң баскан кемпирдин, Катып калган карт жүрөгүн ургулап. Жолдоштукка бекем болуу, түз болуу, Жигиттердин маңдайынан чачырап. Бирге басып талантыңды баалаган, Бизге арналган ырлар качан жазылат? Оо,Казаке, дуудар чачың кап-кара, Жолдоштукта оюңда жок көп санаа. Сексен менен токсондорду багынтып, Жүздөн аша ден соолукта көп жаша! Сейил бакта бирге басып, кеп салышкан ага-ини, курбуларың:
Күлбөгүн да, сүйлөбө. Арбактар үчүн бата кыл, Кетишкен тигил дүйнөгө. Ичиңден келме келтиргин, Мүрзөнү өтсөң аралап. Куран окуу тирүүнүн, Парызы болуп саналат. Кыбыла жакты бет алып, Дааратыңды албагын. Кыбыла жакты тептирип, Төшөгүңдү салбагын. Күл төбөгө заараны, Ушатпайт, аны билип жүр. Даараткана салгын да, Дамамат ага кирип жүр. Даараткана салганда, Күн чыгышты каратпа. Кире турган эшиги, Түндүк же түштүк тарапта. Шыпыргыны барктагын, Көрүнгөн жерге таштаба. Күнөө болот билип кой— Жерде жатса аттаба. Чогулган ыпыр-сыпырды, Ошол бойдон калтырба. Ыргытып ташта узатпай, Күл төккөн жерге баргын да. Күн батып калган маалда, Эшик алдын шыпыртпайт. Чогулган ыпыр-сыпырды, Караңгыда ыргытпайт. Теппегин идиш-аякты, Шарак-шурак ыргытпа. Алла Таалам андайды, Кабылдырат кырсыкка. Суу куюп отту өчүрбө, Какшыйт кийин казаның. О дүйнө кетет бир күнү, Отун алар адамың. Аялга айтар бир кеп бар, Аттаба эркек үстүнөн. Кашыңа осмо койбогун, Каранып улам күзгүдөн. Жайды билген аялдар, Жатаарында таранбайт. Күлкүсү чыгып жылмаңдап, Күзгүгө түндө каранбайт. Караңгыда баланы, Алып чыкпайт эшикке. Эпкини тийет кокустан, Жин-шайтандар кезиксе. Баланы жалгыз калтырсаң, Башына нанды жаздап кой. Болбосо жаздык алдына, Бычактан бирди таштап кой. Баш кийимсиз отурба, Окулуп куран жатканда. Анты болот билип кой, Жатпасын бычак тасмалда. От деген ыйык нерсе бул, Ардактагын, барктагын. Мунжу болуп каласың, Бутуң менен баспагын. Коломтого түкүрбө, Бут менен отту теппегин. Анты болот анын да— Ырысыңды тепкениң. Анан да отко салбай жүр, Аарчылган пияз кабыгын. Ырымы болот мунун да, Үйүңдөн өчөт жарыгың. Кулачтаба эшикти, Босогону баспай жүр. Сол бутту артта калтырып, Оң бутту алга таштай кир. Чекилик болот билип кой, Ченебе боюң карыштап. Башыңа конгон бир жолку, Бакытың качат алыстап. Тамак сунсаң бирөөгө, Оң колуң менен узаткын. Сол кол менен сунганың, Кеткени болот ызааттын. Босогодо боюңду, Керип-чойчу болбогун. Үйгө кирер бактыңдын, Жолун тосуп койгонуң. Бутуңду өйдө чыгарып, Ат жалына койбой жүр. Ырысың баскан болосуң, Ошол жагын ойлой жүр. Ыргытып идиш-аякты, Ыгы жок калдыратканы, Аялдар муну билип кой, Ал үйдөн дөөлөт качканы. Чайдын калган чамесин, Чалчык жерге төкпөгүн. Ыймандан качып мындайда, Ырысың тээп көпкөнүң. Тырмагың менен черткилеп, Тырсылдатпа чыныны. Ашың кемийт билип кой, Анын ошол ырымы. Тамак бышып жатканда, Таштап кетип калбагын. Алдыңдан чыгып бир кырсык, Айлыңа жетпей калбагын. Эртең менен эрди–аял, Бир бириң карап күлүп кой. Оңолот ишиң ал күнү, Ошону ойго түйүп кой. Ар кыл жаман түштөрдөн, Өзүңдү өзүң коруп жүр. Жамандыкка жорубай, Жакшылыкка жоруп жүр. Түк ишенбе түшүңө, Түш–түлкүнүн богу дейт. Түшкө ишенген адамдар, Түлкүнүн ошол богун жейт. Кокус түшүп колуңдан, Идишиң сынса кайгырба. Таштандыга таштап кой, Бүт чогултуп алгын да. «Жок» деген адам жарыбайт, Бар болуп туруп колунда. Ал билбейт күнөө кылганын, Алла Таала жолунда. Осолдук болот билип кой, Оозуңа колуң салбай жүр. Акылсыз бала өңдөнүп, Андай ишке барбай жүр. Теңирим деле жактырбайт, Тетирленип басканды. Тетирленет турмушуң– Тетири салба тасмалды. Асмандатып илбей жүр, Камыр жайчу тактаны. Эгиндин баасы кымбаттап, Элиңдин карды ачканы. Караңгыда кызыңды, Суу апкел деп жибербе. Этеги кокус ачылып, Эр табылбайт тийерге. Эртеңкиге суу калса, Калбасын анын үстү ачык. Билгизбей туруп жин-шайтан, Балким койор уу чачып. Жалкоолук кылып жатарда, Жуубасаң идиш-аякты. Кесири тийип ошонун, Келтире жейсиң «таякты». Ун элеген супура, Улагага илбей жүр. Кызаңдатып тизеңди, Кыска көйнөк кийбей жүр. Кыз балага айтарым, Кур бешикти терметпе. Андан көрө алдейлеп, Куурчагыңды эрмекте. Баш кийимди ыргытпай, Көрүнөө төргө илип жүр. Ботала кылып кирдетпей, Поруму менен кийип жүр. Жамынганы желбегей, Жаш балага жарабайт. Ажал тооруйт андайды, Жаштыгына карабайт. Эки колуң артыңа, Алып алып баспагын. Жигит чактан сыныңды, Өмүр бою сактагын. Дегеле шым аттууну, Башыңа жаздап жатпагын. Антсең акыр бир күнү, Абийириңди сатканың. Китеп, кезит окуба, Тамак ичип жатканда. Ичкениң толук аш болот, Даамын гана татканда. Аттап алып жүрбөгүн, Жаткан мылтык үстүнөн. Каршыңа жем болосуң, Кайтып каруу-күчүңдөн. Өлтүрөм деп ойлосоң, Өлтүргөн менен тең болот. Жан алгыч үңкүр-маңкүргө, Кан ичкич катар жем болот. Иш келбесе колуңдан, Ичиңден жакшы тилек кыл. Жаныңа тийет пайдасы, Жакшы ой-максатты тирек кыл. Ургаачы болуп жаралган, Олтурбайт мандаш токунуп. Кол жууп эркек аттуудан, Калбагын жалгыз отуруп. Ит аттууну бербей жүр, Жакын көргөн кишиңе. Жаакташып каласың, Өң эмес, кирип түшүңө. Арамы жок ой-тилек, Тыякта эске алынат. Бейишке кирип барасың, Тозоктон өтүп арылап. сентябрь 1992-ж. жүктеу/скачать 1.47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|