Пахтачилик фанини ривожлантиришнинг замонавий усуллари
жүктеу/скачать 4.14 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Таянч иборалар
- 4.1. Қишлоқ хўжалигида ернинг ўзига хос хусусиятлари ва улардан фойдаланиш 18 .
| Фойдаланилган адабиётлар:
1. Ronald D.Kay, William M.Edwards, Patricia A.Duffy. Farm Management. McGraw Hill. USA, 2008 4-Мавзу. Ер ресурслари назорати ва улардан фойдаланиш Режа: 4.1. Қишлоқ хўжалигида ернинг ўзига хос хусусиятлари ва улардан фойдаланиш. 4.2. Ерга эгалик қилиш ва ижаранинг ютуқ ва камчиликлари. Таянч иборалар: ер, ер ресурси, ер ресурсини тежаш, ер таркиби, режалаштириш ва ердан фойдаланиш, ер ижараси, ер назорати, ерга бўлган мулкчилик, ерга эгалик қилиш. 4.1. Қишлоқ хўжалигида ернинг ўзига хос хусусиятлари ва улардан фойдаланиш18. Ер ресурсларини бошқаришнинг мақсади, умумий кўринишда ердан фойдаланиш билан боғланган жамият эҳтиёжини янада юксак даражада қондиришга имкон берадиган ер муносабатлари тизимининг шаклланишини таъминлаш ва яратишдан иборатдир. Бунда умумий мақсад ер ресурслари хусусиятларидан фойдаланиш асосида иқтисодиёт тармоқларини шу жумладан, аграр соҳанинг эҳтиёжларини қондириш ва уларда ер фондидан фойдаланиш жараёнини акс эттиради. Ердан фойдаланиш – ер ресурларига айрим субъектлар ёки жамиятнинг бевосита таъсир кўрсатишидир. Қишлоқ хўжалигини ривожланиши ерга боғлиқ, чунки деҳқончилик ва чорвачилик, жумладан, қишлоқ хўжалигимаҳсулотлари ишлаб чиқариш, улар истеъмолини таъминлаш учун ва ғалла ишлаб чиқаришда ер ягона ҳисобланади. Қишлоқ хўжалигига ажратилаётган капитал маблағлар самараси шу тармоқнинг асосий ишлаб чиқариш воситаси ҳисобланган ер ресурслари ва ундан фойдаланиш даражасига бевосита боғлиқ бўлади. Маълумки, тармоқда меҳнат унумдорлиги ерларнинг маҳсулдорлигига боғлиқ бўлганлиги учун бу соҳага бўлган эътибор халқ хўжалиги аҳамиятига эга. АҚШнинг Аляска ва Гавайи ферма ва ранчо эгаси хўжаликлари ерлари баҳосининг 1960-2005 йиллардаги динамикаси қуйидаги диаграммада таҳлил қилинган. АҚШ қишлоқ хўжалиги балансида активлар қийматининг қарийб тўртдан уч қисми энг қимматли ер ҳисобланади. Дон сотишда ер индекси 20 дан юқори ва юқори инфляция туфайли 1970 йилда ҳукумат томонидан кўрилган чора тадбирларга қарамасдан шиддат билан ўсиб бораётганини кўрсатади. 1980-йилда қурғоқчилик ва паст товар нархи туфайли ернинг юқори ставка тўловларини тўлаш бир қанча ферма ва ранчо эгаси ерлари ва ранчолар учун молиявий қийинчилик келтирди. Уларнинг тўловлари тўлай олмади ва улар тез юқори қарзга бота бошлади. Кўпчилик ферма ва ранчо эгасилар ерини ва ранчо ерларини сотишга мажбур бўлишди. Уларнинг балансидаги ернинг бозор қиймати камайиб, уларнинг хосилдорлиги пасайишига олиб келди. 1980-йилда, ер қадриятларни сақлаб қолиш учун ҳаракатлар олиб борилди ва қадриятлар аста-секин кўтарилди. Ушбу омиллар билан бир қаторда ерларни бозор қийматини аниқлаш, ишлаб чиқариш, муҳим салоҳият, фойда олишда ер асосий воситалар орасидаги энг муҳим кучдир. Ўтган йиллар давомида кўплаб технологик жараёнлар салоҳияти бироз ошди, кейинги йилларда, ерларни унумдорлиги кўтарилди. Бу даврда Америка Қўшма Штатларида инфляция даражаси ошган. Қишлоқ хўжалигида ташқи инвесторлар ҳисобига ер бозорида нарх ошди, шунингдек, ферма ва ранчоерлари қиймати ортди. Фоиз ставкалари ва бошқа инвестициялар мавжуд талабларни қондиришда ерларни нархига таъсир қилди. Баъзи жойларда эса, шаҳарлашиш(урбанизация) катта. Баъзи қишлоқ хўжалиги ерларида ишлаб чиқувчилар бошқа мақсадлар учун фойдаланишмоқда. Олиб борилаётган шаҳарлашиш жараёни умумий қишлоқ хўжалиги иқтисодиётига ва қишлоқ аҳолиси ҳаётига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Шаҳарлашиш натижасида қишлоқда транспорт воситалари ҳаракати кўпайиб, қишлоқдаги тор йўллар, сокин ҳаёт шовқин саёҳатга алмашиб қишлоқ аҳолиси билан зиддиятларга олиб келиши мумкин. Улар келажакда нафақа пайтида фойдаланиши мумкин бўлар эди. Бироқ, баъзи ер эгалари эса ер қиймати ошганида фойдаланишмоқда. Қишлоқ хўжалигида маккажўхори каби бир қанча маҳсулотлар ишлаб чиқаришидан ёки қишлоқда дам олиш имконияти туғилганда шаҳарнинг яқинлиги қишлоқ жойларни сердаромадлигини оширади. Шаҳарлашишдан ташқари, баъзи қишлоқ ерлари дам олиш мақсадларида фойдаланилади. Қишлоқ хўжалигида инвесторлар ва ишлаб чиқувчилар, баъзи жойларда ерни сотиб олган бўлсада, ер харидорларнинг катта қисми ҳали ҳам уларнинг даромадларини ошириш ва катта кўламли технологиялардан фойда олиш учун ўз операциялари ҳажмини кенгайтиришда ферма ва ранчо эгасилар ва ранчоларда бўлиши керак. Амалиётда катта фойда олиш имконияти уларнинг хусусий капитал тўғрисидаги ер қадриятларни ошириш таъсири билан эришиш мумкин. Қишлоқ ерларини шаҳарлаштириш муҳим маҳаллий ташвиш бўлиши мумкин бўлсада, миллий шакл бўйича АҚШ қишлоқ хўжалиги ҳосилдорлиги қуввати самарали бўлмаган. 1945-йилдан 2002-йилгача бўлган давр мобайнида, АҚШ да 451 миллион акция 442миллионгача, яъни 2 фоизга камайди. Шу давр мобайнида, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариши йилига қарийб 2 фоизга ошди. жүктеу/скачать 4.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|